Kosova vazhdon të mbrojë lirinë fetare dhe pluralizmin, megjithëse mbeten sfida, sipas raportit ndërkombëtar për Liritë Fetare 2019.
Në këtë raport të publikuar sot nga Departamenti amerikan i Shtetit jepen detaje rreth respektimit të të drejtave të komuniteteve fetare në Kosovë për vitin që lamë pas dhe sfidat me të cilat përballen.
Më poshtë po japim pjesë nga raporti i publikuar:
Kushtetuta ndalon diskriminimin fetar dhe parashikon lirinë e fesë, duke iu nënshtruar kufizimeve për të siguruar rendin publik, shëndetin dhe sigurinë ose për të mbrojtur të drejtat e të tjerëve. Ligji nuk parashikon një mënyrë që grupet fetare të fitojnë statusin juridik.
Kuvendi i Kosovës (parlamenti) nuk ka marrë parasysh projektligjet që do t'u lejojnë grupeve fetare të fitojnë status juridik dhe të bëjnë biznes në emrin e tyre. Ndërsa grupet fetare deklaruan se ata përgjithësisht kishin marrëdhënie bashkëpunuese me qeveritë lokale, Kisha Protestante Ungjillore e Kosovës (KPEC) tha që qeveritë komunale nuk i trajtojnë organizatat fetare në mënyrë të barabartë për çështjet e pronës, përfshirë këtu edhe në dhënien e lejeve të ndërtimit dhe ndarjen e hapësirës për varrim në varrezat publike. KPEC dhe të tjerë gjithashtu thanë se Komuniteti Islamik i Kosovës (BIK) mbajti kontrata për të drejtuar shumë varreza komunale dhe të diskriminuar ndaj grupeve fetare të pakicave në ndarjen e parcelave të varrimit dhe ofrimin e shërbimeve.
Përfaqësuesit e Kishës Ortodokse Serbe (SOC) thanë se qeveria shkel disa prej të drejtave pronësore të Kishës, të përcaktuara me Ligjin për Zona të Veçanta Mbrojtëse, të tilla si refuzimi për të zbatuar një vendim gjyqësor tre-vjeçar për të njohur pronësinë e SOC për disa parcela toke rreth Manastirit të Deçanit dhe ndërtimin e rrugëve të vazhdueshme që kërcënuan të shtriheshin në SPZ.
Sipas SOC-it, asnjë zyrtar komunal nuk u mbajt përgjegjës për këtë refuzim. BIK raportoi dy raste të diskriminimit në lidhje me punësimin ndaj myslimanëve praktikues.
Disa zyrtarë të BIK-së deklaruan se niveli i ndjenjave antimyslimane në media u rrit dhe thanë se kjo mund të dëmtojë mundësitë e punësimit për myslimanët e devotshëm.
Policia e vendit raportoi 61 incidente me motiv fetar, shumica e synimeve për vendet fetare, përfshirë varrezat, në nëntë muajt e parë të vitit. Shumë incidente ishin të lidhura me përkatësinë etnike, si dhe fenë. Më 6 janar, shqiptarët e Kosovës kërcënuan një prift serb para kishës së tij në Novobërdë.
Më 13 korrik dhe 16 dhjetor, persona të panjohur vandalizuan varrezat ortodokse në Lipjan. Qeveria kombëtare dhe komunale i dënuan incidentet menjëherë dhe bënë thirrje për veprim të zbatimit të ligjit për kapjen e autorëve.
Në Gjakovë, më 6 janar, shqiptarët e Kosovës protestuan para kishës lokale ortodokse serbe kundër asaj që ata e quajtën vizitën e kriminelëve të maskuar si pelegrinë, duke detyruar serbët e zhvendosur të anulojnë pelegrinazhin e tyre vjetor të Krishtlindjes Ortodokse në kishë për siguri arsye.
Zyrtarët e ambasadës amerikane vazhduan të inkurajojnë zbatimin e mekanizmave nga qeveria për të mbrojtur vendet fetare dhe zbatimin e vendimeve gjyqësore që i përkasin Kishës Ortodokse Serbe, si dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të pasurive të saj.
Ambasadori dhe përfaqësuesit e tjerë të ambasadës u takuan me udhëheqësit fetarë për të diskutuar shqetësimet e tyre dhe i inkurajoi ata të nxisin tolerancën fetare dhe të përmirësojnë dialogun ndërfetar.
