Çmimi i qëndrimit në Zvicër

Opinione

Çmimi i qëndrimit në Zvicër

Nga: Avdulla Kënaçi Më: 11 janar 2018 Në ora: 22:32
Avdulla Kënaçi

O Dilan, zbrit poshtë se këtë gazetarin që kam zënë unë, duan të na e marrin kosovarët…, -  mua nuk më erdhi mirë kur e dëgjova këtë shprehje sepse realisht nuk i përgjigjej së vërtetës, po nuk ke çfarë i bën, kështu janë të gatuar vlonjatët, ata kanë një mënyrë të foluri tjetërsoj. Më dokëndisi kjo shprehje sepse isha shumë i lidhur me kosovarët e Zvicrës dhe atyre nuk u takonte t’i ndaje në këtë farë mënyre.

Në Lozanë u gjenda pikërisht i ftuar prej Qeverisë së Kosovës në ekzil. Ngjarja është e hershme, kur Kosova ende nuk ishte çliruar prej serbit. Kisha kohë që në emër të TVSH bashkëpunoja me strukturat e kësaj Qeverie, sidomos në Zvicër, ku jetonin e punonin shumica e shqiptarëve të Kosovës.  Ftuesit, nga çasti në çast, i prisja të mbërrinin, por pikërisht para kësaj pritje, në një lokal druri, në zemër të Lozanës, takova emigrantin nga Shqipëria, Sherif Zani. Biseda që ai bëri pak më parë në telefon me të vëllanë më të vogël, më rëndoi, por jemi në dhe të huaj dhe duhet të falim, mendova. Nuk do të ishte e hijshme të përplaseshin për mua të dy palët, prandaj shpejtova të njoftoj kosovarët se takimi me ata do të shtyhej për të nesërmen.

 Erdhi edhe Dilani. Ai ndyshonte nga i vëllai jo vetëm nga mosha, por edhe nga fiziku. Sherifi ishte i hollë e i gjatë, elegant si një balerin, me sy ëndërrimtarë, ndërsa Dilani, i shkurtër e muskuloz, me një fytyrë të gjerë, ngjyrë bakri dhe vështrim guximtar. U përqafuam si të ishim të njohur të vjetër, edhe pse po shiheshim për herë të parë. Ai, autoritar si një ushatrak karriere, iu drejtua Sherifit:

-         Ç’ presim, kohë dreke, ta shpiem gazetarin tek Suiss Shalet, ka pamje të bukur.

-         Atje jo, po mund ta çojmë tek Rojal Bruëri, - ia preu shkurt Sherifi.

-         Jo mor bukëharram, jo atje, unë paguaj dhe unë vendos, - e mbylli bisedën shkurt vëllai i vogël. Nuk më erdhi mirë që i foli ashtu, me një lloj përçmimi, por nuk bzana.

I hipëm “Citroienit” të Dilanit dhe gjarpëruam përgjatë kodrës së thiktë që ngrihej mbi Lozanë. Për pak minuta u gjendëm në një restorant-kështjellë, tepër luks. U ndjeva si në Kërcullë, mbi Gjirokastër. Realisht e dija që ishte shumë shtrenjtë për xhepin e të treve, por unë jam i prirur për kësi lloj aventurash dhe vdes për të parë vende të reja. Kështu, thashë; le të dalë ku të dalë.

Portieri i kështjellës, veshur si në mesjetë, na mirëseardhi me reverancë, u përkul si në një pritje mbretërore, por kur pa Sherifin, drejtoi trupin duke nxjerrë përpara dorën si në një trafikndarëse dhe tha: “Ti jo”. Kushedi çfarë proçke ka bërë, gjithnjë me probleme bashkëatdhetarët e mi, mendova. Sherifi qëndroi, por mezi përmbahej, u ndje i ofenduar sikur të kishte ngrënë një flakareshë mbi faqe, por heshti. Gati i dridhej buza. Në ankth, prita se si do të zgjidhej kjo situate delikate. Ai mbante mbërthyer sytë nga Dilani i cili nuk ngurroi të thërrasë maxhordomin. Ky i fundit dha menjëherë leje të kalonte edhe i treti.  “Paraja e ngre lumin përpjetë’, - tha vëllai i madh nëpër dhëmbë, jo pa një farë nakari. Ama unë isha kurioz të dija pse e ndaloi atë portieri?

