Ish-diplomati britanik për “Bota sot”: Vuçiq i gatshëm ta njohë Kosovën, në këmbim të territorit me një shtet tjetër

Intervista

Ish-diplomati britanik për “Bota sot”: Vuçiq i gatshëm ta njohë Kosovën, në këmbim të territorit me një shtet tjetër

Arbnore Zhushi Nga Arbnore Zhushi Më 28 maj 2021 Në ora: 20:33
Timothy Less

Bashkimi Evropian nuk e di se çfarë të bëjë me çështjen e Kosovës dhe Serbisë. Kështu ka deklaruar në një intervistë për gazetën “Bota sot” ish-diplomati britanik në Bosnje e Hercegovinë Timothy Less. Ai ka thënë se në mungesë të ndonjë ideje të re, përmes non-paper-ave të publikuar së fundmi, është duke u bërë riciklimi i ideve të vjetra që dështuan në të kaluarën me shpresën se do të funksionojnë këtë herë.

Sipas udhëheqësit të projektit “Studimet e Shpërbërjes” të Qendrës për Gjeopolitikë dhe Strategji në Universitetin e Cambridge, këto propozime nuk do të kenë sukses për arsyen që plani i Ahtisaari nuk ka pasur sukses deri më tani.

Less ka thënë se presidenti serb Aleksandar Vuçiq është i gatshëm të njoh pavarësinë e Kosovës, sepse ai e di që ajo është e humbur. Por, sipas ish-diplomatit, Serbia tani po kërkon shkëmbim territoresh me Kosovën dhe Republikën Srpska, e cila do të kënaqte dëshirën e serbëve për bashkim kombëtar dhe të cilën udhëheqja ndoshta mund t'ia shiste popullit serb në këmbim të humbjes së Kosovës.

Në këtë intervistë, Timothy Less ka dhënë edhe parashikimin e tij për dialogun Kosovë-Serbi, që pritet të vazhdojë nga qershori, duke thënë se ky proces po ndërlikohet, pasi tani sipas tij, zgjidhja e statusit të Kosovës nuk ka të bëjë më vetëm me Serbinë dhe Kosovën, por edhe me Bosnjën. Ai parashikon që çështja e Kosovës mund të zvarritet edhe për disa vite.

Less ka folur edhe për Mini-Schengenin, duke renditur përparësitë dhe rreziqet e tij për Kosovën.

Intervista e plotë:

“Bota sot”: Z. Less, çfarë mendoni ju për të ashtuquajturin non-paper slloven që flet për një rregullim të ri me ndryshime kufijsh në Ballkanin Perëndimor, duke përfshirë Kosovën?

Timothy Less: Episodi është ende mjaft misterioz, por leximi im i ngjarjeve është se Ljubljana propozoi idenë e rishikimit të kufijve, sepse, si një fqinj i afërt, shqetësohet për shtetin e Ballkanit, i cili është politikisht i paqëndrueshëm dhe ekonomikisht i ndenjur, dhe beson se diçka duhet të bëhet. Prandaj, ajo përdori presidencën e saj të ardhshme të Këshillit Evropian për të shtyrë çështjen.

Në ndryshim nga përpjekjet e mëparshme ndërkombëtare për të ‘rregulluar’ Ballkanin, të cilat kanë shmangur të gjitha çështjet reale dhe të gjitha kanë dështuar, duket sikur Ljubljana vendosi që ka ardhur koha për të adresuar shkakun kryesor të sëmundjes së rajonit. Sllovenët e kuptojnë mendimin Ballkanik, që prej kohësh kanë qenë pjesë e Jugosllavisë dhe vendosën që çelësi për zhbllokimin e rajonit është të merren me mospërputhjen e kufijve etnikë dhe politikë dhe kërkimin e paplotësuar për shtetësinë e kombit nga serbët, kroatët dhe shqiptarët.

