Irani ka dështuar të shpjegojë gjurmët e uraniumit të gjetura në disa vende të padeklaruara, bën të ditur një raport nga mbikëqyrësi bërthamor i OKB-së të hënën, duke krijuar një përplasje të re diplomatike midis Teheranit dhe Perëndimit që mund të prishë bisedimet më të gjera bërthamore.
Tre muaj më parë Britania, Franca dhe Gjermania hodhën poshtë një plan të mbështetur nga SHBA për Bordin e Guvernatorëve me 35 kombe të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike për të kritikuar Iranin për dështimin për të shpjeguar plotësisht origjinën e grimcave; të tre u tërhoqën pasi shefi i IAEA Rafael Grossi njoftoi bisedime të reja me Iranin, transmeton arbresh.info
“Pas shumë muajsh, Irani nuk ka dhënë shpjegimin e nevojshëm për praninë e grimcave të materialit bërthamor në asnjë nga tre vendet ku Agjencia ka kryer qasje plotësuese (inspektime),” tha një raport nga Grossi për vendet anëtare.
Tani do të jetë në dorën e tre fuqive evropiane për të vendosur nëse do të rigjallërojnë presionin e tyre për një rezolutë që kritikon Iranin, e cila mund të dëmtojë negociatat më të gjera për të ringjallur marrëveshjen bërthamore të Iranit 2015 në bisedimet që po zhvillohen aktualisht në Vjenë. Grossi kishte shpresuar të raportonte progresin përpara se bordi të mblidhej përsëri javën e ardhshme.
“Drejtori i Përgjithshëm është i shqetësuar se diskutimet teknike midis Agjencisë dhe Iranit nuk kanë dhënë rezultatet e pritura,” tha raporti.
“Mungesa e progresit në sqarimin e pyetjeve të Agjencisë në lidhje me korrektësinë dhe plotësinë e deklaratave të masave mbrojtëse të Iranit ndikon seriozisht në aftësinë e Agjencisë për të siguruar sigurinë e natyrës paqësore të programit bërthamor të Iranit,” shtoi ai.
Në një raport të veçantë tremujor gjithashtu dërguar vendeve anëtare të hënën dhe parë nga agjencia Reuters, dha një tregues të dëmit të bërë në prodhimin e Iranit të uraniumit të pasuruar nga një shpërthim dhe ndërprerje e energjisë në vendin e saj Natanz muajin e kaluar që Teherani i ka hedhur faj Izraelit .
Rritja tremujore e Iranit në stokun e tij të uraniumit të pasuruar ishte më e ulta që nga gushti 2019 me vetëm 273 kg, duke e çuar totalin në 3,241 kg, sipas një vlerësimi të IAEA. Ai nuk ishte në gjendje të verifikonte plotësisht stokun sepse Irani e ka ulur bashkëpunimin.
Ky total është shumë herë më i lartë se kufiri prej 202.8 kg i vendosur nga marrëveshja bërthamore, por ende shumë më poshtë se më shumë se gjashtë ton që zotëronte Irani para marrëveshjes.
Në fabrikën kryesore të pasurimit të Iranit, e cila është nëntokësore në Natanz, agjencia verifikoi më 24 maj se 20 kaskada, ose grupe, të llojeve të ndryshme të centrifugave po ushqeheshin me lëndë të para heksafluoride uraniumi për pasurim. Një diplomat i vjetër tha që para shpërthimit kjo shifër ishte 35-37.
Pasi Uashingtoni u tërhoq nga marrëveshja bërthamore në 2018 nën udhëheqjen e presidentit Donald Trump dhe ri-vendosi sanksione gjymtuese ekonomike kundër Teheranit, Irani filloi shkeljen e kufizimeve të marrëveshjes në aktivitetet e tij bërthamor që nga 2019.
Një nga shkeljet e tij më të fundit, duke pasuruar uranium në 60%, një hap i madh drejt shkallës së armëve nga 20% që kishte arritur më parë dhe kufiri i marrëveshjes 3.67%, vazhdoi. IAEA vlerësoi se Irani kishte prodhuar 2.4 kg uranium të pasuruar në atë nivel dhe 62.8 kg uranium të pasuruar deri në 20%.
Prodhimi i Iranit i sasive eksperimentale të metaleve të uraniumit, i cili është i ndaluar sipas marrëveshjes dhe ka nxitur protesta nga fuqitë perëndimore për shkak të përdorimit të tij të mundshëm në thelbin e armëve bërthamore, gjithashtu vazhdoi. Irani prodhoi 2.42 kg, njoftoi IAEA, nga 3.6 gram tre muaj më parë./