U ulëm në një tavolinë të madhe, në krye të sallës. U ndjemë të vlerësuar. Hulumtuam menunë e ushqimit, llojet e verërave, të frutave, akulloreve... Sa u bëmë gati të porositnim, me ton tepër miqësor, Dilani na ndali vrullin duke na thënë:

-         Do ma lini mua të zgjedh, - dhe ne nuk ia prishëm, aq më tepër që kishte marrë përsipër të paguante. Vëllait të madh, Sherifit, akoma nuk i kishte dalë inati me portierin. Dukej si merrte frymë; duke tërhequr fort flegrat e hundëve. Erdhi pija e degustimit, tri lloje verërash radhazi. Zgjedhjen, të dy vëllezërit, ma besuan mua. Provova të parën, këtë jo, thashë, provova të dytën, as këtë, thashë. Ata hapën sytë dhe gati në një gojë pyetën: “Si e gjete?”

-         E para, thashë unë, gjithnjë ofrohet nga ajo që mbetet e pashitur, midis të dytës e të tretës duhet të zgjedhësh vendin e verës nga vjen dhe kjo e treta është “Shardone” franceze.

-         Qënke usta, - tha Dilani, - edhe ime shoqe këtë lloj vere zgjedh.

-         Ha, ha, kam marrë pjesë në shumë pritje delegacionesh, - u përgjigja jo pa një farë mburrje.

-         U rrofsha kokën, - tha Sherifi me një lloj zilie, - atëherë kur ne hapnim kanale ujitje me kazma e lopata, apo ngrinim trase hekurudhash me krahë, ju pritnit delegacione.

-         As më thua, pse të ndaloi portieri? - ia prita unë duke e shpuar në pikën më të dobët, në thembrën e tij të Akilit.

-         Me siguri ti mendon se ai ka bërë ndonjë sherr, se ne vlonjatëve nuk na ndahen sherret, - ndërhyri Dilani, - i sherreve jam unë, jo ai.

-         Atëhere?

-         Ky është një lokal luksi dhe nuk lejohet të hysh me xhinse, por nga që unë vij shpesh me gruan dhe ajo e ka mik maxhordomin, i mora leje atij. Kohë dreke, nuk ka shumë klientë sot dhe ai e lejoi, na toleroi edhe për atë që unë jam klient i përhershëm, - sqaroi Dilani duke i ndarë fjalët në rrokje si një mësues përpara nxënësve të shkollës fillore.

-         Mendova se mos i leve qerren, - tha Sherifi me një buzëgas të ëmbël.

-         Po jo, a derëzi, nuk bëhen të gjitha punët me lekë, ke kaq kohë këtu dhe nuk u mësove sa strikt e të prerë janë këta? Të kam thënë, ime shoqe ka më shumë autoritet se një deputete, kokëderr, nuk do ta kuptosh këtë.

-         Pa dale, se nuk po marr vesh gjë, ti ke një grua zvicerane? Çfarë pune bën ajo? - pyeta plot kërshëri.

-         Punon me emigracionin, është drejtoreshë e kampit, por shumë e pasur, - dha shpjegime Dilani.

-         Ajo është çifute, - ia priti Sherifi me një lloj përbuzje.

-         Çifute, po ama të mban ty këtu në vendin e helvetëve, së bashku me gruan e dy vajzat e tua. Shokët e tu me kohë kanë kthyer majat nga thembrat, ndërsa ti ha drekë në Sviss Shalet. Madje bëhesh edhe kavalier duke ftuar gazetarë nga Shqipëria.

