Behxhet Shala: Ndërkombëtarët kanë informacione për vrasjet politike, por ja pse nuk po i zbardhin ato

Intervista

Behxhet Shala: Ndërkombëtarët kanë informacione për vrasjet politike, por ja pse nuk po i zbardhin ato

Albulena Jahaj Nga Albulena Jahaj Më 27 korrik 2017 Në ora: 09:01
Behxhet Shala

Në një intervistë për gazetën “Bota sot”, Behxhet Shala Kryetari i Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të njeriut thotë se Kosova nuk ka kapacitet as politik as ligjor as material ti mbroj apo ti respektoj të drejtat e njeriut në përputhje me standarde ndërkombëtare. Shala flet për vdekjen e aktivistit Astrit Dehari, duke theksuar se Dehari nuk është dashur të lihet vet në dhomë. Po ashtu ai flet për situatën politike në vend.

“Bota sot”: E dimë qe ka shkelje te të drejtave të njeriut ne Kosove, ama cila është sfera apo fusha ku shkeljet janë më të mëdha?

Behxhet Shala: Po realisht çfarë shteti kemi, çfarë ligje kemi të tilla i kemi edhe të drejtat e njeriut. Të drejtat e njeriut nuk e mbrojnë individin, të drejtat e njeriut nuk e shkelin individin, te drejtat e njeriut i shkel ligji dhe i mbron ligji. Kosova në kontestin ekonomik o social që e ka tani më një varfëri të madhe dhe pa punësi të lartë dhe pa perspektivë nuk mund të jetë shembull për të drejtat e njeriut. Tani kemi ligje të mira ,Kosova i ka ligjet të shkëlqyeshme për të gjitha fushat e në veçanti për të drejtat e njeriut sepse aty të inkorporuara të gjitha dokumentet relevante më të cilat rregullohen të drejtat e njeriut  e tjetër është çka shkruhet e tjetër është sa zbatohen. Kosova nuk ka kapacitet as politik as ligjor as material ti mbroj apo ti respektoj të drejtat e njeriut në përputhje me standarde ndërkombëtare, neve na është ngarkuar një barrë e madhe, e kam fjalën për Kosovën ta quaj kushtimisht që të drejtat e njeriut të trajtohen ashtu si në të gjitha vendet tjera mirëpo Kosova më asnjë shtet që ka traditë në të drejtat e njeriut nuk krahasohet. Për fat të keq edhe të ne edhe në vendet e zhvilluara dhe vendet e tranzicionit të drejtat e njeriut shërbejnë si faturë për ti mbuluar krimet pikërisht kundër të drejtave të njeriut dhe kjo është dukuria më e  ekspaltuar që nga pas lufta,mirëpo është tema më e përfolur dhe është tema më e pa përfillur që do të thotë se të drejtat e njeriut në Kosovë janë si retorikë janë si një fjalë goje janë si një premtim për përmbushje të standardeve mirëpo në realitet institucionet tona nuk kanë kapacitet që ti trajtojnë të drejtat e njeriut më standarde ndërkombëtare. Të drejtat e njeriut në Kosovë shkelen në të gjitha fushat nuk ka ndonjë fushë që është shembull për respektimin e të drejtave të njeriut.

“Bota sot”: Z. Shala ditë më parë është bërë certifikimi i rezultateve të zgjedhjeve të 11 qershorit, por ende nuk ka formim të qeverisë dhe institucioneve. Cili është vlerësimi juaj në lidhje më këtë?

