Në një vizitë në Shqipëri në mars, kryeministri i ri i Kosovës, Albin Kurti, u bëri thirrje shqiptarëve të votojnë për ndryshimin siç bënë kosovarët më 14 shkurt: "Shqiptarët meritojnë më shumë", tha ai.
Kurti, një shqiptar etnik së bashku me rreth 90% të popullsisë 1.8 milionëshe të Kosovës, u kërkoi votuesve të zgjedhin anëtarët e lëvizjes së tij nacionaliste të majtë Vetëvendosje, të cilët garojnë për vende në parlamentin shqiptar në 25 Prill, me një fushatë anti-korrupsion.
Ishte anti-korrupsioni dhe kundërshtimi i elitave të ngulitura politike që çuan në zgjedhjet e mëdha të Vetëvendosjes më 14 shkurt. Kurti tani shërben si kryeministër ndërsa aleati i tij, Vjosa Osmani, u betua si president në 4 prill. Vetëvendosja ka 58 vende nga 120 vende në Kuvendin e Kosovës – duke krijuar një shumicë me mbështetjen e 10 politikanëve të pakicave joserbe.
Në Shqipëri, një rezultat i tillë është jashtëzakonisht i vështirë, veçanërisht duke pasur parasysh që Vetëvendosje po garon në vetëm tre qarqe me udhëheqësin e saj. Boiken Abazi kandidon në kryeqytetin e Tiranës. Zgjedhjet e Shqipërisë këtë muaj mbeten një garë me dy favorite, me Partinë Socialiste të Edi Ramës dhe Partinë Demokratike të Shqipërisë, nën Lulzim Bashën.
Vetëvendosje, e cila ka qenë aktive vetëm për dy vjet në Shqipëri, mund të mos kalojë as pragun prej 1% për të hyrë në parlament, sipas sondazheve të fundit.
Por Abazi ka plane të mëdha: ai i tha Euronews Albania se Vetëvendosje në fund të fundit do të garojë në çdo qark në zgjedhjet e ardhshme dhe do të kërkojë përmes një referendumi bashkimin midis Shqipërisë dhe Kosovës.
Edhe politika e "nacionalistëve të majtë" të Kurtit dhe Vetëvendosjes lidhet me bashkimin – ose ribashkimin, siç referohet në të dy vendet.
Që kur Kosova deklaroi pavarësinë e saj nga Serbia në 2008, të dy kombet kanë krijuar misione të përbashkëta diplomatike dhe nënshkruan deri në 140 marrëveshje bilaterale.
Gjatë luftës me Serbinë në 1998 dhe 1999, Shqipëria hapi dyert për qindra mijëra refugjatë kosovarë që po iknin dhuna dhe spastrimi etnik.
Për shumë kosovarë, një bashkim me Shqipërinë do të siguronte siguri kundër një Serbie gjithnjë e më ekspansioniste dhe nacionaliste dhe do ta bënte më të vështirë për Beogradin që të përzihej në politikën e fqinjit të tij përmes pakicës serbe prej 120,000 banorësh të Kosovës. Ajo gjithashtu shihet si një alternativë ndaj negociatave të ngecura përherë nga Kosova për Bashkimin Evropian.
Unifikimi ka të ngjarë të kundërshtohet nga të gjithë aleatët ndërkombëtarë të Kosovës dhe do të shkatërrojë dialogun e ndërmjetësuar nga BE, prej Serbisë. Madje një referendum i tillë për një bashkim me Shqipërinë shpesh është kërcënuar nga politikanët në Kosovë kur marrëdhëniet janë veçanërisht të tensionuara me Brukselin ose Uashingtonin, për të keqen e liderëve amerikanë dhe evropianë.
Në 2019, Hashim Thaçi kërcënoi të mbajë një referendum mbi bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, edhe pse kushtetutës së Kosovës aktualisht i mungon mekanizmi për ta bërë këtë. Në shkurt 2021, Kurti i tha Euronews se nëse do të mbahej një referendum mbi bashkimin – ose ribashkimin, siç i referohen shumë kosovarë – ai do të votonte në favor të anëtarësimit të Kosovës në një federatë me Shqipërinë.
