Instituti për Krime Lufte në Kosovë, si institucion publik hulumtues me qellim të mbledhjes, sistematizimit , përpunimit dhe publikimit të të dhënave për krime kundër paqës , krime kundër njerëzimit dhe akteve të gjenocidit të kryera në Kosovë gjatë vitit 1988 deri në qërshor të vitit 1999, ka qenë themeluar me Vendimin e Qeverisë së Kosovës nr. 10 – 19 të datës 15 qërshor 2011 .
Sëandejmi , sikundër koha ,ashtu ,edhe akti themelues bijnë në sy si të pa vend, nga se, ky Institut ka qenë dashtë të themelohej ,nëse jo më parë, atëherë, sëvoni ,gjatë vitit 2008 , pra pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës dhe, për hir të rolit, funksionit dhe rëndësisë politike e juridike të të njëjtit,jo më vendim qeveritar ,por, me akt ligjor të posaçëm .
Ai Institut po të ishte themeluar me akt ligjor do të kishte pasë status legal më stabil si dhe trajtim adekuat në pikëpamje të regrutimit të kuadrit, të pajisjes së tij me mjete financiare, materjale e teknike adekuate të nevojshme për ushtrimin efektiv e eficient të funksioneve të besuara.
Në ish konstitutentet e ish federatës Jugosllave ,nga të cilat, një e tillë ishte edhe Kosova, ku supozohej me bazë se , pas disolucionit të atij shteti të përbërë e gjatë luftërave në vijim , kanë qenë kryer akte gjenocidale dhe të krimeve të luftës,kanë qenë themeluar, jo me vendime qeveritare, por, me akte ligjore të posaçme institute publike hulumtuese për mbledhje, sistematizime, kategorizime, cilësime dhe procedime juridike të akteve të gjenocidit dhe të krimeve të luftës.
Eshtë faktografi evidente me asgjë e kontestuar se , (para) politarët dhe (para)militarët sërbë, gjatë zbatimit të politikave shtetërore antishqiptare në Kosovë, më shumë se kund do tjetër ,veçanërisht gjatë vitit 1988 deri në qërshorin e vitit 1999,me synimin përfundimtar për ç’ shqiptarizimin e Kosovës dhe për sërbizimin e saj , nder të tjera , kanë pasë zbatuar metoda, mjete e masa violente të mbylljes së institucioneve legale, dëbimit nga puna të mbi njëqindë mij të punësuarëve shqiptarë ,disfavorizimeve të llojllojshme të shqiptarëve në voli të sërbëve , vrasjeve me mjete të zjarrta e të ftohëta, prerjeve me thikë, sharrë, sëpatë apo me mjete tjera , granatimeve të vendbanimeve civile, minimeve të fushave e udhëkalimeve ,plaçkitjeve dhe djegëjeve të shtëpive , stallave dhe objekteve biznesore, mbytjeve në pusa të ujit dhe në lumenjë, mbytjeve individuale e grupore të civilëve , çnderimeve të fëmrave dhe mëshkujve të formave më bizare ,burgosjeve arbitrare dhe trajtimeve barbare të të burgosurëve, mosdhënies së ndihmës mjekësore të të sëmurëve, të të plagosurëve , dëbimeve dhe përzënieve me dhunë të shfrenuar të cirka një milion shqiptarëve e shqiptareve të të gjitha moshave nga trojet tradicionale si dhe të formave anticivilizuese tjera të papara e të padëgjuara ,në vendin tonë!
Sëandejmi , në vendin tonë , më parë se kudo tjetër, në vend që me akt të legjislacionit sekondar të themelohej e mëpastaj me akt të tillë të “mbyllej” Instituti për Krime Lufte , do të ishte dashtë dhe, imediatisht do të duhej që Instituti në fjalë ,me akt ligjor të posaçëm të themelohej , organizohej dhe të financohej, në një anë si dhe, të të mbështetej politikisht, financiarisht, teknikisht e materjalisht , në anën tjetër!