Në nëntor, ambasadori amerikan në përgjithësi për Lirinë Fetare Ndërkombëtare u takua me përfaqësuesit e të gjitha bashkësive kryesore të besimit dhe, në një mbledhje me të rinjtë nga grupet fetare dhe laike, bëri thirrje për liri dhe pluralizëm më të madh fetar.
Qeveria e SHBA-së vlerëson popullsinë e përgjithshme në 1.9 milion (vlerësimi i mesit të vitit 2019). Sipas regjistrimit zyrtar më të fundit në vitin 2011, 95.6 për qind e popullsisë është myslimane, 2.2 për qind katolike dhe 1.4 për qind ortodokse serbe, me protestantë, hebrenj dhe persona që nuk përgjigjen ose nuk përgjigjen "tjetër" ose "asnjë", së bashku më pak se 1 për qind.
Sipas vëzhguesve ndërkombëtarë, një bojkot i regjistrimit të popullsisë në vitin 2011 nga serbët etnikë dhe parregullsitë e përgjithshme të regjistrimit të popullsisë rezultoi në një nënvlerësim të konsiderueshëm të pjesëtarëve serbë që i takojnë fesë ortodokse.
Komunitete të tjera fetare, përfshirë tarikatet e myslimanëve dhe protestantët, gjithashtu kundërshtuan të dhënat e regjistrimit, duke thënë se ata nuk kishin besim në metodologjinë e regjistrimit dhe besuan se kjo rezultonte në nën vlera të anëtarëve të komunitetit të tyre.
Sipas BIK-ut, shumica e myslimanëve i përkasin shkollës sunite Hanafi, megjithëse disa janë pjesë e komunitetit të tarikateve sufi. Ekziston edhe një komunitet i vogël fetar sufi bektashi; asnjë vlerësim zyrtar nuk ekziston për numrin e adhuruesve të tij.
Shqiptarët e Kosovës, gjuha e të cilave është shqip, përfaqësojnë shumicën në 28 nga 38 komunat e vendit, dhe serbët e Kosovës, gjuha e të cilave është serbisht, përbëjnë shumicën në 10. Pjesa më e madhe e pjesëtarëve të Kishës Ortodokse Serbe banojnë në 10 komunat me shumicë serbe.
Komunitetet më të mëdha katolike janë në Gjakovë, Janjevë, Klinë, Prishtinë dhe Prizren. Popullsitë protestante ungjillore janë të vendosura në të gjithë vendin, të përqendruara në Prishtinë dhe Gjakovë. Ka bashkësi të vogla hebraike në Prizren dhe Prishtinë.
Shumica e shqiptarëve të Kosovës janë myslimanë, megjithëse disa janë të krishterë (ortodoksë, katolikë dhe protestantë); pothuajse të gjithë serbët e Kosovës i përkasin fesë ortodokse.
Shumica e ashkalive, boshnjakëve, egjiptianëve, goranëve, romëve dhe turqve janë gjithashtu myslimanë, ndërsa shumica e malazezëve etnikë dhe disa romë janë ortodoksë të krishterë dhe pothuajse të gjithë kroatët etnikë janë katolikë.
Kushtetuta parashikon lirinë e ndërgjegjes dhe fesë për të gjithë banorët, përfshirë të drejtën për të ndryshuar, shprehur ose mos shprehur besimin fetar; praktikoni ose abstenoni nga praktikimi i fesë; dhe bashkohuni ose refuzoni të bashkoheni në një bashkësi fetare.
Këto të drejta u nënshtrohen kufizimeve për arsye të sigurisë dhe rendit publik ose për mbrojtjen e shëndetit ose të drejtave të të tjerëve. Kushtetuta parashikon ndarjen e bashkësive fetare nga institucionet publike, duke përfshirë të drejtën e grupeve fetare për të rregulluar në mënyrë të pavarur organizatat, aktivitetet dhe ceremonitë e tyre, dhe të drejtën për të krijuar shkolla dhe bamirësi fetare.
Ajo parashikon të drejta të barabarta për të gjitha bashkësitë fetare, përcakton që vendi është laik dhe asnjanës sa i përket fesë, deklaron se shteti do të sigurojë mbrojtjen dhe ruajtjen e trashëgimisë fetare të vendit dhe ndalon diskriminimin në bazë të fesë.
