Covid-19 mund të jetë një djall me ambicie globale, por sigurisht që nuk vjen pa demonët e tij. Nocioni i heroit është bërë një motiv global. Në Mbretërinë e Bashkuar, sekretari i jashtëm Dominic Raab ka folur për “heronjtë” kyç të frontit. Reklamat në radio trumpetojnë mbështetjen për “heronjtë tanë të kujdesit shëndetësor”. Në Tajlandë, artistët kanë filluar një fushatë në internet të quajtur “Të mbështesim Heronjtë Tanë”, ndërsa në SHBA demokratët kanë propozuar një skemë pagese shpërblyese për punëtorët kyç të quajtur “Fondi i Heronjve”.
Mendime të vyera vijnë nga Philip Zimbardo, profesor emeritus në Universitetin Stanford në Kaliforni. Ai është psikologu i njohur për Eksperimentin e tij në “burgun” e Stanford, në të cilin studentëve iu caktuan role si të burgosur apo roje në një burg të improvizuar. Eksperimenti u pezullua pasi studentët e morën rolin me mjaft entuziazëm. Kriza e tanishme Covid-19 do të vendosë në qendër të vëmendjes heroizmin – Philip Zimbardo
Zimbardo u bë autoriteti udhëheqës mbi natyrën e së keqes. Por vitet e fundit ai mendon për heroizmin. Është fillimi i një fushe të re psikologjike, të quajtur lirshëm “studimet e heroit”. “Nuk jam i sigurt pse kjo temë nuk është konsideruar më thellë më parë. Në fund të fundit, heroizmi është cilësia më e mirë në natyrën njerëzore, një ideal për të cilin mund të aspirojmë. Sigurisht, ka ekzagjerime në përdorimin e termit “hero”. Njerëzit e famshëm janë ngatërruar me heronjtë këto ditë. Kohët e fundit koncepti i heroit është dobësuar – është duke u aplikuar, le të themi, për njerëzit që blejnë sende ushqimore për fqinjin e tyre. Ky është altruizmi. Kjo është e mirë. Por unë mendoj se kriza aktuale e Covid do të vendosë në qendër të vëmendjes idetë më definitive të heroizmit”, është shprehur Zimbardo.
Ç’është më e rëndësishmja, ai ndjen se heroizmi duhet të jetë në emër të të huajve dhe në ndonjëfarë rreziku për veten – jo vetëm për jetën apo gjymtyrët, por mbase për familjen, karrierën ose gjendjen sociale të dikujt. Një fishkëllimë bilbili mund të jetë një hero.
Po në lidhje me punëtorët e frontit të parë? “Jemi duke menduar për heroizmin e vërtetë tani,” thotë Zimbardo. “Në mënyrë tipike për njerëzit që e kanë jetuar jetën kushtuar një kauze ose aktit të vetëm heroik.” Çfarë nënkupton heroizmi deri tani, është pak i kuptuar. Mund të bëhet fjalë për statusin. Një eksperiment i vitit 2012 tregoi se njerëzit që ishin të gatshëm të duronin dhimbjen – duke mbajtur parakrahët e tyre të zhveshur, zhytur në ujë me akull – më vonë u gjykuan se ishin më të pëlqyeshëm dhe u dhanë një qyp me para vullnetarëve të tjerë që të mund t’i ndanin siç ta shihnin të arsyeshme.
Frank Farley, profesor i psikologjisë në Universitetin Temple në Filadel fia dhe ekspert i sjelljeve ekstreme, argumenton se personaliteti është një faktor. Aktet heroike mund të jenë produkt i një dëshire për të mbrojtur reputacionin e një personi: një ndjenjë e shprehisë së trupit, një vetëbesim tepër i fortë, madje edhe një pëlqim karakteristik për kërkimin e emocioneve – personalitetin “tipi T”, siç e quan ai.
Zimbardo beson se megjithëse heronjtë janë relativisht të rrallë, mund të mësohet se si të veprojmë heroikisht. Projekti i tij “Heroic Imagination” tani punon me adoleshentë nga 12 kombe, duke u dhënë atyre njohuri mbi psikologjinë njerëzore, në mënyrë që ata të kuptojnë më mirë pse disa njerëz nuk veprojnë heroikisht ndërsa të tjerët po. Mësimdhënia e heroizmit është një ide që po ndiqet gjithashtu nga Matt Langdon, themeluesi i Ndërmarrjes së Ndërtimit Hero, i cili merr ide të ngjashme nga dhomat e bordeve dhe në klasa. Midis tyre është Ford dhe Ndërmarrja Amerikane Real Estate One si dhe Hero Round Table, veprimtaria kryesore e konferencës mbi heroizmin.
Langdon sugjeron se, përderisa ideja e heroit ka qenë një bërthamë thelbësore e kulturës në mijëvjeçarë, mbase fenomeni i filmit super-hero i dekadës së fundit, flet për ndonjë nevojë të rinovuar. Por i stresuar ai thotë gjithashtu se sa konfuz mund të jetë mendimi ynë për heroizmin. Ne presim, për shembull, që heronjtë tanë të jenë të pastër.
Si mundet që një njeri që merret me një terrorist me një armë (në Londër, në fund të vitit të kaluar) gjithashtu të jetë një vrasës i vetëdënuar? “Heroizmi është gjendje – është momenti që thërret të jesh hero, jo hero që e bën situatën. Dhe mundësia për të vepruar heroikisht nuk mund të vijë kurrë në jetë”, shpjegon Langdon. “Heronjtë nuk janë njerëz të veçantë, por ata arrijnë të menaxhojnë përmes psikologjisë për të ndaluar njerëzit e tjerë të veprojnë. Ndërsa tani kemi mundësinë ta rimarrim përsëri rolin e heroit si diçka më të përditshme. Njerëzit nuk kanë tendencë të mendojnë për infermierët, për shembull, si figura mitike. Kjo pandemi mund të na lejojë ta shohim heroizmin në një mënyrë shumë të ndryshme”.