Behxhet Shala: Mund të them se procesi zgjedhor ka shkuar në rregull dhe korrekt dhe tash është një nguti për formimin e institucioneve, është një luftë speciale e cila po behet në mes pozitës dhe opozitës, pozita apo fituesi i zgjedhjeve është koalicioni PAN,që për mendimin tim e ka arrit një fitore të Pirros dhe po deklarojnë se i kanë numrat. Ndërsa në anën tjetër partitë që janë më poshtë koalicioni LAA dhe Vetëvendosje nëse arrin të bëjnë koalicion dhe i bëjnë 61 deputetë. Ne duhet të presim njëherë derisa të formohet së pari Kuvendi dhe pastaj që presidenti i Kosovës ta caktoj mandatarin e parë që është Haradinaj që është i mandatuari për kryeministër nga koalicioni PAN më një afat të caktuar me ligj të bëjë përpjekje ta sjell përbërjen e qeverisë apo ti sjell numrat dhe ai do të legalizohej si kryeministër. Në qoftë se Haradinaj nuk arrin që brenda afatit ligjor ti sjell 61 numra atëherë këtu nuk ka asnjë hezitim dhe presidenti duhet në mënyrë automatike ta dekretoj forcën e dytë politike që ata ti sigurojnë numrat. Këtu nuk kemi të bëjmë me çështjen se kush ka apo nuk ka të drejtë. Në politikë dhe aty ku ka ligj e drejta e secilit përcaktohet më ligj.  

“Bota sot”: Cili është opsioni do të ishte më i nevojshëm për vendin?

Behxhet Shala: Kas pas premtime që institucionet do të formohen shpejtë jo ketë javë jo ketë javë por ende nuk ka asgjë dhe si duket ka probleme,ka probleme në kuptimin që le të votohet njëherë kryetari i Kuvendit. Tash është një problem i natyrës teknike që shumë deputetë janë në pushime vjetore. Nuk duhet të kalohet afati i paraparë më Kushtetutë dhe brenda këtij afati sigurisht se do të themelohet Kuvendi në qoftë se depuetët e votojnë kryetarin e Kuvendit që është nga koalicioni PAN sepse ata e kanë të drejtën e kryetarit të Kuvendit ani pse Vetëvendosje po kundërshtojnë ashpër,por këtu duhet ta dimë që çdo kryetar Kuvendi duhet ta zgjidhet pa probleme sepse koalicioni fitues e ka kryetarin e Kuvendit.

“Bota sot”: Republika e Kosovës para veti si çështje vazhdon t’i ketë Demarkacionin dhe Asociacionin e Komunave me shumicën serbe. A mendoni se do të mund të ndryshohet ndonjë gjë në këto dy çështje me qeverinë e re të Kosovës?

Behxhet Shala: Sa është demarkacioni i mirë apo i keq unë nuk jam ekspert ta them këtë dhe nuk mund të flas më kompetencë për kufirin mirëpo ne qoftë se aq shumë përfolët asesi nuk mund të jetë në rregull ashtu si po thuhet. Është dashur të thuhet në kushtetutë shprehimisht se asnjë marrëveshje që ka karakter ndërkombëtar nuk mund të ratifikohet pa vendimin e gjykatës Kushtetuese. Po të ishte kështu atëherë do të kishim një situatë ndryshe por nuk është ashtu. Tash unë mendoj se kushdo që vjen në qeveri ose do ta nënshkruaj demarkacionin ose do ta shtyj në këtë formë që është e që më pas mund të hym në izolim ndërkombëtar. Ndërkombëtaret nuk duan më të merren më demarkacionin e Kosovës dhe Malit të zi. Mali i Zi është shprehur se marrëveshja është nënshkruar dhe është ratifikuar në Kuvendin e Malit e zi dhe se në arbitrazhin ndërkombëtar nuk mund të dërgohet vetëm nga njëra palë, mendoj se demarkacioni do të nënshkruhet ashtu siç është. Mendoj qe asociacioni i komunave serbe është shumë më i rrezikshëm se demarkacioni. Demarkacioni mund ta marr një pjesë të territorit,kurse asociacioni e formon një situatë që e benë Kosovën krejtësisht jo profesionale. Po thonë se asociacioni është një lloj OJQ por jo mendoj se nuk është dhe nuk e ka rolin e OJQ-së,sepse për OJQ nuk bisedohet në Bruksel,për OJQ nuk shkruhet marrëveshje ndërkombëtare.