-         E mirë, mirë, e paguajmë shtrenjtë atë qëndrim ne këtu, gruaja jote, nga burojnë këto para, është trefishi yt, shumë më e madhe në moshë. Ti duhet të ishe martuar me një zogë të bukur shqiptare, me një 18-vjeçare. Ti ia kalon Alen Delonit për nga bukuria, por nuk ia di vlerën vetes.

-         Ama ti e di mirë, mua do më mbetet pasuria e saj, - tha vëllai i vogël me një ton të butë, i mikluar nga krahasimi që bëri Sherifi me aktorin italian.

-         Në atë krah fli, ku ua di ti rrënjët çifutëve, ne vëllezër jemi e nuk e njohim njeri tjetrin, jo më të njohim atë, - tha ai. Ndërkohë kamarieri po sillte një plloskë verë të veshur me xunkth të mpleksur. Kur e pa Sherifi, doli nga tema e bisedës, ngriti zërin gjoja i merakosur dhe tha:

-         Dilan, ka harruar ta sjellë verën në shtart topi, - pastaj puliti sytë i lumtur që më në fund e kapi në gabim shërbimin në restorant.  Ato fjalë, sikur të kishin qenë gjilpëra me majë të mprehtë, e bënë Dilanin të kërcente pupthi nga karriga me sfungjer ku ishte rehatuar për shtatë palë qejfe. Pa e kthyer fytyrën nga unë që mbeta i habitur, sa të hapësh e të mbyllësh sytë, ai u gjend tek maxhordomi.  Diçka u bisedua tek kthina në krye të shkallëve, diçka u vendos. Pas pak, tre kamarierë u vunë në lëvizje. Njeri, duke kërkuar falje me një barrë respekt, tërhoqi verën e sjellë dhe më pas, në mënyrë ceremoniale, u dukën përsëri të tre duke shtyrë një karrocë të madhe me një shtrat topi përsipër. Dhe mbi top shkëlqente vera “Shardone”. Të tre kamarierët u rrotulluan kah meje dhe më thanë në kor: “Na falni”. E kuptova se këtë radhë ishte përdorur funksioni dhe profesioni im i cili më shumë respektohet jashtë vendit se sa në Shqipëri. Kamarierët u larguan me hap të shpejtë dhe ne vazhduam të drekonim si zotërinj të vërtetë.

-         Kështu ka lezet, Dilan, - tha Sherifi triumfator duke fërkuar barkun. Ishte më shumë i gëzuar jo nga ushqimi dhe vera “Shardone”, se sa nga ajo që i vëllai i detyroi kamarierët të kërkonin falje.

Kur erdhi akullorja me reçel qershie të nxehtë përsipër, vëllai i madh kërkoi një puro kubaneze, por i vogli e quajti “kërkesë tangërllëku” dhe nuk ia porositi.

Më pas zbritëm tek kafe “Ora”. Në të katër faqet e murit të lokalit ishin të ekspozuara të gjitha llojet e orëve zvicerane, prodhuar në tre shekujt e fundit. U habita sa shumë lloje paskish shpikur Zvicra edhe pse dihet që ky shtet ka famë të madhe në gjithë botën për llojet dhe saktësinë e orëve.

-         Unë do të ulem këtu, - tha Dilani, - se këtu ulet gruaja ime, -  dhe zgjodhi ulësen pranë dritares me fushëpamje nga liqeni.

-         Aman, o Dilan, na hëngre shpirtin sikur kjo grua është ndonjë aktore e famëshme Hollivudi, - nuk m’u durua pa ia thënë, - na e ke sjellë në majë të hundës duke lavdëruar një 60-vjeçare, kur ti vetë je një 27-vjeçar, - i thashë unë duke menduar se ai ishte viktimë e ndonjë rrengu prej hebrejsh të mençur. Mendova se do të zemërohej, por jo:

-         Çohu Sherif, na sill këtu albumin e fotografive t’ia tregojmë gazetarit.

