Drejtori i Akademisë Austriake të Paqes, njëherësh profesori austriak, Günther Rozenits në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot” komentoi luftën në Ukrainë, ndikimin e saj në rajonin e Ballkanit dhe raportet Kosovë-Serbi.
Sipas tij, lufta e në Ukrainë ka prekur sigurinë edhe e vendeve të tjera të botës, jo vetëm atyre të Ballkanit, ku në rastin e Kosovës, shtoi se bashkësia ndërkombëtare është ende prezente dhe se KFOR-i është përgjegjës për sigurinë e kufijve të territorit të vendit tonë.
Krahas kësaj, Rozenits vlerësoi se lufta e Rusisë e ka nxitur Serbinë që të kërcënoj Kosovën, madje edhe të synoj të ashtuquajturën “Botën serbe”.
Profesori austriak përmendi edhe projektin e “Ballkanit të Hapur”, derisa shtoi se ky projekt nuk ka qenë asnjëherë një kontribut për sigurinë dhe zhvillimin pozitiv në rajon pasi Serbia nuk e ka njohur asnjëherë Republikën e pavarur të Kosovës si anëtare të plotë të kësaj platforme.
Madje, Rozenits kërkoi pezullimin e shtetit serb në procesin e anëtarësimit në BE, derisa potencoi edhe disa arsye.
Ndër të tjera, tha se shumë e rëndësishme në negociatat mes dy vendeve është njohja e Kosovës nga Serbia.
“BE dhe SHBA duhet ta bëjnë të qartë se njohja e Republikës së Kosovës nga Serbia është kyçe! Serbia duhet të sugjerojë rrugën dhe afatin kohor për të arritur atje”.
Intervista e plotë:
Günther Rozenits: Faleminderit që më dhatë mundësinë të ndaj mendimet e mia për çështje të rëndësishme për Ballkanin Perëndimor, veçanërisht për Republikën e Kosovës.
Duke pasur parasysh çështjen më të zjarrtë, luftën në Ukrainë, jam i vetëdijshëm se nuk është e lehtë të përvetësosh një pozicion neutral. Kjo luftë është një krim dhe shumë njerëz kanë humbur jetën dhe shumë të tjerë janë në rrezik të vdekjes. Megjithatë, shqetësimet e mia për të ardhmen e kontinentit tonë, madje edhe të njerëzimit, më detyrojnë të bëj thirrje për paqe dhe për zgjidhjen e problemit përmes negociatave. Sipas meje, asnjë metër katror nuk vlen një jetë njerëzore. Ne e dimë se të gjitha luftërat përfundojnë në një farë mënyre me biseda dhe kompromis. Por në këtë rast ka indikacione se një mosgatishmëri nacionaliste dhe e bazuar në urrejtje për të ndaluar vrasjen e njëri-tjetrit mund të çojë në luftë bërthamore në Evropë, ose të paktën në shkatërrimin total të Ukrainës lindore, ku njerëzit nuk mund të jetojnë më.
Gazeta “Bota sot”: Sa ka ndikuar kriza ukrainase në Ballkan përsa i përket sigurisë?
Günther Rozenits: Nuk ka dyshim se lufta në Ukrainë ka goditur rëndë të gjithë rajonin politikisht, ekonomikisht, socialist dhe sigurinë e përgjithshme. I ashtuquajturi Perëndim, i udhëhequr nga SHBA, ka një pozicion të qartë në këtë luftë. Sanksionet kundër Federatës Ruse dhe të tjerëve, furnizimi me armë, mbështetja financiare për Ukrainën dhe strehimi për ukrainasit prekën të gjithë Evropën, përfshirë Ballkanin Perëndimor, dhe botën. Vendet e NATO-s, vendet anëtare të BE-së dhe demokracitë liberale me të njëjtin mendim, me lidhje perëndimore kontribuuan në procesin e vendimmarrjes përkatëse ose u ndoqën vullnetarisht. Shtetet tradicionalisht neutrale u inkurajuan të binden. Vetëm disa shtete, p.sh. Bjellorusia, Brazili, Gjeorgjia, Irani, Meksika, Republika Popullore e Kinës, Arabia Saudite, Serbia, Siria dhe Turqia, disa shtete afrikane, kanë zgjedhur rrugën e tyre. Ndërsa Serbia ndodhet në Ballkanin Perëndimor, Bashkimi Evropian, SHBA dhe NATO po monitorojnë nga afër situatën, por pa ndërmarrë ndonjë veprim të fuqishëm - duke i frustruar disa shtete dhe aktorë të bindur. Paralelisht, është shumë interesante të shihet se disa nga vendet e mësipërme janë partnerë të ngushtë të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Dhe për të qenë realist: këto sanksione vlerësohen shumë ndryshe brenda BE-së dhe në mbarë botën, pasi marrëveshjet e mëdha janë ende në vazhdim.
Nëse bëhet fjalë për sigurinë e Republikës së Kosovës, bashkësia ndërkombëtare është ende prezent dhe vlerësoj Marrëveshjen e Kumanovës, Marrëveshje Teknike Ushtarake, e nënshkruar ndërmjet Forcës Ndërkombëtare të Sigurisë (KFOR) dhe Qeverive të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe Republikës. të Serbisë, si bazë e mjaftueshme edhe kundër kërcënimeve ushtarake. Kjo marrëveshje e datës 9 qershor 1999 rezultoi me përfundimin e luftës në Kosovë.
Sipas kësaj Marrëveshjeje Ushtarako-Teknike të Kosovës, KFOR-i është përgjegjës për sigurinë e kufijve të territorit të Kosovës. Të ballafaquar me përleshjet me protestuesit serbë pas përshkallëzimit të dhunës në maj 2023, kur serbët kundërshtuan hyrjen e kryetarëve të rinj shqiptarë të Zveçanit, Leposaviqit dhe Zubin Potokut në ndërtesat komunale, NATO dislokoi 700 trupa shtesë në Kosovë mbi 4,000 ushtarë që janë tashmë në vend. Tani KFOR-i rrit lëvizjen dhe ushtrimet. Si shtet i pavarur me obligim për të mbrojtur territorin, popullin dhe interesat, Republika e Kosovës duhet të zhvillojë forcat e veta të armatosura dhe njësitet emergjente. Tani është koha për përparim dhe zbatim të plotë. Përderisa Serbia nuk e njeh Republikën e Kosovës si shtet të pavarur, duhet pranuar prania e bashkësisë ndërkombëtare.
Gazeta “Bota sot”: Si po përhapet ndikimi rus në vendet e Ballkanit, veçanërisht në Serbi?
Günther Rozenits: Ka zëra dhe indikacione për një ndikim të drejtpërdrejtë rus. Drejtpërsëdrejti, sepse Rusia po përdor rastin e Kosovës për t'u pajtuar me Serbinë, Republikën Popullore të Kinës për qëndrimin e saj ndaj Perëndimit, dhe duke iu referuar gjithashtu Tajvanit dhe rajoneve të tjera të diskutueshme ose të stresuara. Përveç kësaj, të dyshuarit dhe miqtë rusë vazhdojnë të kenë një prani në Ballkanin Perëndimor, në vendet anëtare të BE-së dhe në mbarë botën. Në këtë prani përfshihen edhe anëtarë të grupit Wagner, të cilin kam frikë se së shpejti do të shohim më shumë në rajon. Për më tepër, mbështetësit e Rusisë veprojnë në qeveri, agjenci dhe në sferën private të Ballkanit Perëndimor dhe Moldavisë. Për fat të mirë, disa prej tyre ndonjëherë ekspozohen si spiunë të dyshuar për Rusinë. Një kundërmasë mund të jetë kontrolli, monitorimi dhe kufizimi i numrit të përfaqësuesve diplomatikë rusë dhe aktorëve miqësorë.
Në mënyrë indirekte, situata e inkurajoi Serbinë që të tregojë forcë nga “bota serbe” dhe kërcënimi ndaj Republikës së Kosovës. Dhe në Bosnje dhe Hercegovinë, udhëheqja e Republikës Srpska donte të përfitonte nga situata. Deri më tani, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor dhe komuniteti ndërkombëtar kanë arritur të mos lejojnë që situata t'i destabilizojë ato. Por historia nuk ka përfunduar ende. Vetëm një konsolidim i shteteve, i kombinuar me investime në masat e sigurisë, sigurinë e brendshme dhe të jashtme, mund të kontribuojë për një të ardhme paqësore në afat të shkurtër dhe afatgjatë. Bashkëpunimi strategjik dhe komunikimi me partnerët dhe komunikimi i hapur e i besueshëm ndërmjet qeverive dhe qytetarëve janë vendimtare për sigurinë e shteteve në rajon.
Projekti i Ballkanit të Hapur i dy miqve të ngushtë, Vuçiç dhe Rama, u mbyll nga kryeministri shqiptar më 1 korrik 2023, duke riafirmuar angazhimin e tij ndaj Procesit të Berlinit. Ky vendim befasoi Maqedoninë e Veriut dhe tronditi presidentin serb, i cili tha se nuk e besonte dhe njoftoi se do ta sqaronte këtë çështje. Për mua, “Ballkani i Hapur” nuk ka qenë asnjëherë një kontribut për sigurinë dhe zhvillimin pozitiv në rajon pasi Serbia nuk e ka njohur asnjëherë Republikën e pavarur të Kosovës si anëtare të plotë të kësaj platforme. Fatkeqësisht, BE-ja dhe SHBA-ja nuk ishin të gatshme ta ndalonin këtë projekt, duke i kërkuar iniciatorëve që të fokusoheshin në përgatitjet për anëtarësim në BE. Për mua, CEFTA (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore), e cila ofron një zonë të tregtisë së lirë në Ballkanin Perëndimor dhe më gjerë, është kuadri i përsosur për bashkëpunim. Në qershor të këtij viti, ekspertët ranë dakord për një grup të ri rregullash që synojnë të promovojnë lëvizshmërinë profesionale dhe të lehtësojnë tregtinë: vendimin për krijimin e një sistemi të përgjithshëm për njohjen e kualifikimeve profesionale dhe vendimin për aspektet tregtare të kualifikimeve intelektuale dhe pronës. të drejtat. Kjo tregon gamën e aktiviteteve të dobishme për vendet e rajonit. Republika e Kosovës duhet të ketë sukses të bëhet anëtare e plotë.
Gazeta “Bota sot”: A mendoni se BE-ja po bën mjaftueshëm për të shmangur një prani ruse në Ballkan?
Günther Rozenits: E kam të qartë se BE-ja nuk po bën sa duhet dhe ajo që po “dorëzon” më frustron jo vetëm mua. Ka shumë interesa të brendshme dhe kombëtare brenda BE-së, Evropës dhe SHBA-së. Kur bëhet fjalë për çështjen serbe, administrata dhe administratorët e BE-së u japin përshtypjen vëzhguesve të jashtëm se janë në anën serbe dhe gjithmonë fajësojnë Republikën e Kosovës. Nga ana e BE-së nuk ka asnjë vlerësim për arritjet demokratike të Kosovës. Serbia mund të provokojë, interpretojë marrëveshjet ndryshe ose të thyejë premtimet, dhe BE-ja hesht, jo, BE-ja fajëson Kosovën si refleks. Fatkeqësisht, SHBA-ja nuk shkon më mirë. E njëjta gjë vlen edhe për udhëheqjen shqiptare, e cila gjithashtu nuk e mbështet sa duhet partnerin e saj natyror. Duke parë historinë, unë shoh paralele me unitetin dhe bashkëpunimin e gjatë midis Gjermanisë dhe Austrisë. Për mua, Republika e Kosovës është model i demokracisë moderne, dhe përkundër disa gabimeve, qeveria aktuale po bën një punë të madhe për popullin dhe vendin e saj.
