Ekziston një proverb në Ballkan që thotë se kur një fshat vizitohet nga dikush i largët, ata do të gjejnë që banorët e tij njohin nga afër gjuhën, zakonet dhe historinë e fqinjëve të saj.
Kjo sipas Euronews, është përdorur për të shpjeguar faktin se ndërsa Bosnja dhe Hercegovina, Serbia, Mali i Zi dhe Kosova janë vende të ndara, të përbëra edhe nga besime të ndryshme fetare, ata e njohin mirë njëri-tjetrin.
Kjo mund të thuhet se bëhet ndonjëherë për të mirë, por gjatë luftërave që u zhvilluan gjatë viteve 1990, për të keq.
Dhe rajoni i Sanxhakut me shumicë myslimane, i njohur për serbët si Rashka, është një shembull i mirë.
“Tërmete politike” në pjesë të tjera të Ballkanit, shpesh ndihen edhe aty
Në kufi me Malin e Zi, Bosnjë dhe Hercegovinën dhe Kosovën, kur ka “tërmete politike” në pjesë të tjera të Ballkanit, më shpesh ato ndihen aty.
“Tërmeti” i fundit për të goditur rajonin e trazuar ishte në 1 shtator, kur komuniteti i vogël mysliman i Malit të Zi u vu në shënjestër të sulmeve etnike dhe fetare pas zgjedhjeve në 30 gusht.
Vandalët thyen dritaret e zyrës lokale të komunitetit islamik në Pljevlja, ndërsa mbishkrimet që lavdëronin masakrën e Srebrenicës në vitin 1995 u shfaqën në muret e qytetit dhe qyteteve përreth.
“Kjo është me të vërtetë e frikshme”, ka thënë Mevlud Dudiq, president i Komunitetit Islamik në Serbi, shkruan Euronews.
“Boshnjakët dhe, do të shtoja, të gjithë njerëzit normalë, dridhen kur gjenocidi i Srebrenicës përmendet në këtë lloj konteksti. Më pëlqen të besoj se gjërat nga vitet nëntëdhjetë nuk do të ndodhin më kurrë në Ballkan”.
Myslimanët ishin shënjestrat kryesore gjatë luftërave që shkatërruan ish Jugosllavinë gjatë viteve 1990 dhe ndërsa fati i myslimanëve të Bosnjës – i njohur si boshnjakë – është më i njohur për shkak të vrasjes së 7,000 burrave dhe djemve nga milicët serbë në Srebrenicë dhe rrethimit të Sarajevës.
Komuniteti islamik në Serbi dhe Mal të Zi ishin gjithashtu viktima të dhunës etnike.
Në Novi Pazar, Sanxhak, banorët ende kujtojnë se si tanket serbe të vendosura në kodrat përreth qytetit gjatë luftës nuk ishin drejtuar drejt Bosnjës, por drejt tyre.
Numri i panjohur i myslimanëve në Serbi u vranë gjatë luftës dhe mijëra të tjerë vuajtën diskriminim. Shumë nga autorët e krimeve mbeten të pandëshkuar 25 vjet më vonë.
Semiha Kacar nga Komiteti i Sanxhakut për të Drejtat e Njeriut i tha Euronews se trashëgimia e asaj dhune dhe fakti që drejtësia nuk u sigurua kurrë vazhdon të mbetet një burim kryesor i konfliktit midis komunitetit mysliman dhe fqinjëve të tyre jomyslimanë në Serbi.
“Praktikisht asgjë nuk është bërë në lidhje me krimet e kryera kundër boshnjakëve në Sanxhak. Kjo po ul besimin te shteti”, tha ajo.
Banori dhe aktivisti i Novi Pazarit, Sead Biberoviq përsërit pikëpamjen se dështimi për të ndëshkuar kriminelët e luftës që kryen dhunë kundër boshnjakëve në Serbi në vitet 1990 dhe mungesa e arsimit në përgjithësi në vend për atë që u bë gjatë luftës, ka rritur tensionet.
“Shteti i Serbisë nuk e njohu atë që bëri në vitet nëntëdhjetë. Kriminelët e luftës nuk ndiqen penalisht dhe madje edhe qytetarët e rregullt nuk janë të vetëdijshëm për atë që është bërë”, tha ai.
“Kjo lë një shije të keqe te boshnjakët. Çështjet e pazgjidhura nuk janë kurrë të mira për stabilitetin”.
Megjithëse të rralla në Sanxhak sot, incidentet midis etnive janë më shpesh në stadiumet e futbollit sesa në rrugë.
Biberoviq tha se këto incidente drejtohen, ose të paktën janë “të bekuara”, nga qeveria në Beograd.
Tensionet etnike të përdorura si një shpërqendrim?
Qeveria e vijës së ashpër të Aleksandar Vuçiq, tha ai, përdor tensione etnike midis myslimanëve, të krishterëve dhe konfesioneve të tjera në Serbi për të shkëputur vëmendjen nga çështjet e tjera me të cilat përballet vendi.
Pak e kanë harruar që udhëheqësi i partisë së Vuçiq në vitet 1990, Vojisllav Sheshel i Partisë Radikale Serbe, u dënua për krime lufte në Hagë.
Për më tepër, Vuçiq i tha parlamentit serb në korrik të vitit 1995 se “për çdo serb, do të vriten 100 myslimanë”.
Ndërkohë, aktet e dhunës ose vandalizmit të motivuara etnikisht në Sanxhak vitet e fundit rrallë janë hetuar ose zgjidhur.
Dhe qeveria në Beograd i konsideron ndarjet etnike një “tërheqje të përshtatshme të vëmendjes” nga dështimet e saj, tha Biberoviq.
“Ka elementë në shoqëri që nxiten nga Beogradi për të krijuar paqëndrueshmëri këtu. Kur diçka e madhe ndodh në Sanxhak, njerëzit duhet të shikojnë se çfarë dëshiron të fshehë qeveria”, tha ai. “Ne jemi përdorur si një shpërqendrim”.
Një pikë kryesore midis Beogradit dhe pakicës myslimane në Serbi është se boshnjakët, në përgjithësi, priren të njohin pavarësinë e Kosovës, e cila është refuzuar nga qeveria.
Dudiq, Imami, shprehu shpresën që shumica e njerëzve, si në Serbi dhe Mal të Zi, të mos lejonin që dhuna e së kaluarës të ndodhte përsëri.
