Trente e kullës

Kultura

Trente e kullës

Nga: Gjon Marku Më: 4 tetor 2019 Në ora: 21:22
Gjon Marku

Bryma brigjeve zbardh. Qielli arnuar me re vende vende në atë fillim tetori kishin bërë që Gjin Gjergjin ta trishtonte ai qiell i vrugët. Eh, kishte ofsha thellë me vështrimin hedhur drejt tij e në fytyrë u prish. Një re fillekate shaloi malin e atij zemra me akull iu mbush, kur mendoi se mund të fillonin shirat e vjeshtës e ai s’e kishte vënë çatinë e kullës dhe pse trente kishin qënë në fund të arave buz lumit gjithë atë verë. Po atij ashtu i kishin ardhë punët e nuk kishte mbunduar t’i merrte ustallarët. Ai tash priste e lutej nënë qiellin e një vjeshte pa kohë që zoti ta ndihmonte dhe disa ditë sa të vendoste ngrehën e çatisë. Pikërisht atë ditë ai, aty në oborrin e kullës, priste të shkonte te dashamirët e tij e tu kërkonte ta ndihmonin që të mund t’i merrnin ato lanë prej fundit të arës e t’i nxirrnin në oborrin e kullës. Pastaj do të thërriste për të ngrehur çatinë. Ndërsa ai priste aty në oborrin e kullës pa ditur ç’hap të hidhte, në prehërin e një reje mori jete një shi i imët si një ujvarë flokësh që nuk i ngjan shiut idhnak të anëve tona, që brirët i përdridhen në vetëtima të ngulura në barkun e qiellit që gërryen e shqyen dherat në kthetrat e përrenjve. Filloi të binte një shi i prajshëm që nuk tremb as pemët as zogjt, as fëmijët. Ngadalë shuante etjen e tokës së care, dheun zbuste. Por pas shiut me ritëm simfonik, moti u mrrol në re të zeza që nisën të bëzajnë duke ulëritur rrufe, ndërsa ndër qiej vriten mes veti. Atij qielli të vrugët filluan të notojnë me nervozizëm re të zeza. Gjin Gjergji i shqetësuar  mendonte se kishin nisur shirat e tetorit pa mundur të vinte mbulojën e shtëpisë. Retë ruajnë majën kujdesshëm pse ajo është e vetmja mbështetje, mendoi. Kokrrat e shiut nisën të përplasen nëpër gurë. Rrrugët janë rrëshqitshme si sapuni. O zot, derdhet ky shi mes reve e dalëngadal do të fillojë një rrëmujë gri e shirave të paprera. Retë ndër male zbresin si gjamë e qiellit e do të shthuren, o zot, po sikur të bjerë ndonjë shtrëngatë. Në fakt është koha e rufeve, koha kur vjen duhia mendoi. Vjeshta mbi fushë zverdh.

-Hajde, e thirri e shoqja, se kafen e ke gati.  Ai u fut në shtëpinë përtrollëse që të pinte bashkë me të shoqen kafen.

-Një re murrashe paralajmëron stuhi, i foli me gjysmë zëri të shoqes.

-E ban zoti marë, iu përgjigj ajo. Është punë e zotit. 

Si rrihej e doli dhe gjurmët vuloste nëpër oborr. Por shpejt u detyrua të kthehet brenda. E hapi dritaren. Mbështjellë në prehrin e reve të murrme shkëndia shkrepte moti. Rrufetë vrisnin lisat e gjatë e mbi ty, qielli regëtin lotë mërmëriti, ndërsa vështrimin e kishte hedhur drejt malit. Shpejt ia nisi një breshër që në pak minuta u bë si një shtresë perlash. Eh moti, u çmend, mërmëriti.

 Re, re që hiqen zvarrë në shtegun e humbur ndër qiej. Shiu binte pa prerë e ai dëgjonte tingujt e currilave, i trishtuar.

Kështu kaloi ajo ditë fillimtetori ku gjithë ditën kishte ra pa nda shi e breshër.

Ndërsa përvidhej e i zgjatej natës shtati, atij nuk i rrihej e hapte herë pas here dritaren të shihte motin. Rrufetë këndojnë këngën e furtunës. Nata e tërbuar ulurin si bishë e uritur. Binte shtërngatë. E mbyllte atë, mbas xhamave terri ngelte. Sonte bie shi me rrshekë, mërmëriti dhe akoma s’ishte ulur mbi një shtrosë deleje në anë të oxhakut, kur dritaret u trandën. Mendimet iu tallazitënin. Në votër pa disa thnegla, ndërsa ai mori një jestek mbushur me sukuj që të ulej mbi të. Kulla pa çati jashtë këndonte këngëheshtjen. Ndërsa ai shuaj e ndiz një llullë shqope, me vështrimin e hedhur në unët e kryqëzueme ne votër, me një kollë ftohjeje në gjoks pranë oxhakut, ku përpushte shpesh me shkullojë në hirin me prush qarri, e kishte kaluar atë natë pa gjumë. Rënkojnë drurët, mendoi dhe dëgjonte jashtë shiun që binte me shkulme. 

