Gati 25 vjet pas vrasjes së vëllait të saj, Aleksandra Sibinoviq mbetet e torturuar nga pyetjet pa përgjigje në lidhje me vrasjen që ndihmoi në përshpejtimin e luftës në Kosovë, e cila ende shqetëson Ballkanin edhe sot e kësaj dite, raporton AFP.
Gjashtë serbë – kryesisht adoleshentë – u vranë në mes të ditës kur persona të armatosur të maskuar sulmuan një kafene në qytetin e qetë të Pejës në jugperëndim të Kosovës në dhjetor 1998.
Vëllai 18-vjeçar i Sibinoviqit, Zoran Stanojeviq ishte në mesin e atyre që rrinin në kafenenë “Panda”, të frekuentuar nga të rinjtë serbë në një kohë kur vende të tilla tashmë ishin veçuar jozyrtarisht.
Pasi u qëllua disa herë, ai u gjakos për vdekje.
Në sfondin e dhunës në rritje ndërmjet shqiptarëve etnikë dhe serbëve, ngjarjet që ndodhën më pas ishin shkatërruese.
Qeveria serbe nisi një sulm të gjithanshëm ndaj Kosovës, duke çuar në mijëra vdekje, një krizë refugjatësh dhe akuza për spastrim etnik.
Sulmi i përgjakshëm i Beogradit solli një fushatë bombardimi të NATO-s që i dha fund luftës së viteve 1998-1999 dhe hapi rrugën për shpalljen e pavarësisë së Kosovës.
Megjithatë, vrasjet në Pejë dhe një mori incidentesh të tjera mbetën të pazgjidhura pasi forcat serbe u tërhoqën.
Të shtënat fillimisht iu drejtuan kryengritësve shqiptarë – por në vitet që pasuan, njerëz të ndryshëm, përfshirë presidentin serb Aleksandar Vuçiq, e kanë vënë në dyshim këtë përfundim.
“Unë mund të çlirohem vetëm kur të vërtetohet e vërteta”, tha Sibinoviq, 46 vjeçe, për AFP në Beograd.
Asnjë njohje e “imponuar”
Kosova dhe Serbia mbeten rivalë kryesorë për më shumë se dy dekada, me përpjekjet vazhdueshme ndërkombëtare për të përmirësuar marrëdhëniet që kanë arritur pak rezultate.
Vetëm muajin e kaluar, një proces paqeje i mbështetur nga BE-ja që synonte normalizimin e lidhjeve midis dy armiqve u duk se u lëkund pasi Serbia refuzoi të nënshkruante marrëveshjen pas bisedimeve maratonë.
“Askush nuk mund t’i imponojë Serbisë një detyrim për të njohur Kosovën”, u tha Vuçiqi gazetarëve.
Në mes të ashpërsisë së vazhdueshme, shumë pyetje rreth masakrave, personave të zhdukur dhe krimeve të supozuara të luftës që rrjedhin nga konflikti në Kosovë mbeten të pazgjidhura.
Këtë javë nisi gjykimi i fundit nga një varg gjykatash për krimet e luftës në Hagë të lidhura me konfliktin.
Ish-presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe tre udhëheqës të tjerë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) përballen me disa akuza, duke përfshirë vrasje dhe torturë.
Gjyqi pritet të zgjasë me vite.
“Një fije shprese”
Në kohën e sulmit në Pejë, Serbia ishte nën presionin ndërkombëtar në rritje për të frenuar forcat e saj të armatosura në luftën kundër një kryengritjeje në rritje etnike shqiptare.
Vite më vonë, Vuçiqi, i cili shërbeu si ministër i informacionit i Serbisë gjatë luftës, “hodhi një bombë” gjatë një transmetimi në 2013.
Në intervistë, Vuçiqi akuzoi rastësisht institucionet shtetërore për ruajtjen e një “kodi të heshtjes” në lidhje me incidentin në Pejë.
Ai vazhdoi duke sugjeruar se kryengritësit e UÇK-së nuk ishin përgjegjës për vrasjet, por refuzoi të jepte hollësi.
“Ne nuk kemi prova për këtë, përkundrazi. Unë vetëm dua të them se ka shumë gjëra të tmerrshme me të cilat do të duhet të përballemi dhe ne do t’i zgjidhim këto raste”, tha Vuçiqi në atë kohë.
Udhëheqësi serb, megjithatë, rrallë i është kthyer temës dhe ka refuzuar thirrjet e përsëritura nga familjet e viktimave për një audiencë.
Komentet e tij ishin një goditje tronditëse për Sibinoviqin, e cila prej kohësh kishte fajësuar shqiptarët e armatosur për vrasjen e vëllait të saj.
“Dhimbja fizike që ndjeva ishte e barabartë me atë që ndjeva kur më thanë se ai vdiq. Më pas, ndjeva një fije shprese se më në fund do të zbulojmë se çfarë ndodhi”, i tha ajo AFP-së.
Një hetim zyrtar ka nisur në vitin 2016 por deri më tani nuk ka dhënë asnjë përgjigje.
“Hetimi nuk ka përfunduar ende”, i tha AFP-së të enjten zyra e prokurorit serb për krimin e organizuar.
Zyra e presidentit serb nuk iu përgjigj pyetjeve të dërguara nga AFP.
“Heshtja” shton dhimbjen
E populluar kryesisht nga shqiptarët, Peja ishte baza e dikurshme e një njësie famëkeqe të forcave speciale serbe.
Anëtarët e saj janë akuzuar për organizimin e një numri krimesh lufte në Kosovë, sipas grupeve të të drejtave të njeriut.
Pas të shtënave, policia serbe arrestoi disa shqiptarë nga zona, përfshirë Vllaznim Përgjegjajn.
Ndërsa po merrej në pyetje, Përgjegjaj tha se ishte rrahur me “të gjitha mjetet e mundshme nga druri në metal”.
“Të them të vërtetën, unë zakonisht isha pa ndjenja për tre deri në katër orë, nuk e dija se ku ishim”, tha për AFP-në Përgjegjaj, 43-vjeç, për ngjarjen e tmerrshme.
Ai tha se më vonë u dënua në vitin 1999 me një vit burg për “prishje të rendit publik”.
Deri më sot, askush nuk është fajësuar apo dënuar për pjesëmarrje në të shtënat.
Si aktivistët serbë ashtu edhe ata të Kosovës për të drejtat e njeriut kanë argumentuar se incidenti ishte orkestruar nga qeveria serbe për të ofruar një pretekst për luftën në shkallë të gjerë që ajo filloi në Kosovë.
“Ky ishte një plan i mirëorganizuar, një grup i mirëorganizuar profesionistësh që erdhën, e bënë punën pa gjurmë dhe në mënyrë shumë efikase dhe askush nuk i gjeti më pas”, thotë për AFP-në Behxhet Shala, kryetar i KMDLNj-së.
Por për Sibinoviqin, kirurge orale dhe nënë e dy fëmijëve, dhe familje të tjera, pasiguria e vazhdueshme vetëm sa ka shtuar pikëllimin e tyre.
“Nëse do ta njihja personalisht vrasësin, do të kishte qenë më e lehtë për t’u përballur sesa kjo heshtje”, tha Sibinoviq për AFP, duke thënë se përkatësia etnike e vrasësit ishte e parëndësishme.
“Çfarë ndryshimi ka se çfarë etnie janë? Ajo u krye nga një përbindësh që vepron me urdhër të një përbindëshi tjetër”.