Siç kërkohet shpesh, BE-ja dhe SHBA-ja duhet të punojnë krah për krah për të zbatuar vendimet dhe premtimet e tyre të vitit 2008 ndaj Republikës së Kosovës dhe qytetarëve të saj. Shumica e anëtarëve të BE-së dhe vendeve të NATO-s e kanë njohur Republikën e Kosovës dhe mos njohësit duhet ta ndjekin TANI! Dritarja e mundësive nuk ishte aq e hapur sa është sot. Nuk shoh asnjë arsye për të pritur lejen nga Serbia, Federata Ruse apo Republika Popullore e Kinës. Tajvani dhe Katalonja, për të përmendur vetëm dy rajone specifike, janë raste krejtësisht të ndryshme.
Përveç kësaj, Ukraina gjithashtu duhet ta njohë Republikën e Kosovës – TANI! Në këtë drejtim, unë jam plotësisht dakord me deklaratat e bëra nga Prof. Edëard P. Joseph nga intervista e Johns Hopkins School of Advance International Studies in dhe European Ëestern Balkans, më 6 prill 2023 dhe jam i lumtur ta citoj atë:
“Nëse Ukraina e njeh Kosovën, a do ta aneksojë Rusia sërish Krimenë apo Donbasin – për herë të dytë? A do të vendosë Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë se Rusia ka të drejtë të aneksojë Krimenë sepse Ukraina e njohu Kosovën?” Këto frikë janë absurde. … Nëse Kievi njeh Prishtinën, atëherë Madridi dhe vendet e tjera do të kenë disa shpjegime për të bërë. … Me fjalë të tjera, njohja e Kosovës nga Ukraina do të hapë rrugën për një shqyrtim më racional të qëndrimit spanjoll (dhe të tjerëve) ndaj Kosovës. …
Uniteti mes katër mos njohësve të NATO-s do t'i japë fund përplasjes mes Serbisë dhe Kosovës – e cila do t'i japë fund çdo çështje ligjore apo hipotetike në lidhje me rastin e Kosovës. Ukraina mund të jetë katalizator për një qëndrim të unifikuar për Kosovën në të gjithë NATO-n dhe më vonë në BE. Serbia dhe Kosova me të vërtetë do të normalizojnë marrëdhëniet… dhe njerëzit në të gjithë Ballkanin do të arrijnë normalitetin e vonuar, ndërsa të dyja këto vende do të lëvizin drejt BE-së dhe NATO-s.
Pse Ukraina do ta njohë Kosovën? Sepse njohja e Kievit më në fund do të unifikonte NATO-n për këtë çështje, duke i dhënë fund aftësisë së Putinit për ta shfrytëzuar këtë çështje. Në vend që të lejojë Rusinë dhe Serbinë të pretendojnë se pavarësia e Kosovës është dëshmi e viktimizimit të tyre në duart e Perëndimit, Ukraina do të pohonte të kundërtën: se mosmarrëveshjet etno-kombëtare duhet të zgjidhen me mjete demokratike, jo me agresion, me heqje të njëanshme të autonomisë. represioni, dëbimi masiv dhe akte të tjera dhune”.
Gazeta “Bota sot”: Po ashtu, Serbia vazhdon të mbajë qëndrim neutral per luftën në Ukrainë dhe nuk po vendosë sanksione ndaj Rusisë. Bazuar në këtë a do të duhej që të pezullohej procesi i anëtarësimit të saj në BE?
Günther Rozenits: Mbajtja e një pozicioni neutral në këtë luftë brutale nuk është e lehtë dhe Zvicra tradicionalisht neutrale mësoi mësimin e saj në këtë rast. Konfliktet kanë padyshim një histori, ashtu si Ballkani Perëndimor. Disa thonë se ka shumë histori në Ballkanin Perëndimor, dhe e njëjta gjë vlen edhe për territorin e ish-Bashkimit Sovjetik. Në të njëjtën kohë, shoh sjellje të zakonshme që i detyrojnë njerëzit t'i nënshtrohen kërkesave të politikës dhe medias, ku disa veprojnë si makina propagandistike. Injoranca dhe fyerjet janë përgjigje dhe veprime ndaj disidentëve që bëjnë thirrje për një vlerësim të ndryshëm të situatës dhe negociatave, për të kuptuar Rusinë ose për të ndaluar vrasjen e njëri-tjetrit.
Unë shoh disa arsye për pezullimin apo pauzën e anëtarësimit të Serbisë në BE. Zbatimi i vakët vazhdimisht, mosnjohja apo tërheqja e marrëveshjeve janë vërejtur sjellje të lidershipit serb. Për më tepër, unë personalisht kam vëzhguar dhe përjetuar se si serbët brenda, jashtë vendit dhe në mediat sociale mohojnë çdo krim të kryer nga serbët në Kosovë apo Bosnjë dhe Hercegovinë. Kjo është tronditëse dhe duhet të ndiqet penalisht në të njëjtën mënyrë si mohimi i gjenocideve të gjykuara ndërkombëtarisht ose Holokaustit. Dhe kur bëhet fjalë për edukimin në histori, demokracinë, lirinë e fjalës dhe lirinë e mediave, Serbia ka ende një rrugë të gjatë për të bërë përpara anëtarësimit në BE. Sjellja armiqësore dhe veprimet e përsëritura destruktive të qeverisë serbe dhe qytetarëve serbë ndaj Republikës së Kosovës - dhe të ngjashme ndaj / në Bosnje dhe Hercegovinë - gjithashtu shkatërrojnë çdo mundësi për pajtim. Dashuria mes shteteve fqinje nuk është e nevojshme sepse interesat janë të parat, por pranimi dhe respekti janë sine qua non. Prandaj, procesi i anëtarësimit në BE duhet të ndalet ose të trajtohet si procesi i Turqisë. Për mua, njohja e Republikës së Kosovës nga Serbia është parakusht për bisedimet e anëtarësimit.
Gazeta “Bota sot”: BE dhe SHBA kanë rritur angazhimet dhe po synojnë që me çdo kusht të arrijnë një marrëveshje finale mes Kosovës dhe Serbisë ku së fundi janë mbajtur disa takime mes Albin Kurtit dhe Aleksandae Vuçiqit. Si i keni parë takimet Kurti-Vuçiq?
Günther Rozenits: Fatkeqësisht, ka pasur shumë takime pa asnjë vullnet për të arritur asgjë. Në bazë të vëzhgimeve, për palën serbe mund të thuhet se bëhet fjalë për gjetjen e kohës për diçka brenda, për të treguar një fytyrë të këndshme ndaj botës së jashtme dhe për t'u përfshirë në takimin e radhës të pafrytshëm. Për mua, përfaqësuesit e BE-së janë po aq pjesë e problemit sa edhe SHBA-ja. Një pozicion ose rol neutral si ndërmjetës nuk është i mundur nëse njëra palë është sjellë si lidershipi serb për më shumë se 15 vjet. BE dhe SHBA duhet ta bëjnë të qartë se njohja e Republikës së Kosovës nga Serbia është kyçe! Serbia duhet të sugjerojë rrugën dhe afatin kohor për të arritur atje. Për këtë periudhë njëvjeçare dhe paralelisht, një pauzë në çdo mbështetje për Serbinë mund të funksionojë.
Në ndërkohë, BE-ja dhe NATO-ja duhet ta zgjidhin problemin brenda vendit, pasi që edhe SHBA-ja duhet të jetë precize në zbatimin e njohjes së Republikës së Kosovës në vitin 2008.
E thënë troç, koha është tani, në këtë kohë kritike të luftës. Pa një marrëveshje ligjërisht të detyrueshme dhe pa vullnetin e Serbisë për t'u përkushtuar ndaj saj, çdo gjë tjetër është humbje e burimeve. Në të njëjtën kohë, Republika e Kosovës duhet të zbatojë premtimet e saj dhe marrëveshjet e nënshkruara në lidhje me komunitetin serb në Kosovë dhe të ndërtojë aftësi të forta ushtarake mbrojtëse.