Në të dalë të mëngjesit ai rendi drejt fundit të arës në breg të lumit ku ishin trentë e çatisë së kullës. Që të gjitha atë natë i kishte përlarë lumi. Ai lumm valëbardhë që ishte zgjuar i zemëruar. Degët e rrëzuara nga stuhia rendnin nëpër ujrat e grafulluara. Rrjedh lumi plak. Ai tret shikimin në udhën e tij. Brofin valet, shuhen e ikin me murmurima. Tërbohet e dallgët i ngre të egra. Anës së lumit,  tej në shulla ecin ciganët. Ndërsa në fundin e arës së tij kishin mbetur disa boçe të pishave të rritura në shkëmb. Në breg sulej shkuma e turbullt. Kushdo që është i dobët, ai e rrëmben si trentë e catisë së kullës time.

 E hodhi vështrimin në atë shpatull mali ku në zemër të shkëmbit përmotshëm buron një gurrë. Lugjet oshëtinë kobshëm. Shpateve të atij mali ishin latuar ato lanë prej më të mirvë mjeshtër që kishte ajo zonë.

Në udhën e braktisur shpateve të malit ngjitet fillekat e vetme ka bjeshka një dhi e egër. Brenda tij grahma të mërzitshme dhembshurie. Edhe ajri sa vjen e merr ngjyrën e mërzisë. Trishtimin mbolli brenda tij pikëllueshëm këtë mëngjës.

U ul mbi një gur e kryet e zu me duar. Brenda tij grahma të mërzitshme dhembshurie. Edhe ajri sa vjen e merr ngjyrën e mërzisë. E tash ky trishtim më përkund në një mijë klithma. Dhëmbët lëshojnë xixa. Lodhja i ishte ulur në vetull. Iu drodhën vajshëm sytë.

E çfarë ti thoshte të shoqës që kishte kohë që nuk ishte fort mirë me shëndët?! I dridheshin thinjat.

E mori udhën teposht përskaj lumit e doli në një kep. Ai dhe lumi ishin njësoj të trazuar, ai në dallgët e stresit e lumi në dallgët shkumëbardha Oh i mjeri unë! Shpoi qiellin një britëm. Kob i zi është sot përbrenda meje. Retë ju dukën si ushunjëza të zeza.

E hodhi vështrimin ndër krye të arave të tij ku përskaj arave, poshtë trollit pa se po vinte e shoqja, që sikur donte retë të trazonte me shami. Eh moj rrezikzezë, çfarë të të them e si të të them unë orëziu se lanët i ka përla lumi. Ty e mua po na ikin ditët në shtegtimin pa kthim. E ndjej në mëngjesin që më largohet.

Çfarë t’i thoshte të birit që kishte vite që punonte jashtë vendit e që atë verë e kishte fejuar me vajzën e një zejtari. E nxori prej xhepit kutin e duhanit e pasi mushi çibuku, futi dorën në xhepin tjetër prej nga nxori eshkë e unur dhe e ndez.

E sa do të kishte dashtë që verën e ardhshme në dhomat e asaj kulle, ndërsa përkundej dashuria, të kishte dëgjuar të këndoheshin kanëgë djepi. E hodhi vështrimin në katund e ai i ngjau sikur të kishte rënë mortja. Shtëpitë malësore si pika loti të ndritshme.  E çfarë do t’u them ju bashkëfshatarët e mij urtakë?!  

U kthye nëpër atë tef kodre e në fund të arave u takua me të shoqën. Brenda tij mençuri e vuajtjes hante veten sikur të kishte pi hurpin e fundit të vnerit.

Kot erdhe moj grua deri te kjo bokërrimë e gërryer pikëllimi. Çfarë të të them e ku t’i gjej fjalët?

Lanët i ka përla lumi. Mjekrra e bardhë e tij krihej porsi mjegulla nëpër brinja. 

Vështrimet e tyre rrahën njëra- tjetërën e sytë e lodhur ju flasin përqartë. I kthyen shpinën lumit ku rendnin valet e penguara bashkë me hidhërimin e tyre, e u kthyen në shtëpi ku në oxhak zjarri digjej. 

Kaluan ditë e pas fortunës çlirohet gjithçka nga zhabllima mbytëse. Ia hoqën mendjen çatisë së kullës. E ai mbështetur në bërryla veç pinte duhan. Shtegtojmë drejt dimrit, mendonte. Kulla heshtëte si të ishte plagosur. Dilte në oborr dhe vështrimin e hidhte drejt lumit që ngadalë tash ulej grykave valëbardhë. Alpet flokëbardha tregonion se po trokiste dimri. Dilte jashtë e ulej në shqimin e derës së kullës. Trishtimi për çdo ditë e gërryente deri në eshtër.

Aty në shqimin e derës ishte edhe atë buzëmbrëmje kur dielli i mbrëmjes shalonte kodrat në majë kur kishte pa të shmangte udhën Pal Prenga. E kishte thirrur prej së largu si ti thoshte erdha. Ai si gjithë katundi e kishte marr vesh se Gjin Gjergjit lumi ia kishte përlarë lanët e çatisë së shtëpisë. Por ai kishte qenë dhe nje nder mjeshtrit qe kishin gdhendur ato lanë.   

-Hajde, -i tha dhe u ngrit si të kishte një mal mbi shpinë, por tjetri kundershtoi. Një gotë raki po e pi shpejt se erdha për një fjalë e due me u kthye te fëmijët.

Lantë e tuaja i ka nxjerr në breg në fund të arës së vet Martin Leka në Prengmiraj.

Si? foli tjetri. 

Ndërsa Pal Prenga pas asaj stuhi e fjalësh u ngrit të ikte. Gotën e rakisë e kishte pi me fund.

Lanët e tuaja i ka nxjerrë në breg në fund të arës së vet Martin Leka në Prengmiraj, i buqiste në vesh. Po çfarë kosuri me ka Martin Leka se lanët e kullës sime ia ka çue në funt të arës Lumi?

 -Në mëngjesin e së nesërmes zgjohet heret.  Ëndrrat ia kishin vjedhur gjumin. Në një lëpizë mori një palë duhani e pasi e grini me çark e mor udhën në krye të arave nëpër barin që mugullon me njomësinë mëngjesore kah shtigjet e djegura e kur shpateve të maleve delli që nga larg shkëlqen me krenari, ai trokiti në një kangjellë. Hyri në oborrin e kullës së Martin Lekës. Qielli ishte si një kupolë e qelqtë.

       Pasi i pinë ato kafe, Gjin Gjergji i tha pse kishte ardhur deri te ai atë mëngjes.

E pasi kishin diskutuar gjatë tjetri i ishte pergjigjur. 

Mirë mor Gjin, po cili është borxhi që të kam unë pse prej ujit kam nxjerrë tu e vu kokën në rrezik lantë që se di as të kujt jan e as prej ka vijnë.

Gjin Gjergji heshti. Helm iu bë dhe ajri. Dielli kishte ra përskithi kullës po ai s’kishte çfarë të thoshte. Tymi i lehtë prek lotët e syve. Fjalët e humbën fuqinë magjike, mendoi.

U ngrit të shkonte. Me Martin Lekën nuk u mirëkuptuan. Vështrimin e hodhi në drejtim të lumit, e sikur donte t’i thoshte  se gjith fajin  e kishte ai. Dallgët e tij të pamëshirëshmei përlanë mundin e djerës e një jete të tanë. Iu bë se shihte një uji të madh e të zi. E treti shikimin në udhën e tij. Nëpër palcën e eshtrave ndjej dhembshuri.  Katundi e mori vesh hiostorinë e lanëve por s’kishte si t’ia bante.

  Kur ai mendoi se u harrua puna e treneve teë shtëpisë kur një buzmbrëmje u shfaq sërish Pal Prenga me të cilin ishte rritur, por ishin jo vetëm shokë e kumbarë, po dhe shumë dashamirë.

-Isha vetë i treti te Martin Leka në Prengmiraj, -i foli ai.

-S’due me e ditë,- foli Gjin Gjergji. Ai nuk më ka asnjë borxh. Tash do të pres verën tjetër të gdhend lanët e reja. Unë kam qenë para teje.Kuvendi nuk na nxori në shtegun e duhur. Nuk due me i ra në qafë, ai s’më ka asnjë borxh. Unë e ai s’jmei as dy degë të një lumi që ndahen dhe bashkohën përsëri.

-Prit,  prit Gjin, e ta mbaroj fjalën.  Ishim te Martin Leka në emrin tënd mor burrë.  Edhe ne na ka pritur ne falë te parë siç të ka pritur ty.

-Mirë mor burra, po cili është borxhi që të kam unë pse prej ujit kam nxjerr tu e vu kokën në rrezik lantë që s’e di as të kujt janë e as prej ka vinë. Unë nuk kam qene në fund të arave të Gjin Gjergjit kurrë e për këtë mundem me u betue.

Por pasi e kemi rrahur gjatë atë muhabet, unë e kam pyetur.

-Po të ishte mbytur në ujë Gjin Gjergji a një pjestar i familjes së tij e uji ta kishte nxjerrë të vdekun në fundin e arave tuaja a e kishe varros ti, apo kufomen e kishte marr me e varros familja e tij?!

U ba disa çasre heshtje.

Martin Leka të çon fjalë me shkue e me marr trentë e kullës. 

 E hodhi vështrimin drejt qiellit. Kupola e qelqtë prehej në qetësi. Në prehër të tij skicoheshin forma yjesh.

Të pestën ditë Martin Leka e Pal Prenga së bashku po vinin trentë e çatisë mbi kullën e Gjin Gjergjit..

Ai i vështronte ustallarët. E të shoqes i the që tu piqte kafe të gjithëve.

-Martin; thirri me tabaken e filxhanave në dorë, po nuk foli me tej.

…Të çon fjale me marrë trente e kullës…

Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat