Gjyshi i tij iku nga Italia fashiste gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe gjeti strehë në Siri. Tani Alberto dhe familja e tij janë rikthyer.
Teksa rrëfen ngjarjen, Alberto Livadiotti vështron fotografitë e vjetra, disa bardhë e zi, të tjera me ngjyra, në shoqërimin e vajzave të tij që loznin qetësisht me Stelën, macen e shtëpisë, në dyshemenë e banesës së tyre në periferi të qytetit Catania, në Sicilinë lindore.
Rrëfimin Alberto e shoqëron me një filxhan kafeje turke, ndërsa pranë tij afrohet edhe bashkëshortja e tij Rasha, në dhomën e ndenjes së banesës.
Dhoma është e zbukuruar me nargjile dhe llamba orientale me mozaikë shumëngjyrësh.
“Ja, ky është babai yt kur ishte në moshën tënde”, thotë Alberto, duke mbështjellë butësisht krahun rreth vajzës së tij gjashtëvjeçare Fajer – më e reja nga pesë fëmijët e tij – pasi tregon për një foto të tij si një djalosh i ri i veshur me rroba tradicionale siriane.
Fotografitë e përhapura në tryezën e çajit të dhomës së ndenjes tregojnë një histori kohërash më të lumtura në atdheun e tij, Sirinë, përpara se lufta civile që shpërtheu në vitin 2011 ndryshoi rrjedhën e jetës së tij përgjithmonë.
Pavarësisht nga emri i tij italian, Alberto 50-vjeçar lindi dhe u rrit në periferi të Damaskut, shkruan AlJazeera.
Para se të mbërrinte si refugjat në Itali me familjen e tij në verën e vitit 2014, ai kurrë nuk e kishte përqafuar kulturën italiane, të mësonte gjuhën ose të shkonte në tokën italiane.
Mirëpo kishte mbajtur me krenari shtetësinë italiane të trashëguar nga gjyshi i tij, Alfonso, një trashëgimi që Alberto e kishte bartur gjithashtu tek pesë fëmijët e tij.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Alfonso Livadiotti, një çifut jo praktikues nga Sicilia, gjeti strehë në Siri nga regjimi fashist i Italisë.
Ashtu si miliona sirianë, që në nëntë vitet e kaluara, kanë rrezikuar jetën e tyre për të arritur sigurinë në Evropë, 80 vjet më parë, mijëra refugjatë evropianë udhëtuan në të njëjtat rrugë për të gjetur strehë gjetkë.
Nga viti 1942, agjencia britanike e udhëhequr nga Britania e Mesme dhe Ndihma e Refugjatëve (MERRA) operoi kampe refugjatësh në të gjithë rajonin arab, duke vendosur rreth 40,000 njerëz në kampe në Siri, Egjipt dhe Palestinë.
Alberto mban fotografi të prindërve të tij, Rena dhe Giuseppe në qendër, gjyshërve të tij grekë dhe gjyshes jugosllave, në Siri
Rena Cheropoulos, nëna e Albertos, kujton për shoqërinë gjithëpërfshirëse arabe se në vitet 1940 kishte mirëpritur gjithashtu prindërit e saj të krishterë ortodoksë nga Greqia, së pari si refugjatë në Bejrut dhe më vonë Damask.
“Evropa dhe Siria nuk ishin aq të ndryshme në atë kohë”, thotë ajo me trishtim.
Një grua 69-vjeçare me një frymë rinore dhe pamjen e një këngëtareje libaneze të viteve 60-ta, Rena është mbajtësja e kujtimeve të venitura të familjes së saj.
Burri i saj i ndjerë dhe babai i Albertos, Giuseppe Livadiotti, dikur i kishte thënë asaj se kur mbaroi Lufta e Dytë Botërore, Alfonso u dashurua në Damask me një grua refugjate nga Jugosllavia me prejardhje të krishterë-hebreje.
Romanca e tyre u kthye në fillimin e një jete të re në Lindjen e Mesme.
Kur fëmija i tyre, Alberto, lindi, ai u regjistrua me kombësi italiane, dhe familja përfundimisht u bë një pjesë integrale e mozaikut etnik të Sirisë.
Rena ishte vetëm një adoleshente në vitin 1967 kur u martua me Giuseppe, djalin e lagjes me rrënjë italiane, në Siri.
Por historia e tyre e dashurisë ishte jetëshkurtër, pasi ai vdiq nga sëmundja e zemrës vetëm disa muaj pas lindjes së Albertos, duke e lënë Renën një të ve në moshën 19 vjeçe.
Alberto ishte fëmija i tyre i vetëm.
Një telefonatë që i shpëtoi ata
Giuseppe Livadiotti nuk mund ta dinte që trashëgimia e tij do të ishte shpëtimi për nipërit e tij të ardhshëm deri gati 40 vjet më vonë.
Kur, në vitin 2012, trazirat civile u shndërruan në një konflikt të armatosur, Alberto mori një telefonatë nga ambasada italiane në Damask, para se të pezullonte operacionet.