Problemi me të cilin përballen sllovenët, si kushdo që hyn në këtë debat, është se lëvizja e kufijve në Ballkan është një temë tabu midis elitave liberale në Evropën Perëndimore dhe kundërshtohet gjithashtu nga grupe të ndryshme në Ballkan, që do të thotë Ljubljana duhej të vazhdonte me kujdes. Unë jam i sigurt se kjo është arsyeja pse Sllovenia e futi propozimin e saj në domenin politik në formën e një letre anonime, e cila do të testonte opinionin ndërkombëtar, por mund të hidhej poshtë nëse gjeneron një reagim politik - e cila, natyrisht, ka ndodhur.

“Bota sot”: Po për non-paper-in e pretenduar gjermano-francez, të publikuar në mediat në Kosovë, ku flitet për një autonomi në veriun e Kosovës?

Timothy Less: Unë mendoj se non-paper është një jo-përfundim. Është një ripohim themelor i pikëpamjes së kahershme të BE-së se si duhet të zgjidhet mosmarrëveshja e Kosovës, duke iu kthyer planit të Ahtisaarit në mes të viteve 2000. Sidoqoftë, propozimet nuk do të kenë sukses për arsyen që plani Ahtisaari nuk ka pasur sukses deri më tani: kërkon shumë nga shqiptarët që nuk pranojnë se duhet të bëjnë lëshime ndaj Serbisë dhe ofron shumë pak për Serbinë, e cila mund të tolerojë një konflikt të ngrirë në Kosovë.

Në këtë aspekt, domethënia e këtij dokumenti është se është dëshmi e mëtejshme se BE-ja nuk di me të vërtetë se çfarë të bëjë për Kosovën. Në mungesë të ndonjë ideje të re, është duke u bërë riciklimi i ideve të vjetra që dështuan në të kaluarën me shpresën se do të funksionojnë këtë herë.

“Bota sot”: Ju keni paralajmëruar se Serbia do ta njeh shtetin e Kosovës. Kur do të mund të ndodhë kjo dhe me cilin çmim është gati Beogradi të “heq dorë” nga Kosova?

Timothy Less: Unë mendoj se Vuçiq dhe të tjerët në udhëheqjen serbe janë të gatshëm ta njohin Kosovën, sepse ata mund të shohin se ajo është e humbur për Serbinë. Sidoqoftë, ata po mbajnë çmimin më të mirë të mundshëm para se të pranojnë pavarësinë e Kosovës, konceptimi i Serbisë për atë që ishte luhatur në të kaluarën. Ndoshta, përsëri në vitin 2018, Serbia ishte e gatshme të lëshonte Kosovën në këmbim të enklavës veriore të populluar nga serbët dhe anëtarësimit përfundimtar në BE. Sidoqoftë, Gjermania vuri veton ndaj ndarjes dhe Franca dhe të tjerët në mënyrë efektive i kanë dhënë fund procesit të zgjerimit të BE-së, kështu që këto nuk janë më shpërblime të mundshme.

Në vend të kësaj, unë mendoj, se strategjia themelore e Serbisë tani është të kërkojë një shkëmbim toke midis Kosovës dhe Republika Srpska, e cila do të kënaqte dëshirën e serbëve për bashkim kombëtar dhe të cilën udhëheqja ndoshta mund t'ia shiste popullit serb në këmbim të humbjes së Kosovës. Sidoqoftë, nuk ka asnjë perspektivë të afërt për këtë. Boshnjakët qartë kundërshtojnë çdo ide të tillë dhe Administrata e Bidenit nuk do ta mbështesë atë. Kjo do të thotë që çdo zgjidhje e çështjes së statusit të Kosovës ndoshta do të mbetet në pritje të një kohe deri kur Shtetet e Bashkuara bien dakord për shpërbërjen e Bosnjës.

“Bota sot”: Dialogu i ndërprerë me Serbinë pritet të vazhdojë në qershor. Si do të rrjedh ky proces më tutje me kryeministrin e ri të Kosovës Albin Kurti përballë Vuçiqit?