Kushtetuta thotë se ligji mund të kufizojë lirinë e shprehjes për të parandaluar provokime të dhunshme dhe armiqësore mbi baza racore, kombëtare, etnike ose fetare. Ai i lejon gjykatat të ndalojnë organizatat ose aktivitetet që inkurajojnë urrejtjen raciale, kombëtare, etnike ose fetare.
Kushtetuta parashikon Institucionin e Avokatit të Popullit, i cili është përgjegjës për monitorimin e lirisë fetare, midis të drejtave të tjera të njeriut, dhe rekomandon veprime për të korrigjuar shkeljet.
Ai përcakton që shteti të marrë të gjitha masat e nevojshme për të mbrojtur individët që mund të jenë subjekt i kërcënimeve, armiqësisë, diskriminimit ose dhunës për shkak të identitetit të tyre fetar.
Ligji nuk kërkon regjistrimin e grupeve fetare, por gjithashtu nuk parashikon një mekanizëm ligjor ose udhëzim specifik për grupet fetare për të marrë statusin juridik përmes regjistrimit ose mjeteve të tjera.
Pa status juridik, grupet fetare nuk mund të kenë pronë, llogari bankare të hapura, staf të punësuar, të hyjnë në gjykata si një entitet, megjithëse kishat individuale ose anëtarët e veçantë mund të kryejnë detyra të tjera administrative në emrin e tyre.
Komunitetet lokale shpesh njohin zotërimin e ndërtesave të grupeve fetare; sidoqoftë, ligji në përgjithësi nuk i mbron këto ndërtesa si pronë e një komuniteti fetar, por përkundrazi si pronë private e qytetarëve. Prona e KOS është një përjashtim: Ligjin për Zona të Veçanta Mbrojtëse njeh dhe mbron integritetin e pronës së pronave të SOC dhe administrimin mbi zonat e caktuara.
Ligji përcakton se nuk ka fe zyrtare, por rendit pesë bashkësitë fetare "tradicionale" që marrin mbrojtje dhe përfitime shtesë, përfshirë taksat e ulura.
Ligji parashikon lirinë e praktikave fetare ose jofetare, të drejtën për të krijuar organizata humanitare / bamirësie, pranimin e kontributeve financiare vullnetare nga individë dhe institucione dhe mbrojtjen e komunikimit kombëtar dhe ndërkombëtar për qëllime fetare.
Gjatë vitit, parlamenti nuk mori në konsideratë ndryshimet në Ligjin për Lirinë Fetare që lejon grupet fetare të fitojnë status juridik, të bëjnë biznes dhe të fitojnë pronë të patundshme dhe personale në emrin e tyre, të hapin llogari bankare dhe të fitojnë përfitime nga taksat e importit.
Ndryshimet do të sqarojnë gjithashtu identitetin dhe statusin e disa grupeve fetare, siç është komuniteti bektashi, i cili kërkoi njohjen si një bashkësi të veçantë islamike. Ndryshimet kaluan një lexim të parë në asamble në 2017, dhe asambleja i rishikoi ato në 2018, por kurrë nuk i votoi ato. Për të rivendosur shqyrtimin e legjislacionit, qeveria do të duhet të rifillojë procesin duke e rivendosur atë në kuvend.
Në mungesë të legjislacionit, të gjitha bashkësitë fetare thanë që ata vazhdojnë të operojnë llogari bankare të regjistruara për individët në vend të komuniteteve.
Sipas BIK-ut, nuk ka pasur raste që studentëve apo mësuesve myslimanë të mos iu mohohet qasja në shkolla si rezultat i dekretit të qeverisë që ndalon veshjen fetare në shkolla. Ndërsa qarkorja administrative e Ministrisë së Arsimit i referohet vetëm pjesëmarrësve të shkollave të mesme, drejtuesit e komunitetit mysliman raportuan diskriminim në marrjen në punë të aplikantëve myslimanë në Forcat e Sigurisë së Kosovës (FSK), duke përfshirë një kundër një gruaje myslimane, dhe diskriminimin ndaj mësuesve/pedagogëve dhe aplikantëve të menaxhimit të shkollës për ata me veshje fetare.