Stafi i ambasadës i thanë që po bënin përgatitje për të evakuuar shtetasit italianë dhe e pyetën nëse ai dhe familja e tij donin të largoheshin nga vendi.
Të gjithë ata të regjistruar si italianë morën atë thirrje; por ndërsa për shumë të tjerë kjo nënkuptonte kthimin në shtëpi, për largimin e tyre do të nënkuptonte të shkonin si refugjatë.
“Siria kishte qenë shtëpia jonë e vetme”, thotë Alberto.
Rasha, Farah dhe Fajer në Catania, Siçili, ku ata jetojnë tani
Ai merr një gllënjkë të fundit të kafes së tij përpara se të ulet në shtrat. Atij i bashkohen vajzat e tij që duan të ulen në prehër.
“Ne nuk donim të shkonim në një vend që nuk kishim qenë kurrë. Kështu që menduam se qëndrimi ishte vendimi më i mirë”.
Por, ndërsa muajt kaluan, lufta filloi të merrte kahje më serioze, duke shkaktuar probleme në shëndetin mendor të familjes.
“Fëmijët qëndronin zgjuar duke qarë gjithë natën, ne ishim të frikësuar nga çdo zhurmë”, thotë Rasha Hamed, gruaja e dytë e Albertos, e cila në vitin 2013 zbuloi se ishte shtatzënë ndërsa dëgjonte bombat përreth shtëpisë së tyre, pikërisht jashtë kryeqytetit.
“Si baba dhe burrë, përparësia ime u bë mbrojtja e tyre me çdo kusht”, thotë Livadiotti.
Gjashtë muaj pasi Rasha kreu lindjen e dytë, dhe dy vjet pas telefonatës nga ambasada, Alberto shiti gjithçka që mundi, huazoi para nga të afërmit dhe e çoi familjen e tij me autobus për në Liban.
Me të ishin nëna, gruaja dhe fëmijët e tij, përfshirë të tre nga martesa e tij me gruan e tij të parë që kishte vdekur.
Ata kaluan disa muaj në Bejrut, ndërsa ambasada italiane atje miratoi dokumente udhëtimi për Rashën, e vetmja anëtare e familjes pa shtetësi italiane.
Pasi gjurmuan origjinën e familjes në Catania në Sicili, ambasada sugjeroi që ata të shkonin atje.
“Asnjëherë nuk kishim dëgjuar për këtë qytet”, thotë Rasha. “Ne as nuk e dinim me siguri nga cili qytet ishte Alfonso, sepse shumë detaje historike të familjes u varrosën me kohën”.
“Por siç duket ishte në të dhënat e ambasadës”, shton burri i saj duke marrë dorën e saj. “Ishte një mënyrë e pazakontë për të zbuluar origjinën time. Por ne morëm informacionin e ambasadës dhe u kthyem atje ku filloi historia e familjes sonë”.
Gjithçka nga e para
Ishte një ditë e mjegullt e 13 gushtit 2014, kur familja Livadiotti zbarkoi në Aeroportin Ndërkombëtar të Catania përmes Romës.
Ndërsa shumica e sirianëve ishin drejtuar në veri drejt Gjermanisë ose Skandinavisë atë vit, ata ishin ndër të paktët që shkuan në jug.
Me mbërritjen e tyre, qyteti dukej i shkretë, pasi mesi i gushtit është ishte koha e pushimit për shumicën e italianëve.
Alberto Livadiotti me anëtarët e ekipit të tij në restorantin e tij
“Ne nuk ishim të njohur me kulturën italiane, kështu që përshtypja e parë ishte ‘ku kemi përfunduar?’”, kujton Rasha, duke qeshur.
Alberto shpjegon se nuk kishte të afërm që të kontaktonte ose nuk e dinte gjuhën italiane ndihej sikur mësoi të ecë përsëri.
Kur filluan të kërkonin për një apartament, askush nuk do t’u jepte atyre një kontratë qiraje, sepse ata shiheshin si të huaj e të papunë.
Ishte atëherë kur Rasha kuptoi paradoksin e statusit të tyre.
“Ne ishim italianë, po, në letër. Por në praktikë, ne u perceptuam si refugjatë nga Lindja e Mesme”.
Pas një jave duke shkuar derë më derë, ata më në fund gjetën një apartament me tre dhoma në periferinë perëndimore të qytetit.
Si të porsaardhur dhe pa referenca, për të siguruar besimin e qiradhënësit, ata duhej të paguanin qiranë për një vit, pagesë që ishte mbuluar nga kursimet e Renës.
Pesha e viteve që jetonin përmes konflikteve, pritja stresuese në Liban dhe pasiguria për të ardhmen e tyre në Sicili filluan të tregonin pasojat ndaj Albertos.
Menjëherë pas mbërritjes së tyre, ai pati një sulm në zemër.
Familja kërkoi ndihmë nga një popullatë që e flisnin gjuhën arabe.
“Ndërsa nuk e folëm gjuhën ose nuk e kuptuam sistemin e kujdesit shëndetësor, ne ishim mirënjohës për ata pak njerëz që ofruan ndihmë në një kohë kaq të vështirë për ne”, thotë Rasha.
Por sot, të gjithë anëtarët e familjes flasin italisht shkëlqyeshëm.
Si italianë, ata kishin të drejtë për mbështetje nga shteti kur arritën, por gjithashtu gjetën ndihmë nga komuniteti mysliman.
Edhe pse ai kishte një edukim të krishterë, Alberto u shndërrua në mysliman 20 vjet më parë para se të martohej me Rashën.
Që nga fillimi i krizës së refugjatëve në vitin 2012, xhamia e Catania ka vepruar si qendër për shumë refugjatë të ardhur nga toka e deti, përfshirë familjen Livadiotti.
Vetëm tre javë para ardhjes së Livadiottis, rreth 180 refugjatë dhe migrantë kishin vdekur ndërsa përpiqeshin të arrinin në Sicili.
Midis tyre, shumë trupa sirianë u gjetën në brigjet e Lampedusa në Italinë e Jugut.
Pasi u rikuperua, Alberto investoi pjesën e fundit të kursimeve të tij në një biznes ushqimor me një tunizian në fillim të vitit 2015.
Në Damask, Alberto kishte punuar si shitës automjetesh, duke shitur makina italiane për sirianët.
Ai mendoi se ofrimi i ushqimeve siriane për një audiencë siciliane, tradita e kuzhinës e të cilit shpesh konsiderohet një urë midis Evropës dhe Lindjes së Mesme, do të ishte një “përmbysje e këndshme”.
Sot, restoranti i tij “Një mijë e një net” është një biznes i lulëzuar, i vendosur në qendrën historike të qytetit dhe mbanë të gjithë familjen.
Restoranti i specializuar sot ofron ushqim të shpejtë sirian, të tilla si sanduiçe, dhe “shawarma” në petë.
Stafi i saj është i përbërë nga migrantë nga Afrika dhe Azia Juglindore, të cilëve, ashtu si Albertos, u është dashur të fillojnë jetën përsëri në një tokë të huaj.
Është një dhomë e vogël, por komode, e zbukuruar me arabesca dhe mozaikë shumëngjyrësh që kujtojnë arkitekturën e Lindjes së Mesme.
Jeta e tanishme e tyre
Pothuajse gjashtë vjet pas mbërritjes së tyre, Livadiottis më në fund kanë marrë përsëri kontrollin e jetës së tyre.
Ata përfundimisht krijuan një rrjet vendasish që kujdesen për ta dhe që nuk i quajnë më refugjatë, por miq dhe fqinjë.
“Nuk ka asnjë arsye për t’u rikthyer në Siri tani. Ne kemi ndërprerë jetën atje, tani do të vazhdojmë rrugën tonë këtu”, thotë Rasha.
Italia mund të jetë shtëpia e tyre e re, por Siria mbetet kujtim i vazhdueshëm i tyre.
Kuadrat e mbishkrimeve kuranore dhe fotografive të bëra në Damask, pesë dekada më parë gjenden të varura në mure, të vetmet objekte që ata arritën të sjellin, së bashku me disa rroba dhe dokumente.
Alberto dhe Rasha me Farah dhe Fajer në apartamentin e tyre në Catania, Sicili
“Ne dëshirojmë që fëmijët tanë të mos harrojnë origjinën e tyre, kështu që ne gjithmonë u tregojmë atyre histori për Sirinë. Por vetëm ato pozitive, tani për tani”, thotë Rasha.
Ajo mendon se është detyra e saj si nënë që t’i shërojë kujtimet e tyre traumatike.
“Kur ata kujtojnë bombat, unë i kujtoj ato traditat e ushqimit të Ramazanit, ose pemën e madhe të Krishtlindjes që ndizet në sheshin kryesor të Damaskut çdo dhjetor”.
Për dallim nga burri i saj, Rasha nuk ishte në gjendje të sillte prindërit e saj; ata mbetën në Siri.
“Kur fëmijët filluan të shkojnë në shkollë këtu, unë mësova italishten ndërsa përpiqesha t’i ndihmoja ata me detyrat e shtëpisë. Ata inkurajuan çdo përparim të vogël që do të bëja, duke më treguar që unë mund t’i trajtoja të gjitha këto”, thotë Rasha, e lehtësuar që ata gjenden në një vend ku ata mund të vazhdojnë shkollimin e tyre.
Albumit iu shtuan edhe fotografi të reja të jetës në Sicili, ato të ditëlindjeve të Fareh dhe Fajer, pranë atyre fotografive të shkrepura në Siri, Alberto e kupton që familja e tij është kompletuar.
“Unë preferoj ta shoh udhëtimin e familjes sonë si një histori kthimi sesa mërgim. Kjo tregon se historia dhe migracioni janë cikle, dhe se përvoja të ngjashme mund të ndodhin me këdo, në momente dhe vende të ndryshme”.