Timothy Less: Unë mendoj se shanset për një marrëveshje janë të dobëta dhe në rënie. Çështja është e ndërlikuar nga pala serbe nga fakti që zgjidhja e statusit të Kosovës nuk ka të bëjë më vetëm me Serbinë dhe Kosovën, por edhe me Bosnjën. Kjo do të thotë, derisa të huajt të përgatiten të vendosin statusin e Republika Srpska në tryezë, Serbia do të refuzojë të diskutojë statusin përfundimtar të Kosovës dhe në vend të kësaj të kufizojë përqendrimin e saj në çështje të rendit të dytë siç është autonomia për serbët në Kosovë.

Perspektivat për një marrëveshje ndërlikohen më pas nga fakti se Kurti, ashtu si paraardhësit e tij, nuk ka asnjë arsye për të bërë ndonjë lëshim ndaj Serbisë pa një garanci të njohjes, i sigurt në dijeninë se ai është i imunizuar nga rreziku i ekstradimit në Hagë. Në fakt, nuk është as në interesin e tij që të përfshihet në dialog pasi ai do të vihet nën presion nga SHBA dhe evropianët për të bërë lëshime.

Për t'i komplikuar gjërat më tej, Administrata e Bidenit duket se ka vendosur jashtë debatit Kosovën, duke ia transferuar çështjen evropianëve. Në proces, një aktor i jashtëm i aftë për t'i sjellë çështjet në një lloj zgjidhjeje, është larguar nga skena. Duhet ta pranoj, jam i befasuar nga ky zhvillim, sepse mendova se Administrata e Bidenit do t'i jepte përparësi më të madhe çështjes së Kosovës për të nxjerrë Kinën dhe Rusinë nga Serbia. Sidoqoftë, unë mendoj se llogaritja e Uashingtonit është se Kosova mund të mbetet në harresë dhe e gjithë çështja e statusit zvarritet edhe për disa vite për sa kohë që nuk ka konflikt aktual në terren.

“Bota sot”: A duhet edhe Kosova të bëhet pjesë e idesë së Mini-Schengenit, që përfshinë lirinë e lëvizjes dhe transportit brenda vendeve të Ballkanit Perëndimor?

Timothy Less: Mendoj se ka përfitime dhe rreziqe, megjithëse shumë varet nga ajo që bëhet me mini-Schengenin në të ardhmen dhe projekti i mbivendosur i BE-së i një bashkimi rajonal doganor. Në aspektin ekonomik, mini-Schengeni duhet të bëjë tregtinë dhe komunikimin më të lehtë midis Kosovës dhe fqinjëve të saj dhe, si pjesë e një tregu rajonal prej tetëmbëdhjetë milionë njerëzve, ta bëjë Kosovën një destinacion më tërheqës për investitorët e huaj sesa që nuk mund të jetë kurrë vetvetiu. E keqja është se Kosova mund të humbasë mbrojtje të ndryshme që i gëzon për momentin.

Në aspektin politik, mini-Schengeni mund ta sjellë Kosovën më afër Shqipërisë dhe të sigurojë një zgjidhje gati për çështjen e pazgjidhur kombëtare shqiptare, duke lejuar shqiptarët të bashkohen brenda një lloj entiteti të brendshëm pa kufij. Anasjelltas, rreziku nga perspektiva e Kosovës është që mini-Schengeni domosdoshmërish të dominohet nga Serbia, e cila është larg shteti më i madh dhe më i fuqishëm në Ballkan dhe mund ta përdorë organizatën si një mënyrë për ta tërhequr Kosovën përsëri në orbitën e Serbisë.

Në çdo skenar, unë mendoj se BE-ja dhe SHBA-ja do të duan që Kosova, si Bosnja dhe Mali i Zi, të integrohen më thellë me fqinjët e tyre, ekonomikisht dhe ndoshta edhe politikisht. Ata me të vërtetë nuk dinë çfarë të bëjnë me Ballkanin tani që politika e tij e zgjerimit është ndalur. Në përputhje me rrethanat, ata mund të vendosin që krijimi i një lloj organizate rajonale është potencialisht një mënyrë për të kapërcyer problemin themelor të popujve dhe kufijve që nuk përputhen, që nuk përfshin detyrimin e ndërmarrjes së hapit të rrezikshëm për rishikimin e këtyre kufijve.

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat