Me studiuesin dhe poetin e talentuar Kujtim Mateli jam njohur para pak kohësh përmes faqeve të internetit. Gjatë shtegtimeve nëpër faqet e këtij mjeti të shkëlqyer të komunikimit elektronik, fare rastësisht hasa në poezinë me bukuri të rrallë, me titull “More Naim Shqipëria”. Mbeta i emocionuar nga mjeshtëria e latimit të vargut dhe i mallëngjyer nga nervi epikolirik i dashurisë mitike të autorit për tokën amtare dhe i nderimit të thellë ndaj korifeut të Rilindjes sonë Kombëtare, poetit të madh erudit Naim Frashëri. Ajo poezi më solli në kujtesë menjëherë vargjet gjëmimtare që shpërthejnë në himnin poetik të Vaso Pashës, me titull “O moj Shqypni”.
Krijimtarinë e vet në lëmin e poezisë, Kujtimi e ka përmbledhur në tre vëllime: “Qetësojmë shpirtrat e trazuar”, “Kështjella e poezisë” dhe “Eci mbi një fije shprese”.
komunikimit të mëvonshëm, Kujtimi më pati shkruar edhe për punën e tij në lëmin e studimeve për lashtësinë e etnisë shqiptare. Në njërin nga komunikimet tona, ai më dërgoi edhe një libër mjaft interesant, të cilin ia kushtonte vendndodhjes së Dodonës. E lexova me shumë kërshëri dhe mbeta i mahnitur nga puna e tij me aq pasion për zbulimin e rrënjëve të lashtësisë së etnisë shqiptare dhe shtrirjen e saj gjeografike.
Problemet që lidhen me prejardhjen e etnisë shqiptare, me shtrirjen e territoreve të saj dhe me lashtësinë e gjuhës shqipe, kanë pasë tërhequr vëmendjen e studiuesve të huaj që prej lashtësisë deri në kohët moderne. Këto probleme domosdo që do të nxirrnin në pah edhe ballafaqimin e pikëpamjeve të ndryshme. Në ato ballafaqime sipërinë e ka pasë marrë mendimi shkencor se shqiptarët e kanë prejardhjen nga pellazgët.
Pikërisht për të nxjerrë në pah të vërtetat shkencore rreth etnisë shqiptare dhe shtrirjen e saj në Gadishullin Ilirik, Kujtimit i është dashur të derdhë shumë mund dhe djersë. Rezultatet e punës së tij kërkimore-shkencore janë pasqyruar në tre libra, të botuar në një hark kohor prej nëntë vjetësh.
Libri i parë titullohet “Gjetja e vendndodhjes së Dodonës sipas dëshmive të autorëve të vjetër” (2011), libri i dytë - “Dosja Karapanos” (2016) dhe libri i tretë - “Hyjnia e malit Tomor” (2020).
Këta tre libra të nivelit akademik, janë një kontribut i jashtëzakonshëm i këtij studiuesi të talentuar dhe intelektuali të formatit nacionalist për zbardhjen e së vërtetës për vendndodhjen e Dodonës. Një kontribut të tillë vështirë se mund ta kishte përballuar një sektor i tërë i studimeve historiografike në Akademinë e Shkencave.
Libri që i kushtohet vendndodhjes së Dodonës, përbën në vetvete një enciklopedi të tërë me faktet e parashtruara, me citimet e shumta nga autorë të lashtësisë, me hartat dhe me skicat e paraqitura me kujdesin e një hulumtuesi me vetëdije të lartë shkencore.
Nënkuptohet që Kujtim Mateli, pas botimit të librit për vendndodhjen e Dodonës, ishte mjaft i interesuar që të gjente mbështetjen e Akademisë së Shkencave. Prandaj i pati dërguar një kopje asaj akademie dhe priste reagimin e saj. Por, çuditërisht dhe fatkeqësisht, jo vetëm që nuk gjeti mbështetje prej saj, por, përkundrazi, libri u bë edhe objekt sulmesh nga ndonjë akademik, si Myzafer Korkuti, i cili e pati vlerësuar si një punim diletant. Sipas këndvështrimit “shkencor” të akademikut Korkuti, Dodona “ndodhet” në jugperëndim të Janinës. Dhe për një pohim të tillë, akademiku në fjalë, megjithëse është arkeolog, mbështetet në disa fjalë të Ismail Qemalit, i cili dikur paskej deklaruar se Dodona “ndodhet” në afërsi të Janinës. Dhe këtë “zbulim”, Ismail Qemali, pa qenë as historian, as historiagraf, as arkeolog, “e paskej bërë” kur, rastësisht, i kishte qëlluar të kalonte nëpër territorin që shtrihet në jugperëndim të Janinës.