“Mbyllja” e padrejtë e Institutit për Krime Lufte në Kosovë
Kohë më parë , mbase “ në proces të reformave në Drejtësi” , sipas nismës së Ministrisë së Drejtësisë , me një akt të legjislacionit sekondar qenka “mbyllur” Instituti për Krime Lufte në Kosovë ,nga pretekstet se, nuk paska pasë qenë i formuar konform me akt ligjor por vetëm me një vendim të Qeverisë së Kosovës , nuk paska pasë staf meritorë “me background akademik “ të kërkuar dhe
se i njëjti do të zëvëndësohej , lexo e kupto, të surroggohej me dy apo një department në kuadrin e Ministrisë së Drejtësisë!
Edhe në një pyetje parlamentare , ministri aktual i Drejtësisë ,z Abelard Tahiri, paska pasë dhënë përgjegjen e përmbajtjes së sipërthënë ,duke theksuar se, tani më, ish Instituti për Krime Lufte do të zëvëndësohej, esencialisht të surrogohej ,me departmente apo me department në kuader të Ministrisë së Drejtësisë!
“Mbyllja “ e Institutit për Krime Lufte në Kosovë, ishte një akt politik i pamatur , i paqelluar dhe për aq i dëmshëm për interesat vendit si dhe të shumë qytetarëve kosovarë të keqtrajtuar dhe të dëmtuar fizikisht e moralisht, të plaçkitur si dhe të deprivuar nga jeta dhe pasuria në mënyrat më barbare gjatë zbatimit të politikave hegjemoniste antishqiptare dhe anticivilizuese e diskriminatore shtetërore sërbe e të kryera veçanërisht gjatë periudhës 1998-99.
“Mbyllja “ e Institutit për Krime Lufte, akt politik i pamatur dhe akt juridik i gabuar
Akti i i “mbylljues” së Institutit për Krime Lufte , del të jetë teknoburokratik dhe juridikisht i paqendrueshëm!
E para,Instituti për Krime Lufte në Kosovë , as në procedurë të përgatitur dhe të drejtuar sa dhe si kërkohet nuk ka mund të “ mbyllet” por eventualaiht të suprimohet dhe të definohet statusi juridik – punësor i stafit profesional e drejtues në atë Institut si dhe të përcaktohet trajtimi i materjaleve dhe dokumenteve të punës së të njëjtit. Në akte ligjore aplikative apo në ligjin e aplikuar as në praktikat juridike të mira , nuk egziston as nuk njifet termi “ “mbyllje” e institutit, institucionit, organit apo organizatës , i cili paska qenë përdorur në rastin e mbylljes së Institutit për Krime Lufte! Në raste të tregimit të nevojes praktike të diktuar nga çështje financiare apo riorganizative të mirëfillta, institucioni publik , në procedurë të përcaktuar me ligjin e aplikuar , mund të suprimohet por kurrsesi “të mbyllet” e aq më pak nga hire individuale të natyrës dubioze.
E dyta, pavarësisht së në çfarë baze juridike ka qenë i themeluar Instituti për Krime Lufte, i njëjti nuk ka mund “ të mbyllej” në mënyrën e sipërthënë por me dispozita kalimtare të ligjit të miratuar referuar krimeve të luftës në vendin tonë.
E treta, poqëse paska qenë defekti të fakti se Instituti për Krime Lufte paska qenë themeluar me vendim qeveritar por jo sipas ligjit, Ministria e Drejtësisë ka qenë dashtë të projektonte Ligjin për Krime të Luftës dhe në procedurë legjislative nëpërmjet Qeverisë së Kosovës ta sponsoronte deri në miratim por kurrsesi jo që të “mbyllte” atë Institut të rëndësishëm për vendin dhe interesat e qytetarëve të vendit tonë. Tek pas miratimit të ligjit në fjalë, Ministria e Drejtësisë , në zbatim të të njëjtit , do të mund të aplikonte (ri)organizime funksionale të Institutit për Krime Lufte , të cilat, në parim kurdoherë janë të nevojshme dhe për aq të justifikuara.
E katërta, nuk qendron thënia as e Ministrit të Drejtësisë as e kujto do tjetër se Instituti për Krime Lufte qenka dashtë të mbyllej nga se nuk paska pasë staf me “background” profesional të kërkuar, nga se, pikërisht në atë segnment, Instituti në fjalë kishte ekspertë të mirëfilltë -profesorë universitarë të të fushave të kërkuara si dhe staf profesional të kualifikuar dhe të treguar afirmativisht në përkushtim për punë serioze!