Në këtë rast vëllai i madh nuk e kundërshtoi me as një gjysmë fjale, por u ngrit si një ushatr i bindur dhe pas disa minutash u kthye me një album të madh fotografish me kapak të praruar. Dilani nuk e hapi menjëherë, por duke drejtuar vështrimin nga muri anësor, tha:

-         Shiheni atë orën me kukuvajkë, ime shoqe qesh sa herë kukuvajka del nga kutia në orët fikse dhe këndon aq herë sa tregon ora. Ajo nuk ngrihet nga tavolina pa dalë kukuvajka nga foleja.

-         Lere kukuvajkën, na trego fotot për të cilat ma zure kafen në grykë - i tërhoqi vëmendjen i vëllai. U hap faqja e parë e albumit. U duk koka e një gruaje të buzëqeshur, lëkurëbardhë, me shikim zhbirilues dhe flokë të gufuara. Dukej që në rininë e saj kishte qenë shumë e bukur. Pastaj foto me shoqet e saj në mal, me pushime në Kretë, në dëborë, me varka në liqen, foto pafund… Mua më tërhoqi vëmendjen një burrë i gjatë, me flokë dhe vetulla kaleshe të zbardhura, i cili ishte gjithnjë në krah të saj, madje edhe duke vallëzuar me të.

-         Po ky? - pyeta gjithë kërshëri.

-         Ky është ish burri i saj, Hansi, -  tha Sherifi.

-         Po tani ku është? - pyeta përsëri.

-         Në shtëpi, - tha Dilani me një lloj përbuzje ndaj tij.

-         Si është e mundur një grua me dy burra në një shtëpi? - pyeta unë i çuditur.

-         Histori e gjatë, - tha Dilani, jo pa njëfarë pikëllimi.

 

***     

Dy vëllezërit, gjatë tregimit, u kthyen pas në kohë. Çfarë harronte njeri, e plotësonte tjetri. Disa vite më parë, ata banonin në një apartament në rrugën e Skelës, në Vlorë. Mbetën jetimë fare të rinj, i madhi 16 vjeç dhe i vogli dhjetë vjeç. Sherifi, duke qenë trupgjatë, braktisi shkollën dhe filloi punën në fabrikën e sodës duke thënë se ishte 18 vjeç. Brigadierët në fabrikë, duke ditur se ishin fëmijë jetimë, bënin një sy qorr e një vesh shurdh. Dhe i dhanë punë. Pas dy vjetësh ai u sëmur me bronkopneumoni dhe u shtrua në spital. Aty u njoh me infermieren Albana Radhima. Për koincidencë ishin në të njëjtën moshë dhe i përkisnin të njëjtës shenjë, gaforres. Bana, siç i thoshnin ata, ndërhyri tek mjeku që e kuronte duke argumentuar se po ta nxirrnin nga spitali, nuk kishte kush t’i shërbente në shtëpi. Dhe ia zgjatën shtrimin. Ndërhyrja e saj e bindi Sherifin se vetëm ajo mund të ishte gruaja e tij e ardhshme. U martuan pa dasëm. Pastaj erdhën në jetë dy vajza të bukura, Doloreza dhe Argita, njëra pas tjetrës, me dy vite diferencë. Dy barbi të vërteta.