“Bota sot”: Po për Gjykatën Speciale cili është mendimi juaj. Mendon se veprimet e saj ne Kosove do ta stabilizonin vendin?

Behxhet Shala: Unë jam në pozicion që të flas si individ po edhe si drejtues I KMDLNJ. Ne nuk e amnistojmë asnjë krim, për ne të gjitha krimet janë krime , ne nuk i ndajmë krimet në baza etnike. Për ne viktimat janë viktima,dhe ata të cilët janë përgjegjës për krime ata duhet të dënohen në bazë të ligjit. Mirëpo është rasti i parë në botë që në një luftë e cila llogaritet si luftë nder etnike midis dy popujve të cilët nuk kanë asgjë të përbashkët, por që serbet kanë qenë okupues ndërkaq shqiptaret kanë qenë mbrojtës  dhe kanë luftuar për lirinë e tyre e që nuk nënkupton se nëse fitojnë për liri të shkelin të drejtat e luftës. Kjo drejtësi nga gjykata speciale është drejtësi selektive,sepse kjo gjykatë nuk ka të bëjë fare më ligjet e Kosovës. Votimi për ketë gjykatë ka qenë i kushtëzuar dhe jam i bindur se ata deputetët që kanë votuar sidomos këta të krahut të luftës nuk kanë votuar më vullnet,por ka pas edhe nga ata që mezi kanë prit që të votojnë gjykatën speciale. Çdo drejtësi që ndan drejtësi në baza etnike nuk është drejtësi. Çfarë gjykatë është kur prokuror,gjykatës,gardian, administratë dhe asnjë nuk është shqiptarë, shqiptarët aty mund të jenë vetëm në cilësinë e të akuzuarve të dënuarve apo të burgosurve. Në këtë aspekt ne nuk e pranojmë seriozitetin e kësaj gjykate shkaku se është selektive për krimet e luftës. Gjykatë për krimet e luftës përjashtuar gjykatën e Nurenbergut në Gjermani kryesisht kane qenë gjykata politike të cilat nuk janë marrë më viktimën,por kanë punuar për krijimin e një paqeje të brishtë dhe trazimin e rrugës për një pajtim.

Gjykata Speciale do të pranohej sikur të merrej më gjitha krimet që janë bërë në Kosovë të cilat nuk i kanë zgjedh as gjykata e Hages as e UNMIK-ut as e EULEX-it por që do merrej më gjitha krimet pa berë dallime në baza etnike.

“Bota sot”: Na thuaj cili është gjendja e burgjeve të Kosovës. Ka shkelje te të drejtave të njeriut ne burgje.

Behxhet Shala: Edhe burgu edhe të drejtat e njeriut,edhe arsimi,edhe shëndetësia edhe shërbimet publike janë ana tjetër e medaljes se një shteti. Çfarë shteti kemi të tilla i kemi burgjet të tilla i kemi gjitha shërbimet e tjra publike. Nuk mund të prisni nga një shtet i cili ka një buxhet social të ketë burgje të përkryera apo të ketë burgje hotele. Në bëjmë krahasime më vendet e rajonit dhe ne kemi vizituar burgjet,dhe mund të them se tek ne nuk është gjendja me keqe se tek vendet e rajonit dhe mund të them se në shumë raste janë më të mira. Ushqimin e kanë shumë në rregull në burgje dhe të burgosurit janë të kënaqur,por te burgjet e Kosovës kemi nepotizëm,ka korrupsion dhe ka trajtim jo te barabartë te të burgosurve. Në burgje mund të përfitojnë ata që janë të fuqishëm çfarë janë jashtë ashtu vazhdojnë edhe brenda,sepse një i burgosur mund të ketë sjellje shumë të mira por mund të pësoj sepse nuk ka përkrahje. Problemi është të kategoria VIP e burgosurve sepse si janë jashtë ashtu janë edhe brenda. Në anën tjetër, ne kemi problem të madh i cili i nxjerr problem edhe shërbimit korrektues e që nuk janë fare fajtore në këtë drejtim që nuk ka falje për të burgosur. Kosova është i vetmi shtet në rajon i cili ka pësuar ndryshime të tërëishme shoqërore dhe nuk ka pasur amnisti, nuk ka ligj për amnisti. Faljet që i bënë presidenti i shtetit janë falje simbolike dhe mund të jenë më shumë si provokim për të burgosurit. Deri vonë paneli për lirimin më kusht nuk ka punuar si duhet  dhe tash është më efikas por te burgosurit e Kosovës nuk përfitojnë që të kenë një motiv që të sjellën mire.