Por, përkundër historisë së saj të gjatë dhe historike dhe mbështetjes së madhe në Kosovë – një sondazh i fundit nxori se 64% të kosovarëve që thoshin se do të votonin po – por kjo nuk ishte një çështje e madhe fushate për Vetëvendosjen në prag të zgjedhjeve të shkurtit. Ishte një parti e majtë dhe jo një nacionaliste që Vetëvendosja dominoi – dhe përfundimisht triumfoi – në 14 Shkurt.
"Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e Kosovës arriti të marrë pushtetin vetëm kur hodhi poshtë retorikën e saj nacionaliste dhe kandidoi në një fushatë anti-korrupsion," i tha Alfonc Rakaj, një analist për Euronews.
“Shqiptarët etnikë janë para së gjithash të shqetësuar për mirëqenien, prosperitetin ekonomik dhe stabilitetin. Si rezultat, është e domosdoshme të përmirësojmë standardet e jetesës, të rrisim kredencialet demokratike dhe llogaridhënien si një kundërpeshë ndaj thirrjes nacionaliste. "
Ashtu siç Vetëvendosje shmangu çështjen e bashkimit në prag të 14 Shkurtit, ashtu edhe partia e saj motër shqiptare ka vepruar në prag të zgjedhjeve të 25 Prillit. Kjo, thonë analistët, është për më të mirën.
"Kjo praktikisht nuk është çështje për publikun në përgjithësi," tha Rakaj.
Plani i Vetëvendosjes
Abazi, kandidati i Vetëvendosjes në Tiranë, i tha Euronews Albania se ai mbështet një referendum në të dy shtetet për bashkimin. Por në fushatën e saj, ajo është përqendruar në këtë çështje në mënyrë indirekte: për shembull, duke lobuar për heqjen e taksave në autostradën që lidh Kosovën dhe Shqipërinë. Kryesisht fushata e saj i ka bërë jehonë Kurtit: luftimi i korrupsionit dhe trajtimi i elitave.
Ndërsa nacionalizmi ka parë një ringjallje kohët e fundit në vende të tilla si Serbia dhe Hungaria, për këtë nuk ka qenë rasti në Shqipëri. Në 2013, për shembull, një parti nacionaliste e sapo-themeluar, Aleanca Kuq e Zi bëri thirrje për bashkim me Kosovën gjatë zgjedhjeve dhe siguroi më pak se 11,000 vota në të gjithë vendin. Thirrja e udhëheqësit të saj për një referendum u injorua kryesisht.
Ndryshe nga Kurti, Kryeministri shqiptar Edi Rama nuk e ka komentuar shpesh çështjen e bashkimit. Në vitin 2017, ai i tha Politico se nuk mund të përjashtonte një "bashkim të vogël" midis Shqipërisë dhe Kosovës nëse BE vendoste të hiqte anëtarësimin nga tryeza. Por ai nuk ka dalë kurrë më parë pro ose kundër në mënyrën se si Kurti ka disa herë në karrierën e tij politike.
Rama, si dhe Kurti – megjithë komentet e tij të kohëve të fundit – ka të ngjarë të kuptojnë se duke pasur parasysh se reagimi i bashkësisë ndërkombëtare do të ishte i unifikuar dhe fuqimisht kundër, do të ishte kundër interesit të secilit vend dhe humbje e kapitalit politik, veçanërisht duke pasur parasysh se përfitimet aktuale politike dhe ekonomike të një unioni janë kryesisht të panjohura.
Marrëdhëniet midis dy vendeve kanë qenë gjithnjë e më të tensionuara në vitet e fundit, thotë Rakaj, me Bashkimin Evropian që kohët e fundit ka ulur marrëdhëniet e tyre nga "të shkëlqyera" në "të mira". Kështu, Kurti nuk do t’i përmirësojë gjërat nga komentet e tij të marsit, pas një sulmi të drejtpërdrejtë ndaj gati tetë viteve të qeverisjes së Ramës dhe elitave që dominojnë shumicën e partive politike të Shqipërisë.
Dhe jo për herë të parë. Më 28 Nëntor 2020, Vetëvendosje do të zhvillonte një marshim në Përvjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë për të protestuar ndaj tarifave të taksave në autostradën Shqipëri-Kosovë dhe për të lobuar për një treg të përbashkët midis dy shteteve.
Dejona Mihali, një koordinatore e Vetëvendosjes, tha se shqiptarët duhet të bashkohen me marshimin për të protestuar ndaj përdorimit të kontratave të partneritetit publik-privat nga qeveria.
Edhe pse u anulua për shkak të pandemisë së koronavirusit, Rama kritikoi Vetëvendosjen në një intervistë televizive, duke argumentuar se ishte e papërshtatshme për një parti me bazë në Kosovë të përdorte ditën kombëtare të Shqipërisë për të dhënë një mesazh politik. "Imagjinoni sikur Partia Socialiste të thërriste një protestë në Ditën e Pavarësisë së Kosovës: Çfarë do të mendonin njerëzit në Kosovë për këtë?" tha ai.
Në vitin 2018, gjatë një fjalimi në parlamentin e Kosovës, Rama sugjeroi që pasi Kosova dhe Shqipëria do të kishin një politikë të jashtme të përbashkët dhe misione diplomatike, mbase territoret duhet të kishin gjithashtu një president të vetëm. Avdullah Hoti, më vonë kryeministër i Kosovës, tha se komentet e Ramës "treguan një mungesë respekti" për pavarësinë e Kosovës.
Hoti vazhdoi, në një postim në Facebook menjëherë pas fjalës së Ramës, se preferenca për kosovarët ishte një shtet i pavarur që ishte integruar në Bashkimin Evropian dhe NATO.
Komentet e tij ilustrojnë se për shumë kosovarë, një bashkim me Shqipërinë është opsioni i dytë më i mirë, një Plan B që do të miratohet kur integrimi Evropian të hiqet nga tryeza. Ndryshe nga pjesa tjetër e Ballkanit, shtetasit e Kosovës ende nuk kanë udhëtim pa viza në BE, ndërsa mungesa e njohjes së saj nga pesë shtete anëtare evropiane mban të paqartë perspektivën e bashkimit me bllokun.
Përparimi varet nga dialogu me Serbinë, i cili në vetvete është i bllokuar duke pasur parasysh humnerën politike midis Prishtinës dhe Beogradit. Që nga zgjedhja e tij, Kurti ka thënë vetëm se, njohja e plotë dhe dëmshpërblimet e luftës nga Serbia do të jenë të mjaftueshme për të arritur një marrëveshje që normalizon marrëdhëniet, diçka që qeveria nacionaliste e Serbisë nuk do ta pranonte kurrë.
Dështimi i Evropës
Kjo shoqërohet me një armiqësi në rritje brenda BE ndaj zgjerimit të mëtejshëm, veçanërisht kur bëhet fjalë për Ballkanin. Emmanuel Macron i Francës ka veçuar Shqipërinë si një shembull të një shteti që nuk është i gatshëm të bashkohet me bllokun, duke argumentuar kohët e fundit se numri më i madh i njerëzve që pretendojnë azil në Francë janë shtetas shqiptarë.
Në Kosovë, ndërkohë, dështimi i vazhdueshëm për t’u dhënë qytetarëve të saj udhëtim pa viza nuk shihet vetëm si një bezdi, por edhe si një tradhti. Nëse Shqipëria dhe Kosova i gjejnë të dyja dyert e Evropës të mbyllura fort, të dy mund të konkludojnë se një federatë është opsioni tjetër më i mirë. Kjo është veçanërisht e vërtetë për Kosovën, e cila përballet me izolim të vazhdueshëm ndërkombëtar si alternativë.
"Çështja e ribashkimit midis Shqipërisë dhe Kosovës është rishfaqur në vitet e fundit si rezultat i dështimit ndërkombëtar për të njohur dhe pranuar Kosovën si një anëtare e barabartë e shoqërisë ndërkombëtare të shteteve sovrane," tha Gëzim Visoka, profesor i asociuar në Universitetin e Dublinit.
“Të vetëdijshëm se BE-ja ka dështuar deri më tani të formulojë një politikë të unifikuar për pavarësinë e Kosovës dhe vazhdimisht po vonon perspektivat e anëtarësimit, nuk ka gjasa që integrimi evropian si një projekt strategjik për Kosovën të zëvendësohet në të ardhmen me një projekt autentik dhe alternativ , e cila është ribashkim neo-funksional dhe de facto me Shqipërinë. ”/voa
