Serbia nuk është ende e gatshme të njohë Kosovën në këtë fazë të bisedimeve. Një zgjidhje përfundimtare mes të dyja vendeve, e bazuar në njohjen reciproke, do të kërkojë kompromise të vështira për Kosovën dhe për Serbinë. Kështu ka deklaruar në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot” James Ker-Lindsay, profesor në Shkollën për Ekonomi dhe Shkenca Politike të Londrës.
Teksa ka komentuar pikën për njohjen reciproke, ai ka thënë se ajo u hoq nga marrëveshja, pasi Serbia nuk ishte e gatshme ta njohë Kosovën.
Ai ka thënë se procesi i dialogut Kosovë-Serbi, varet nga rezultati i zgjedhjeve në SHBA, pasi sipas tij, nëse fiton Joe Biden, dialogu mund t’i lihet në dorë BE-së.
Njohësi i çështjeve të Ballkanit Perëndimor ka folur edhe për çështjen e Asociacionit, duke thënë se Kosova ose do të pranojë atë, ose do t’i duhet të bëjë kompromise territoriale për të arritur marrëveshjen përfundimtare me Serbinë.
Sipas tij, ideja për ndryshim kufijsh do të kthehet përsëri në tryezë.
Për mosliberalizimin e vizave, Ker-Lindsay ka fajësuar BE-në, duke theksuar se Kosova është trajtuar plotësisht padrejtë për këtë çështje.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Në Uashington më 4 shtator u arrit një marrëveshje për normalizim ekonomik Kosovë-Serbi dhe nuk pamë një marrëveshje finale. Si e vlerësoni këtë arritje?
Ker-Lindsay: Të them të drejtën, nuk prisja të shihja një zgjidhje përfundimtare në këtë fazë. Një marrëveshje ekonomike dukej se ishte më e mira që çdokush mund të shpresonte realisht tani. Sidoqoftë, ajo që ishte interesante ishte mënyra se si Shtetet e Bashkuara të Amerikës ndryshuan të gjithë fokusin e marrëveshjes për ta pasqyruar këtë. Marrëveshja ekonomike ishte në fakt mjaft e parëndësishme. Nuk kishte asgjë veçanërisht të re. Të gjitha gjërat u bënë të rëndësishme. Këto janë gjëra që administrata Trump mund t'ia shesë elektoratit të saj si një fitore e politikës së jashtme për Shtetet e Bashkuara. Kjo ishte marrëveshja e nënshkruar që Shtetet e Bashkuara do të donin ta shihte çdo vend: zvogëlimi i mbështetjes te Rusia dhe Kina, ndalimi i Hezbollahut, integrimi në rrjetet e inteligjencës amerikane. Kjo marrëveshje nuk kishte të bënte me Serbinë dhe Kosovën. Bëhej fjalë për Trump.
“Bota sot”: Pse hoqi dorë SHBA dhe delegacioni i Kosovës nga pika për njohjen reciproke, pas insistimit të Serbisë? Çka ndodhi atje?
Ker-Lindsay: Ata duhej të hiqnin dorë nga ajo. Është e qartë se Serbia nuk është e gatshme të njohë Kosovën në këtë fazë. Njohja e Kosovës është një hap i madh për çdo udhëheqës serb. Nëse Vuçiq e njeh Kosovën, ai do të largohet si udhëheqësi që humbi Kosovën. Edhe pse të gjithë e dimë se Kosova është "e humbur" dhe ka qenë për shumë vite, kjo është ende një peshë e madhe për çdo udhëheqës serb. Por, duke marrë parasysh këndin serb, mendoj se është gjithashtu e rëndësishme të merret parasysh se çfarë do të kërkojë çdo zgjidhje përfundimtare nga Kosova gjithashtu. Kosova duhet të ketë të qartë se Serbia nuk do ta njohë atë thjeshtë në kushtet aktuale. Asnjëherë nuk ishte rasti që Vuçiq të shkonte në Uashington dhe Kosova të kthehej me njohje për asgjë në këmbim. Një zgjidhje përfundimtare e bazuar në njohje do të ketë nevojë për diçka nga Kosova. Dhe kjo do të duhet të jetë mjaft thelbësore. Sinqerisht, çdo zgjidhje përfundimtare do të marrë kompromise të vështira nga Serbia dhe Kosova. Nuk jam i sigurt nëse njerëzit në Kosovë ose Serbi janë vërtet të gatshëm për këtë.
“Bota sot”: Ish-kryeministri Albin Kurti insiston se në Uashington pati “harta dhe thika”, duke aluduar se ideja për shkëmbim territoresh është ende aktive. Çfarë mendoni ju?
Ker-Lindsay: Më kujtohet që një ish-zyrtar i lartë amerikan kishte thënë në një konferencë vitin e kaluar se ai mendonte se rregullimet territoriale midis Serbisë dhe Kosovës ishin një ide, koha e së cilës ende nuk kishte ardhur. Me fjalë të tjera, megjithëse ka sigurisht shumë kundërshtim ndaj tij, unë dyshoj se në një moment do të kthehet përsëri në tryezë.
“Bota sot”: Si mund ta detyrojë SHBA-ja Serbinë që ta njohë Kosovën?
Ker-Lindsay: Nuk mundet. Nga pikëpamja ligjore, vendimi për të njohur një shtet tjetër është e drejta sovrane e shteteve. Vendet kanë çdo të drejtë të zgjedhin se cilat vende të tjera i njohin ose jo. Formalisht, asgjë nuk mund të bëhet për të detyruar një vend të njohë një shtet tjetër. Sigurisht, mund të ndërmerren hapa në përpjekje për të detyruar Serbinë të njohë Kosovën. Por, kjo mund të jetë joproduktive. Kjo vetëm do ta detyronte Serbinë të afrohej përsëri me Rusinë. Ose me Kinën. Shtetet e Bashkuara janë të etura që të mos e shohin një gjë të tillë. Prandaj, opsioni tjetër është bindja. Si mund Uashingtoni ta bindë Serbinë të njohë Kosovën? Epo, nuk mund të jetë vetëm çështja e parave. Vendet kanë tendencë të mos reagojnë mirë nëse mendojnë se me dollarë të mjaftueshëm mund të heqin dorë interesat e tyre kombëtare. Duhet të ketë të bëjë me arritjen e një marrëveshjeje për të shpëtuar fytyrën. Kjo është ajo për të cilën SHBA po përpiqet të punojë. Cilat do të ishin kushtet e një marrëveshje që do të lejonte Serbinë të njihte Kosovën, por të largohej me një shkallë nderi dhe që Vuçiq t'i tregonte popullit serb se Kosova ka humbur, por që ai mori marrëveshjen më të mirë të mundshme.
“Bota sot”: Po njohjen – (“dhuratë” nga presidenti Trump) nga Izraeli si e komentoni?
Ker-Lindsay: Kjo ishte befasi e madhe. Askush nuk e ka ditur se po vinte kjo njohje. Izraeli ka qenë prej kohësh i lidhur ngushtë me Serbinë dhe nga ajo që unë e di, ai ka ndihmuar Beogradin me përpjekjet e tij kundër njohjes. Por, mendoj se aspekti më interesant ishte njoftimi se Serbia gjithashtu do të zhvendosë ambasadën e saj në Jeruzalem. Ekziston një ndjenjë që Administrata Amerikane e mashtroi Serbinë për këtë - të inkurajuar nga imazhet e jashtëzakonshme të Vuçiqit, në dukje të befasuar nga njoftimi i Trumpit në Zyrën Ovale. Nuk ka asnjë mënyrë që një udhëheqës serb të mund të shpërblejë një vend kaq fort për njohjen e Kosovës, veçanërisht pasi lëvizja e ambasadës do të bie në kundërshtim me një rezolutë të Këshillit të Sigurimit të KB dhe politikën evropiane. Do të ishte magjepsëse të dinim se si u luajt e gjitha kjo në prapaskenë.
“Bota sot”: A mendoni se pas kësaj, çështja e dialogut dhe marrëveshja finale do t’i lihet në dorë BE-së?
Ker-Lindsay: Është e vështirë të thuhet. Mendoj se duhet të kuptojmë se këtu ka dy qasje. Brukseli padyshim është i etur për të marrë drejtimin. Por, ai dëshiron një proces që synon normalizimin. Kjo është një qasje afatgjatë. Nga ana tjetër, administrata e tanishme e SHBA-së synon qartë një zgjidhje përfundimtare gjithëpërfshirëse dhe më të shpejt. Ndjesia ime aktuale është se shumë do të varet nga rezultati i zgjedhjeve amerikane në nëntor. Duket sikur Serbia tani ka vënë bast për Trumpin. Nëse fiton Biden, atëherë shumë do të presin që SHBA të zhvendosë politikën e saj në drejtime më tradicionale dhe mbase të punojë më ngushtë me BE-në në Ballkan.
“Bota sot”: Në Bruksel pritet që të enjten të hapet tema e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe. A është kjo e dëmshme për Kosovën?
Ker-Lindsay: Zyrtarisht, Asociacioni është diçka që Kosova është zotuar ta zbatojë. Duhet të bëhet. Por, shkon më larg se kjo. Në fund të fundit, dhe duke qenë shumë i sinqertë këtu, unë mendoj se zgjedhja me të cilën përballet Kosova është ose të kesh një Asociacion shumë të fortë që i jep komunitetit serb një shkallë shumë të lartë të autonomisë brenda Kosovës, ose duke pranuar opsionin e një lloj marrëveshje territoriale me Serbinë. Nëse Kosova nuk dëshiron të flasë për rregullimet territoriale, atëherë do të duhet të bëjë kompromis mbi Asociacionin. Sigurisht, BE, dhe veçanërisht Gjermania, është e etur për të parë Asociacionin. Sidoqoftë, unë dyshoj se SHBA beson se një marrëveshje toke mund të jetë më e lehtë për njerëzit që ta pranojnë në një periudhë më të gjatë - nëse ata mund të tejkalojnë kundërshtimin e tyre fillestar me idenë. Përsëri, për këtë Kosova duhet të bëjë një bisedë me veten e saj. Njerëzit duhet të kuptojnë se çështja e Asociacionit nuk do të zhduket - veçanërisht pasi BE-ja e sheh këtë si opsionin e preferuar - dhe se nëse Kosova dëshiron një marrëveshje me Serbinë që nuk përfshin ndryshime territoriale, atëherë do të duhet të pranojë një Asociacion të fortë.
“Bota sot”: Si e shihni që vetëm Kosova ka mbetur pa liberalizim, a është kjo për shkak të politikanëve të Kosovës apo për shkak të BE-së?
Ker-Lindsay: Ky është një dështim nga ana e Bashkimit Evropian. Shtetet anëtare - ose të paktën disa të caktuara - janë sjellë me keqbesim të jashtëzakonshëm për këtë çështje. Si shumë të tjerë, unë mendoj se Kosova është trajtuar plotësisht padrejtë për këtë çështje.