Sjelljet e mira të burgosurve duhet të shpërblehen me programe të ndryshme të socializmit dhe kështu ata do të mund të jenë më efikas dhe mos të kthehen më në rrugën që bie ndesh më ligjin,por derisa të burgosurit nuk e kanë të qartë se çfarë përfitojnë më sjellët e mira do të vazhdojnë të kemi probleme. Të burgosurit nuk përfitojnë në përputhje me sjelljet e tyre. Kosova mos të behet vend i burgjeve.

“Bota sot”: Rasti i fundit ku një i burgosur qep gojën ne shenjë proteste, si e komentoni ketë dhe a e keni vizituar ju në burg?

Behxhet Shala: Pikërisht ketë e thamë,sepse ka qenë i revoltuar që nuk është lejuar të shkoj në shtëpi dhe në mënyrë demonstrative e ka bërë atë. Nuk është ai rasti i vetëm sepse ka raste të shumta të vetëlëndimit të cilat ndodhin në burgje. Këtu kemi të bëjmë më disa situata të renda,sepse një i burgosur nëse është tejet i sëmurë apo më një sëmundje që nuk ka shërim duhet ti jepet mundësia që ai të vdes në shtëpi. Sepse nëse vdes në burg qoftë edhe nga një sëmundje atëherë askush nuk po beson se ka vdekur ashtu dhe Shërbimi Korrektues i Kosovës më javë dhe muaj po duhet të raportoj që ka vdekë për shkak të sëmundjes e jo për shkak të kushteve apo gjera të tjera. Ministria e Drejtësisë në këtë drejtim është krejt jo aktive,formohen disa komisione dhe pas japin dorëheqjeje dhe kështu shkon puna e tyre. Të dënuarit e pësojnë për shkak të neglizhencës se komisioneve apo Ministrisë se Drejtësisë.

“Bota sot”: Po rasti më i përfolur i vitit. Astrit Dehari u vra apo u vetëvra. Cili është reagimi i KMDLNJ për ketë çështje?

Behxhet Shala: Nuk është e jona të themi nëse është vra apo vetëvra. Ne kemi qenë të paret që kemi marrë deklaratën e Makollit i cili më pas ka vdek dhe ne kemi dhenë  një deklaratë vetëm çka na është deklaruar nga ai,sepse ne nuk kemi hyrë paragjykimeve nëse është vra apo vetëvra,sepse kjo është çështje e hetimeve dhe organeve përgjegjëse. Prokuroria e vendit ka dal më një qëndrim,një komision i angazhuar nga familja ka dal më një qëndrim tjetër dhe ky rast për prokurorinë e vendit është i mbyllur sikur për familjen dhe Lëvizjen Vetëvendosje nuk është i mbyllur. Ka mbet një enigmë sepse nuk është një qëndrim i cili thjesht do të mbështetej në raportet mjekësore,sepse kemi të bëjmë më interpretime të ndryshme,dhe përderisa kemi dy interpretime të ndryshme atëherë mbetet enigmë dhe shumë të panjohura. Mund të them se ky është një rast i rendë dhe mendimi apo vlerësimi jonë si KMDLNJ ka qenë që Astrit Dehari në asnjë mënyrë nuk është dashur të lihet vetë në dhomë. Në atë moment nuk është praktikë që një i paraburgosur sidomos kur dikush dyshohet më të drejtë apo pa të drejtë për një vepër penale të rendë të lihet i vetëm në dhomë. Pikërisht për ketë kemi kërkuar dorëheqjen e drejtorit te burgut shefit dhe të tjerëve aty,sepse nuk ne nuk kemi të drejtë tani të themi nëse është vra apo vetëvra Astrit Dehari,por në dhomë nuk është dashur të lihet i vetëm. 

“Bota sot”: Pse nuk janë zbardhur deri më tash vrasjet politike? Në mesin e tyre kemi edhe gazetar të vrarë, sa ka shkelje te të drejtave te njeriut nga sistemi i drejtësisë?

Behxhet Shala: Ne kemi kërkuar që çdo vrasje pas përfundimit të luftës të hetohet edhe është në interes të gjithëve që të hetohet mirë çdo rast veç e veç dhe të konstatohet a është vrasje politike apo nuk është vrasje politike. Derisa nuk ka gjykime dhe vendime të gjykatës nuk mund të cilësohet si vrasje politike. Disa që janë vrarë është e vërtetë që kanë qenë persona të njohur politik. Ne kemi përkrahur çdo iniciativë në zbardhjen e këtyre rasteve dhe sot e përkrahim pa dyshim edhe do të ishte shumë mirë që çdo rast veç e veç të sqarohej në mënyrë që pastaj në qoftë se dikush që ka vrarë ai le te dënohet. Sepse nuk ke të drejtë ta vrasësh dike nëse ai ka qëndrim tjetër politik. Mendoj se ndërkombëtaret kanë informacione për këto vrasje por edhe në një far mënyre i janë nënshtruar situatës politike apo nuk kanë dashur të “çprushin” shumë për mos destabilizim të situatës në vend.

“Bota sot”: Çfarë po ndodhë me të pagjeturit?

Behxhet Shala: Në të gjitha luftat që kanë ndodhur që nga lufta e parë botërore,gjithmonë një përqindje e atyre të pa gjeturve nuk janë gjetur asnjëherë. K shumë rast në shumë shtete të botes që pa përfundimit të luftës një numër i të pa gjeturve vazhdojnë të jenë të zhdukur. Ata përkujtohet nga familjaret ama trupat e tyre nuk janë gjetur. Edhe të ne për fat të keq nuk e besoj se do të arrihet të zbardhet të gjitha rastet e të zhdukurve në luftën e fundit në Kosovë mirëpo nëse nuk arrihet të gjenden personat e pa gjetur nuk do të thotë që mos të kërkohen personat që e kanë shkaktuar gjenocidin.

“Bota sot”: Cilat janë mundësitë që Kosova ta padis Serbinë për krime lufte?

Behxhet Shala: Shteti është ai i cili i përgatit institucionet,i bene institucionet dhe e benë padinë ndaj Serbisë. Kosova 6 vite me herët e ka formuar një institutet për krime të luftës që ka një emër shumë të madh dhe tash po donë ta shndërroj në një departament për përballje më të kaluarën në kuadër të  Ministrisë se Drejtësisë e i cili s`ka bërë asgjë,ka qenë një dështim total i tyre,sepse kanë shpenzuar edhe mjete buxhetore por pa asnjë rezultat. Kosova nuk ka kapacitete për ta paditur Serbinë,dhe këto cka thonë se ne do ta padisim Serbinë më shumë janë për konsum të brendshëm politik sepse nuk ka shancë ta Padisim Serbinë në kohen kur jemi në bisedime më Serbinë dhe nuk ka logjikë në njërën anë të bëjmë bisedime dhe ne anën tjetër të hapni dosjet për krime. Unë jam i vullnetshëm të bashkëpunoj më gjithë ata që do të mund ta padisnin Serbinë edhe ne kemi mjaft materiale por nuk e besoj se Kosova do ta padis Serbinë për krime lufte.

Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat