Kur të bie në dorë një libër i çfarëdo zhanri letrar qoftë, e kur vie nga një poet i huaj në këtë rast rumun, e lexon me një kënaqësi të veçantë, sidomos kur shpalos vlera të padiskutueshme letrare, të bën që t’i kthehesh edhe njëherë së lexuari të librit. Në këtë rast fjala është për një poete rumune, Mariana Grigore dhe librin e saj poetik me titull ”Duke vallëzuar lumturinë”, të cilin për lexuesit shqiptar e ka përkthyer dhe përshtatur mirë përkthyesi dhe poeti i njohur Baki Ymeri.
Së lexuari të këtij vëllimi poetik, lexuesi futet thellë në të bëmat poetike të autores, shkrirë nëpër vargje poetike, të cilat janë astrofike të pajisura me fjalë të zgjedhura poetike. Çdo herë kur përkthyesi Baki Ymeri, na sjell përkthime nga krijuesit rumunë, jemi kurioz të dimë për krijuesit të këtij shteti, për vlerat artistike të tyre në dimensione letrare dhe poetike, të cilat i shpërfaqin nëpër krijimet e tyre letrare. Në disa raste kur kam lexuar poetë rumunë kam fituar bindjen se kemi të bëjmë me një konglomerat poetësh, të përkthyer në gjuhën shqipe, të cilët kanë sjellur vlerat e tyre tek lexuesit shqiptar, dhe këtë bindje e kam edhe për këtë poete me librin e saj të cilin si dhuratë na e solli Baki Ymeri.
Kur themi se brenda këtij libri, lexuesi do të gjejë shprehje të zgjedhura poetike qëndron, sepse ajo ka ditur të shkëlqejë me kuptimshmëritë, me lidhëshmërinë, apo korrespondimin e natyrshëm të vargjeve, me gjetjet motivuese, me figurat stilistike, të gjitha këto të shpërndara gjithandej këtij vëllimi poetik, të cilat, po ashtu japin mesazh të qartë për lexuesit. Ky libër shoqërohet me risi poetike e cila e ruan në masë të madhe baraspeshën e vlerave artistike. Poetja ka bërë një pasqyrim shumë real të përditshmërive tona në aspekte të jetës, me një origjinalitet të theksuar, kjo është një bindje shtesë se kemi të bëjmë me një krijuese që e njeh vargun, e kultivon atë dhe e shkruan me një ndjesi të thellë, dhe s’kanë si të dalin ndryshe poezitë e saj, të cilat janë të mendimit të thellë psikologjiko- poetike.
Poezia e Marinës duhet lexuar ngadalë dhe me kujdes, dhe po e lexove ashtu, do të hysh thellë në brendi të detit poetik, ku në atë brendësi gjenë atë që s’e gjenë tek poetët tjerë, pra aty është vetë autorja e librit, tok me gjetjet e saja motivuese që nuk kanë pikë, por ato japin një ngjyrim emocional tek lexuesi dhe jo vetëm kaq, ato (poezitë) janë të pajisura edhe me aromë poetike. Të tilla janë shumica e poezive të këtij libri, të cilat janë edhe me vlerë të begatshme artistike, por ato kanë edhe estetikën e tyre, kanë fuqinë shprehëse, çka është e rëndësishme te ky libër, poetja është kursyer nga fjalët e tepërta, të cilat mandej mund ta vrasin vargun e cila ka dalur nga thellësia shpirtërore e saj. Aty ka dashuri, ka optimizëm për jetë, ka shpresë, ka shpërfaqje të përditshmërive, mbi të gjitha ka edhe art.
E themi këtë se shumica e poezive të këtij vëllimi poetik, janë ato që e mbajnë vijën e poezive të qëndrueshme, ashtu siç është edhe vetë autorja, sepse së lexuari të këtij libri e fitova këtë bindje, siç do ta kenë edhe lexuesit tjerë.
Përveç kësaj muk mundemi pa i përmendur poezitë:”Kënga e heshtjes”, “Riti i natës”, “Sytë e mi”. Antiteza”, “Manteli i ëndrrave”, “Çka po bën i dashur”, “Kënga e lumturisë”, Trup e shpirt”, Ndërmjet zjarrit dhe fatit” e disa poezi të tjera, tek të cilat shkunden vlerat artistike të poezive që japin dimensionin e vlerave të avancuara letrare dhe poetike. Këto poezi që i potencova më lart dhe të tjerat që janë po ashtu me vlera artistike, përbëjnë një tërësi me një vlerë të avancuar poetike, duke pritur më vonë nga kjo penë avancim edhe të mëtutjeshëm drejt rrugës së pambarimtë siç është poezia. Sepse poezia don shumë përpjekje dhe sakificë për të arritur deri aty ku duhet dhe ku don vetë autorja.
Dhe një porosi të tillë e kemi nga poeti i madh shqiptar, Azem Shkreli në poezinë e tij “Katër këshilla vetes”. Marrë në përgjithësi ky libër i ka vlerat e një libri me poezi të realizuara mirë artistikisht dhe si i tillë do të jetë i vlerësuar edhe nga lexuesit shqiptar, njëjt siç është i vlerësuar edhe nga kritika letrare rumune.
O CARTE CU EXPRESII POETICE SELECTATE
(Mariana Grigore, Dansând cu fericirea, București, 2020)
Când întâlnești o carte de orice gen literar și când vine de la un poet străin în acest caz românesc, o citești cu o plăcere deosebită, mai ales când dezvăluie valori literare incontestabile, te face ca să te întorci din nou la citirea cărții. În acest caz este vorba despre o poetă română, Mariana Grigore și cartea ei poetică intitulată „Dansând cu fericirea”, care pentru cititorii albanezi a fost tradusă și adaptată în mod excelent de celebrul traducător și poet Baki Ymeri. Citind acest volum poetic, cititorul se adâncește în faptele poetice ale autorului, contopite prin versuri poetice, care sunt astrofice dotate cu cuvinte poetice selectate. De fiecare dată, când traducătorul ne aduce traduceri de la creatori români, suntem curioși să aflăm despre îngerii acestei țări, despre valorile lor artistice în dimensiuni literare și poetice, pe care le afișează prin creațiile lor literare.
În unele cazuri, când citesc poeți români, am câștigat convingerea că avem de a face cu un conglomerat de poeți, traduși în albaneză, care și-au adus valori extraordinare cititorilor albanezi, având aceeași convingere pentru această poetă talentată cu cartea ei pe care Baki Ymeri ne-a adus-o în dar. În cadrul acestei cărți, cititorul va găsi expresii poetice selectate, pentru că a știut să strălucească cu semnificațiile, cu conectivitatea sau cu corespondența naturală a versurilor, cu descoperirile motivante, cu figurile stilistice, toate acestea împrăștiate peste tot în acest volum poetic, care oferă și un mesaj clar cititorilor.
Această carte este însoțită de inovație poetică care păstrează în mare măsură echilibrul valorilor artistice. Mariana Grigore a realizat o reflectare foarte realistă a vieții noastre de zi cu zi, cu o pronunțată claritate și originalitate. Aceasta este o convingere suplimentară că avem de-a face cu un creator care cunoaște versul, îl cultivă și îl scrie cu un simț adânc. Poeziile ei vin în fața noastră ca un dar divin de gândire profundă filosofică, psihologică și poetică.
Poezia Marianei un leac bun pentru suflet, minte și literatură. Ele merită să fie citite încet și cu atenție, și, dacă o citiți așa, veți intra adânc în marea poetică, unde veți găsi ceea ce nu vveți găsi la alți poeți. Cartea Marianei ne oferă o nuanță emoțională, și nu numai atât. Poemele sale sunt un balsam pentru suflet, înzestrate cu o dulce mireasmă poetică. Astfel sunt majoritatea poeziilor acestei cărți, care au și o bogată valoare artistică, dar au și o valoare estetică. Ele au puterea expresivă, care este importantă în această carte. Poeta a fost ferită de cuvintele excesive, care pot ucide versetul care a ieșit din profunzimea sa spirituală.
Există iubire, există optimism pentru viață, există speranță, există manifestări ale vieții de zi cu zi, mai presus de toate există artă. Spunem acest lucru pentru că majoritatea poemelor din acest volum, sunt cele care mențin linia poeziei stabilă, la fel ca și autoarea, deoarece citind această carte am câștigat această convingere, așa cum vor avea și alți cititori. În plus, nu putem fără a menționa poeziile care ne aduc aminte despre Cântecul tăcerii, Ritul nopții, Ochii mei, Antiteza, Mantaua viselor, Ce mai faci iubite, Cântecul fericirii, Trup și suflet, Între foc și soartă, și alte poeme extraordinar de frumoase, în care valorile artistice dau dimensiunea valorilor literare și poetice avansate.
Aceste poezii pe care le-am menționat mai sus, împreunaă cu altele care au o valoare artistică, constituie un curcubeu frumos și o totalitate artistică cu o valoare poetică avansată, așteptând mai târziu de la acest stilou și mai multe avansări către calea nesfârșită precum poezia. Pentru că poezia necesită mult efort și sacrificiu pentru a ajunge acolo unde trebuie și unde își dorește autorul. În acest sens, avem un astfel de mesaj al marelui poet albanez, Azem Shkreli în poemul său „Patru sfaturi pentru tine”. În general, această carte are valorile unui album de poezii bine realizate artistic și ca atare, va fi apreciată și de cititorii albanezi, la fel cum este apreciată de criticii literari români.