Pas demokracisë, Vlora, vit pas viti po zbrazej nga të rinjtë. E kishin të lehtë të hidheshin deri në Itali, por hezitonin nga që shumë të ikur ktheheshin prej andej të zhgënjyer. Një ditë prej ditësh Bana erdhi nga puna me një copë gazetë në duar ku njoftohej se Zvicra kërkonte infermiere të huaja për punë. E lexuan me dhjetra herë atë njoftim dhe nga dora në dorë e kalonin si një copë hajmali. E vendosën si familje: do të emigronin. Shitën apartamentin, kthyen ca borxhe dhe me të tjerat paguan trafikantët të cilët pa asnjëfarë pengese i përcollën deri në kufirin zviceran. Njoftimin e gazetës nuk e lëshonin nga dora, as kur kaluan detin me gomone, as kur i ranë përmes Italisë hipur mbi një maune, as kur u paraqitën në doganën zvicerane të Trevisos, sikur ai njoftim të ishte leja për në parajsë. Nëpunësit zviceranë, kur merrnin vesh se çfarë shkruhej në atë copë gazetë të zhubrosur, në vend që t’u tregonin rrugët e punësimit, i sqaronin se ai njoftim ishte fals, skemë e mashtrimit të trafikantëve për të rrjepur shqiptarët e varfër e pa shpresë. Kjo i pikëlloi, por nuk kishte më kthim prapa. Vlora duhej harruar. U sistemuan në një kamp refugjatësh, jashtë Lozanës, në një kështjellë mesjetare. Kishte lloj-lloj njerëzish, nga të gjitha vendet e Lindjes, sidomos nga Serbia. Ishin të gjithë në pritje. Në dhjetë vetë, nëntë prej tyre ktheheshin mbrapsh me detyrim. Zvicra ndaj refugjatëve nuk kishte obligim t’i mbante ashtu si shtetet e tjera, anëtare të OKB-së. Kur shpresat po u veniteshin, Albanën e thirri drejtoresha e kampit. Prej andej ajo doli e gëzuar duke u dhënë vëllezërve lajmin: “Më ka gjetur punë. Drejtoreshës i ka ardhur keq për vajzat tona dhe i është lutur të shoqit për të më punësuar përkohësisht në fabrikën e telave. Nesër, më tha, fillo punën dhe kërko shtëpi me qira për vete dhe dy vajzat. Rroga është e mirë dhe mund ta përballosh”. Ky po që ishte lajm i mirë. Atë ditë, të pestë dolën jashtë kampit dhe hëngrën drekë me ato pak franga që dy vëllezërve u kishin tepruar nga paga mujore për cigare. Shtëpia më e lirë me qira ishte një dhomë e kuzhinë mbi stacionin e trenit. E morën menjëherë, por vonë e kuptuan pse ishte aq e lirë. Natë, ditë, brenda saj gjëmonte zhurma e tmerrshme e trenave që venin, vinin e këmbeheshin pa pushim. Dilani nuk duhej të largohej nga kampi, madje edhe Sherifi, po të dëshironte. I shoqi i drejtoreshës së kampit ishte i plotfuqishëm në fabrikën e telave. Ai ishte pronari dhe kryeinxhinieri i saj. Ishte një inxhinier gjerman i talentuar, ardhur prej qytetit kufitar Karlsruhe. Të gjitha vendet e punës i kishte të zëna dhe Banës, për hir të lutjeve të pandërprera të bashkëshortes, i hapi vend si pastruese. Sipas bisedave të mëvonshme, ai u dorëzua kur pikërisht e shoqja i tha:

-         Hans, familja shqiptare ka dy vajza të bukura, adoleshente, kam frikë se mund t’i përdhunojnë huliganët serbë, ata u kanë vënë synë. Nuk i mbroj dot.

*** 

Dy vëllezërit, sapo nxorrën jashtë kampit Albanën dhe dy vajzat, e ndjenin se do mbeteshin në Zvicër. Silleshin si të paprekshëm dhe mospërfillës ndaj kujtdo, sidomos ndaj serbëve. Një ditë prej ditësh, duke luajtur me letra, pas drekës, Dilani vuri re se lojtari përballë tij, fshehu një letër nën mëngë. Loja ishte me para. U ngrit si i tërbuar. E kishte më lehtë t’i drejtohej lojtarit në italisht: “Kujt do t’ia hedhësh ti maskancione, ti merda…”, dhe i vërtiti me furi mbi kokë karriken prej druri. Aq deshën serbët, iu vërsulën përsipër si një tufë qensh të tërbuar. Nuk merrej vesh se i kujt ishte gjaku. Sherifi, kur pa huliganët serbë, vrapoi tek drejtoresha. Frymëmarrja e pengonte të shprehej qartë. Ajo menjëherë lajmëroi policinë. Nga zhurma e sirenave, kuptohej që ata ishin drejtuar për aty. Sa të hapësh e të mbyllësh sytë, serbët u zhdukën. U fshehën nëpër dhoma. Në mes të sallës kishte mbetur i shtrirë vetëm Dilani.

-         Drejtoreshë, të lutem ta fshehim, policia do t’ia hedhë fajin Dilanit, kanë për ta dëbuar nga Zvicra, - iu lut ai me lot në sy. Për një çast drejtoresha hezitoi, pastaj i tha e vendosur:

-         Çoje në makinën time, - dhe urdhëroi shoferin e saj ta mbartëte në shtëpinë e vet. Porositi t’i laheshin e mjekoheshin plagët prej Albanës. Sherifi nuk iu nda të vëllait për asnjë çast. Ndërkohë drejtoresha priti të vinte policia. Ajo e di se si e mbylli atë skandal. Po Dilani nuk duhet të dilte jashtë shtëpisë deri sa t’i shëroheshin plagët. E gjithë familja mbeti e habitur se si një zvicerane, aq më shumë një çifute, të bënte atë gjest mirësie. Emri i Gertruda Jalon u shenjtërua në familjen vlonjate. Vinin nga vinin dhe kërkonin rrënjët e përbashkëta të hebrejve dhe shqiptarëve, disa lidhje që nuk ekzistonin historikisht, ata i shpiknin. Nuk thonë kot që zoti me njerën dorë të hedh e me tjetrën të pret. Ditë pas dite Dilani po përmirësohej. Një mbrëmje iu ndez dëshira për të dalë në një nga pabet e Lozanës. Pikërisht atë natë, Gertruda e vizitoi në bodrumin e shtëpisë ku e strehonte.

-         Po të kishte ardhur si drejtoreshë, nuk do të ishte veshur me një këmishë nate ngjyrë mishi…, - tha Sherifi, ndërsa i vëllai vazhdoi:

-         Ajo vetë më tha të hiqja kanotieren për të më parë në se më ishin shëruar plagët. Kur më preku me dorë, mishi m’u bë kokërriza-kokërriza. Gjaku më hipi në kokë dhe nuk pyeta as për moshën e as për drejtorllëkun e saj.

-         Mua nuk më besohet, - u thashë të dyve.

-         Po unë jam martuar me të, - tha Dilani - eja të shikosh shtëpinë. As ajo, as Hansi nuk janë në këtë orë.

U tha, u bë. Ia hipëm “Citroienit”, dhuratë nga martesa. Sa të hapësh e të mbyllësh sytë u gjendëm në oborrin e një vile të bukur që kacavjerrej në faqe të malit nga ku shpalosej e tërë lugina e Lozanës, liqeni, lumi dhe vetë qyteti. Së pari, Dilani na njohu me bodrumin ku ai jetonte. Aty ishte vendosur kaldaja dhe më tej një krevat tek, pa kokë e pa këmbë. Poshtë jastëkut nxorri pasaportën e tij shqiptare dhe afër faqes së fundit një vulë martese ku ishte shënuar emri i tij; Dilan Zani dhe i bashkëshortes hebreje, Gertruda Jalon.

-         Po a nuk ishte martuar ajo me Hansin? - e pyeta unë.

-         Jo, ajo bashkëjetonte me Hansin, - shkoqiti më tej ai.

-         Nuk e pengoi ai këtë martesë?

-         Përkundrazi, e nxiti. Ishte e vetmja mënyrë që unë të mbetesha në Zvicër. Dhe kjo martesë quhet e mirëqenë për shtetin, vetëm pas tre vjetësh. Domosdo, kur njeri nga bashkëshortët është emigrant si puna ime.

Mua m’u kujtua kukuvajka e orës që hynte e dilte nga foleja sa herë që ishte ora fiks.

-         E dinte Hansi që ti bëje dashuri me Gertrudën?

-         Jo, në asnjë mënyrë, ai akoma nuk e di. Ne takohemi tinëz, gati çdo javë.

E gjitha m’u duk e pabesueshme, si një përrallë. Po atë mbasdite u ndava prej tyre për të vazhduar punët e mia, ama vendosa t’i takoj të dy kur të kthehesha këtu.

*** 

Kjo histori më mbeti gjatë ndërmend. Portretet e dy vëllezërve vlonjantë më shfaqeshin herë pas here si në një makth. Pas gjashtë muajsh u ktheva përsëri në Zvicër. E para punë, vizita në Lozanë. Doja t’u ktheja nderin sipas mënyrës sime. Kisha blerë ca çerturina artistike të ish ndërmarrjes “Migjeni”, të cilat shiteshin në çdo rrugë të Tiranës. Qershia mbi tortë ishte një shqiponjë e gdhendur druri në fluturim. Të gjitha i kisha lidhur bukur në një kuti kartoni dhe sa zbrita nga aeroplani në Zyrih, ia hipa trenit të linjës për në Lozanë. Një udhëtim i këndshëm që nuk shkon as një orë. Gjithnjë vagonat e trenave në Zvicër janë sikur kanë tre muaj inaugurim. Më pastër nuk bëhet. Mbi gjunjë mbaja dhuratën për vëllezërit vlonjatë sikur të ishte diçka e çmuar prej kristali. Zbrita në stacion, aty ku për herë të parë kisha takuar Sherifin. I rashë faqes së kodrës rrotull dhe dola mbi shtëpinë e tij. E shikoja nga sipër, si shtëpitë në Gjirokastër. Nuk ishte e mbuluar me pllaka guri si ato, por me fletë eterniti ngjyrë gri. Asnjë dritare nuk komunikonte me stacionin e trenit i cili ishte poshtë, si në një pus miniere. Trokita disa minuta në derë. Nuk po ma çilte njeri. Dëgjoheshin zëra që herë pas here ngriheshin lart, por zhurma e trenave nuk më lejonte të dëgjoja asnjë fjalë. Më në fund dera u hap nga një vajzë sykaltër, me dy gërsheta të gjata. I thashë se kush jam. “E di”, më tha ajo. Hodha dy hapa, por nuk guxova të eci më tej. Të katër, dy prindërit dhe vajzat e tyre rrinin më këmbë si në një tablo të Rembrandit. Askush nuk më përshëndeti, aq tepër ata ishin përqendruar në atë bisedë të tensionuar. Vajzat nuk merrin pjesë, më shumë dëgjonin. Vura re me kujdes gruan që e shihja për herë të parë. Nga pamja, nuk tregonte më shumë se tridhjetë. Kishte një fytyrë të rrumbullakët e tipare të theksuara. Flokët ngjyrë kashtë të lidhur topuz e tregonin pak më të gjatë nga çfarë ishte. Kishte sy të mëdhenj si prej xhami, si sy raguni (rrëqebulli), duar të fryra si panine me ca thonj të gjatë ngjyrë blu të errët. Në se nuk do të kishte atë kokë të ngjitur pas supeve, mund të them se ishte një femër e bukur. Por, ah, qafa nuk i dukej fare. Kjo nuk duhet të mbajë varëse sepse ato i vënë në dukje defektin e lindur, mendova. Vajza e madhe rrinte në kanape dhe hiqej sikur nuk ishte e interesuar për bisedën e prindërve, ndërsa e vogla dëgjonte tërë sy e veshë. Ende nuk kuptoja se çfarë po ndodhte. Sherifi mori telefonin nga tryeza, i ra numrit të Dilanit. Nuk dëgjoja çfarë thoshte ai matanë, por Sherifin e dëgjoja qartë:

-         Po sonte duhet të vijë kjo aty? Të marrë edhe çupat me vete? Po unë? Si, e ka ligji zviceran këtë? - heshti pak, pastaj iu kthye të shoqes si i mpirë, si një somnambul:

-         Dilani thotë që ti me pa tjetër të shpërngulesh sonte në shtëpinë e Hansit, së bashku me çupat, ndryshe, po fjete këtu, nesër policia zvicerane të deporton në Shqipëri. Na kanë vëzhguar, e kanë kuptuar që kemi bërë martesë fiktive. Duhet të flesh çdo natë aty. Po të duash ditën mund të vish në këtë shtëpi, ama natën vetëm aty. Si thua?

-         Unë nuk di gjë, atë e di Dilani - tha ajo me një ton të akullt, pa i lëvizur asnjë muskul, asnjë fije floku. E kam të ngulitur aq shumë në memorie këtë çast, sa nuk kam për ta harruar tërë jetën. Ra përsëri zilja e telefonit:

-         Hë, Dilan…. Dëgjo, nëse i ndodh gjë Banës dhe vajzave, ti je përgjegjës, vëlla të kam, po ta preva kokën. Mos mendo se është plak ai gjermani, dëgjove? Dëgjova thuaj, - pastaj iu kthye të shoqes – Ai thotë që do të flini të tria në një krevat, në dhomën e gjumit të Hansit. Dhe mos bëni gabim të ndaheni, se iu hëngri ujku…

Isha ndodhur në kohën e gabuar, në vendin e gabuar. U tërhoqa mbrapsht dhe dola si një hije përjashta asaj shtëpie të nëmur. Më ngjau vetja si ajo qyqja që nxirrte kryet nga foleja e orës e këndonte kuku, kukuu…. Vetëm vajza e vogël, ajo me emrin Argita më ndoqi me sy, ajo që në fillim më kishte hapur derën. Ishte e kotë të përshëndetja. Asnjeri nuk më dëgjonte. Shqiponja brenda kutisë prej kartoni më dukej se kishte mbledhur krahët e nuk do të ngrihej më në fluturim.

*** 

Një vit më pas mësoj se Sherif Zani, refugjat në Zvicër, ishte gjetur i ngrirë, lakuriq në mes të borës, në rrethinat e Sofjes, pa asnjë dokument. Pas një muaji në frigorifer, më në fund të njohurit e tij e kishin indentifikuar. Çfarë kishte ndodhur?  Pyeta disa miq nga Vlora, por asnjeri nuk më jepte përgjigje. Në rastin më të parë, kur u ktheva në Zvicër, shkova tek fabrika e telave në Lozanë. Ndoshta do të gjeja ndonjë shqiptar për të mësuar më shumë. Për fat, gjeta birin e një miku nga Tirana. I tregova tërë historinë e njohjes me vëllezërit vlonjatë. Më dëgjoi me kujdes, pastaj më tha:

-         Kjo nuk është ngjarje për në gazetë. Ashtu siç e the ti, Albana Zani u martua me Hansin për të shpëtuar veten dhe vajzat e saj nga deportimi. Ajo vetë e kishte gatuar këtë çorbë qysh më parë. Nuk kam njohur femër më intrigante se sa ajo. Sa erdhi këtu, si një kone, iu var në qafë Hansit.  Dhe Hansi nuk ia prishte për asgjë. Ishte ai që dha miratim të strehohej Dilani në bodrumin e shtëpisë. Më pas, po ai dëboi nga shtëpia Dilanin së bashku me Gertrudën. Duke ditur të fshehtat e pathëna, vlonjatja i spiunoi tek Hansi. Eh, or mik, nuk e njeh gjermanin ti, ai mendon sot për njëqind vjet më pas, ama kuçka nga Vlora, u vuri stërkëmbëshin të gjithëve… Sherifin e deportuan menjëherë nga Zvicra dhe ai fatzi, për t’u pasuruar sa më shpejt, i hyri rrugës së transportit të drogës nga Bullgaria, aty ku la kockat. Mik i dashur, ky është çmimi i qëndrimit në Zvicër.

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat