Disa shtete në Europën Qendrore dhe Juglindore përfitojnë nga kriza Corona për të nxjerrë jashtë loje shtetin ligjor e institucionet. Në krye Hungaria. Qeverisja në modusin e diktaturës nuk mund të përjashtohet më.
Në kohët e epidemive shoqëritë duhet të pranojnë kufizime masive të jetës publike. Kështu po ndodh aktualisht edhe me krizën Corona. Synohet që me ndalimin e kufizuar të kontakteve, ndalimin e qarkullimit dhe të udhëtimeve, që për të gjithë është e kuptueshme, të ngadalësohet përhapja e sëmundjes. Por tani disa vende në Europën Qendrore dhe Juglindore po e shfrytëzojnë këtë krizë për të nxjerrë jashtë loje shtetin ligjor, pa pasur perspektiva më të mira suksesi në luftimin e epidemisë.
Në krye të këtyre vendeve qëndron Hungaria. Të martën (24.03) parlamenti në Budapest debatoi për një projektligj të qeverisë së Viktor Orbán për përqendrimin e pushtetit, që e pajis ekzekutivin pa afat me kompetenca diktatoriale. Ky “ligj në mbrojtje ndaj virusit Corona” do të miratohet më se voni javën e ardhshme.
Qysh tani qeveria në Hungari mund të drejtojë me kompetenca të posaçme, sepse ajo ka shpallur gjendjen e emergjencës, që në Hungari quhet “situatë rreziku”. Kjo gjendje vlen vetëm për 15 ditë dhe mund të shtyhet vazhdimisht prej parlamentit.
Parlamenti në Budapest
Situatë e pakufizuar rreziku dhe nene të reja penale
Përkundër kësaj rregulloreje projektligji i ri parashikon, që situata e rrezikut pas nje votimi në parlament mund të vlejë pa afat dhe qeveria mund të lëshojë dekrete për mbrojtjen e popullsisë dhe stabilizimin e ekonomisë, të cilat mund të devijojnë ligjet në fuqi. Puna e parlamentit gjatë kësaj periudhe suspendohet. Zgjedhjet dhe referendumet nuk zhvillohen, vetëm Gjykata Kushtetuese lejohet të vazhdojë punën. Se kur merr fund gjendja e rrezikut, këtë e vendos qeveria, sikurse parashikohet në projektligj.
Gjithashtu në projektligj parashikohen edhe dy nene të reja në kodin penal: Kush pengon masat për luftimin e epidemisë, duhet të llogarisë me dënime të ashpra deri në tetë vjet heqje lirie. Dhe: kush përhap në vendet e rrrezikut lajme të rreme ose lajme me pasaktësi, mund të dënohet deri në pesë vjet. Ligji i planifikuar do të miratohet javën e ardhshme në parlament. Për këtë mjaftojnë dy të tretat e votave – të cilat i ka qeveria e Orbanit.
Shqetësim për projektigjin
Opozita e Hungarisë kritikon projektligjin me vendosmëri si „aplikim i pushtetit total të Orbánit” dhe si “çek i bardhë për qeverisjen me dekret”. Votën e saj opozita e ve në varësi të afatit të vlefshmërisë të këtyre masave si dhe prej garancive të tjera ligjore.
Edhe shumë organizata joqeveritare hungareze si dhe analistët kanë shprehur shqetësim të madh për projektligjin, ndër ta është shprehur edhe folozofi i majtë Gáspár Miklós Tamás. “Nëse ne shohim, që qeveria Orbán përdor epideminë si pretekst për të aplikuar një diktaturë të hapur formale”, shtron ai pyetjen në një shkrim për revistën HVG, “si mundemi ne të besojmë, që masat kufizuese janë të drejta dhe të argumentuara?”
Menaxhim i dyshimtë i krizës Corona
Edhe në vende të tjera të Europës Qendrore dhe Juglindore epidemia shërben si pretekst për kufizime të dyshimta të shtetit ligjor. P.sh. qeveria e Sllovakisë do të miratojë një ligj, që u lejon institucioneve shtetërore aksesin në të dhënat e operatorëve të telekomunikacionit. Përmes Handy-Tracking synohet të garantohet, që personat qëndrojnë të izoluar në karantinë, deklaroi kryeministri Igor Matovic të martën (24.03).
Edhe në Bullgari Corona ka sjellë ligje të jashtëzakonshme
Katër vende anëtare të Këshillit të Europës – Armenia, Letonia, Republika e Moldavisë dhe Rumania – shpallën të ashtuquajturitn Derogation (rregull i jashtëzakonshëm) nga dispozitat e Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut. Përmes kësaj në këto vende gjatë situatës së emergjencës mund të shfuqizohen një pjesë e të drejtave të qytetarit. Kritikët e cilësojnë këtë masë si joproporcionale.
Në Bullgari presidenti Rumen Radev vendosi veton e tij kundër një ligji për masat e gjendjes së emergjencës. Ky ligj, ngjashëm si në Hungari, parashikonte dënime me burg për përhapje të informacioneve të rreme lidhur me sëmundjen infektive. Një rregull tjetër i diskutueshëm është angazhimi i ushtrisë për zbatimin e masave të gjendjes së emergjencës, që normalisht është detyrë vetëm e policisë, ndër të tjera këtu bën pjesë edhe kontrolli i pasaportave. Një pjesë e koaliconit qeverisës e pranoi veton e presidentit. Megjithatë mbetet e hapur, nëse dispozita të ngjashme do të riformulohen. Parlamenti duhet të votojë për këtë ditët e ardhëshme.
Nuk ka kohë për shtet të së drejtës?
Në mënyrë kontraverse po diskutohet edhe menaxhimi i krizës Corona nga disa presidentë dhe qeveri në vendet e Balkanit Perëndimor. Në Serbi politikanët e partive demokratike të opozitës kritikojnë presidentitn Aleksandar Vuçiç që vendosi më 15 mars gjendjen e emergjencës pa bazë kushtetuese – në këtë mënyrë, sikurse thonë kritikët, Serbia ndodhet „një hap larg diktaturës”.
Dezinfektim në Sarajevë
Në Shqipëri kryeministri Edi Rama ka shpallur dënime të rrepta për të gjithë ata që shkelin ndalimqarkullimin duke dërguar mjete të blinduara për patrullim nëpër Tiranë, gjë që u kritikua ashpër nga politikanët e opozitës.
Në Mal të Zi qeveria publikon në një portal online vazhdimisht listën e aktualizuar me emrat dhe adresat e qytetarëve, që janë vendosur në karantinë. Sipas kryeministrit Duško Marković kjo është e nevojshme, sepse jo të gjithë personat e prekur mund ta kontrollojnë vetveten, ndaj qytetarët duhet të informohen. Të rëndësishme janë shëndeti dhe jeta, tha Marković, tani nuk ka kohë për debate për nuancat ligjore lidhur me të dhënat personale. Aktivistët e të drejtave të njeriut në Mal të Zi e kritikojnë ashpër këtë praktikë, duke e quajtur atë si një „thirrje për linçim”./dw