E pesta, poqëse qenka kërkuar të “mbyllej” Instituti për Krime Lufte nga se nuk paska qenë i themeluar sipas ligjit por sipas vendimit qeveritar, atëher, justifikimi i tillë del kontradiktor madje tërësisht. Në përgjegjën në një pyetje parlamentare, minsitri i drejtësisë paska pasë thëksuar se, tani më ,ish Instituti për Krime Lufte do të themelohej sipas ligjit por në formë të një apo dy departmenteve në kuadrin e Ministrisë së Drejtësisë! Formimi i një apo dy departmenteve në kuadrin e cilës do ministri pra edhe të Ministrisë së drejtësisë, sipas praktikave qeveritare të deritashme aplikohet me organogramin e përgatitur nga ministria përkatëse e miratohet nga Qeveria. Pra , transformimi i Institutit për Krime Lufte i “mbyllur” pasi që nuk paska qenë i themeluar sipas ligjit por sipas vendimit qeveritar, del Contracictio In Adiectio ,në një anë dhe si i degraduar nga Instituti që do të duhej të ishte i karakterit shkencor – hulumtues në një apo dy departmente të cilat kurdoherë janë të natyrës administrative -profesionale. Bile ai apo ato departmente administrative - profesionale , sipas deklaratës së theksuar më parë, nuk do të themeloheshin sipas aktit ligjor por përkundrazi konform me një akt organizativ nënligjor të Ministrisë së Drejtësisë. Kjo edhe nga shkaku i thjeshtë se, për themelim të një apo të disa departmenteve, nuk kërkohet ligji e aq më pak ligj special ,çfarë ,do të ishte Ligji për Themelimin dhe Organizimin e Institutit për Krime Lufte!
E gjashta, akti i mbylljes së Institutit për Krime të Luftës pashmangshëm evokon periudhën e vrugët dhe të mugët gjatë viteve 1989 –99 kur autoritetet autoritare sërbe , pa ndjek procedura ligjore as pa përfillë baza ligjore , një nga një i mbyllnin arbitrarisht institucionet publike e legale të Kosovës-sic.
Disa nga veprimet e ngutshme të nevojshme
Në vendin tonë është nevojë imediate, fillimisht , për hulumtimin, konstatimin, grumbullimin , klasifikimin, kategorizimin dhe analizimin kritik të krimeve të luftës tok me aktet gjenocidiste nga aspekti historik, nacional , socio- eknomik, ushtarak, juridik, sociologjik e rrjedhimisht, për përpunimin metodik e teknik të të dhënave për krime lufte e akte gjenocidiste , verifikimin e saktë e të plotë të krimeve të luftës dhe të akteve gjenocidiste si dhe të kryesëve të tyre, grumbullimin, klasifikimin, kategorizimin , arkivimin , publikimin dhe dhe për të përgatitjes së rasteve për procedimin politik e juridik të krimeve të luftës dhe të akteve gjenocidiste si dhe të kryesve të të njëjtave në vendin tonë gjatë vitit 1989 – qërshor 1999.
Për tu realizuar ky objektiv, Ministria e Drejtësisë do të duhej që ,ngutshëm, me përparësi dhe seriozisht të projektonte , kurrsesi vendimin por Ligjin për Krime Lufte dhe Akte Gjenocidiste të kryera në Kosovë gjatë periudhëa 1998- qërshor 1999 dhe të njëjtin ta sponsoronte në procedurën legjislative deri në miratim dhe rrjedhimisht të njëjtin ta zbatonte plotësisht dhe pa zhagitje.
Ministria e Drejtësisë me pelqimin e Qeverisë së Kosovës do të duhej që stafin egzistues të Institutit në fjalë të mundësonte juridikisht, materjalisht e teknikisht për të ushtruar punën shkencore e profesionale – teknike në funksion të objektivave të sipërthënë deri në hyrjen në fuqi të Ligjit të sipërtheksuar e rrjedhimisht të ndermirrte masa për organizimin e stafit shkencor, profesional e teknik të po atij Instituti konform me Ligjin në fuqi.
Njëkohësisht Ministria e Drejtësisë do të justifikohej ta ndihmonte Organizatën “Ngritja e Zërit" që seriozisht punon qe disa vite në funksion të objektivave të sipërthënë por nuk ndihmohet institucionalisht.