Pra, akademiku Korkuti, në sulmin që ndëmerr kundër Kujtim Matelit për vendndodhjen e Dodonës, merr për bazë vetëm fjalët e Ismail Qemalit dhe jo përfundimin shkencor që pati nxjerrë misioni arkeologjik francez, sipas të cilit Dodona nuk ndodhet në afërsi të Janinës.
Në të vërtetë, Kujtim Mateli, mbështetur mbi dëshmitë e autorëve të antikitetit dhe gjetjeve arkeologjike, provon se Dodona nuk ndodhet në luginën e Carakovistës në jugperëndim të Janinës, por as në malin e Tomorit në lindje të qytetit të Beratit. Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit, në perëndim të qytetit të sotëm të Këlcyrës, në shpat të malit Trebeshinë.
Me sa duket, akademiku Korkuti, si anëtar i Akademisë së Shkencave, është i interesuar që Dodona të quhet helene dhe jo pellazgjike. Por në këtë mes nuk ka asgjë për t’u habitur. Sepse Akademia e Shkencave ka shërbyer gjithmonë si një shtrat i ngrohtë për mbështetjen e kastave politike të Tiranës, të cilat janë të njohura mirë për formatin e tyre antikombëtar në raport me grekosllavizmin. A nuk është kjo Akademi e Shkencave, e cila e ka lënë vendin tonë pa një Enciklopedi të Madhe Shqiptare? A nuk është kjo Akademi e Shkencave, e cila nuk e pranon që shqiptarët janë pasardhës të pellazgëve, çka pranohet botërisht në Enciklopedinë e Madhe Greke, në të cilën shkruhet:
“Stërgjyshët e shqiptarëve të sotëm, pellazgët, në periudhat parahistorike, kanë jetuar në pjesën më të madhe të botës që njihej atëherë, duke zhvilluar një qytetërim shumë të rëndësishëm e duke ngritur vepra me vlerë të tejzakontë” (Vëll. 19, f. 873).
Dihet që lashtësia e një etnie dhe shtrirja e saj gjeografike, në mënyrë të padiskutueshme, e gjejnë pasqyrimin e vet në shtratin e gjuhës amtare. Prandaj dijetari i shquar Italian Galileo Galilei (1564-1642) ka thënë:
“Shumë emra të vendeve, të maleve, të lumenjve, të personazheve legjendarë nuk mund të shpjegohen me etimologjinë greke. Vetëm një gjuhë ka qenë në gjendje të hedhë dritë mbi emrat e këtyre vendeve, e kjo gjuhë është shqipja”.
Dijetari i shquar gjerman Lejbnici (Gottfried Wilhelm Leibniz - 1646 - 1716) ka theksuar:
“Në qoftë se duam të dimë historinë para Krishtit dhe shkencat e asaj kohe, duhet t'i drejtohemi gjuhës shqipe”.
Albanologu i shquar austriak Maksimilian Lamberc ( Maximilian Lambertz 1882-1963) është shprehur:
“…historia e vërtetë e njerëzimit do të shkruhet vetëm kur shqiptarët të marrin pjesë në shkrimin e saj”.
Është për të ardhur keq që Akademia e Shkencave jo vetëm që i është kundërvënë padrejtësisht studiuesit të talentuar Kujtim Mateli në fushën e hulumtimeve për shtrirjen gjeografike të trojeve tona etnike deri në Gjirin e Ambrakisë dhe vendndodhjen e Dodonës, por ka lejuar që të hidhet në qarkullim edhe një libër antishkencor për pasurinë leksikore të gjuhës shqipe, e cila, sipas Anila Omarit, punonjëse e Akademisë Albanologjike, autore e punimit me titull “Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe”, 93% të fjalëve “i paska të huazuara”! Vajmedet për Akademinë e Shkencave!
Është me të vërtetë fatkeqësi e rëndë mbarëkombëtare që jo vetëm kastat politike shqiptare pas vitit 1920, por edhe Akademia e Shkencave në Tiranë, nuk u bënë kurrë të gjallë dhe t’i kërkonin me zë të lartë Perëndimit shovinist evropian t’i zhbëjë padrejtësitë e rënda që i shkaktoi etnisë shqiptare, si më e madhje në Gadishullin Ilirik në shek. XIX, padrejtësi këto, të cilat, për vetë fajin e shqiptarëve të përçarë tragjikisht, u vulosën në Kongresin famëkeq të Berlinit dhe në Konfrencën edhe më famëkeqe të Londrës.
Sikur etnia shqiptare të kishte qenë e aftë për ruajtjen dhe forcimin e unitetit brenda radhëve të veta, ajo do t’i kishte njohur shumë më mirë fqinjët që ka në jug dhe në veri dhe nuk do të kishte lejuar që me trojet tona etnike të trefishoheshin sipërfaqet e territoreve të tyre. Por gjasat janë se ajo nuk do të bëhet kurrë e aftë për t’i njohur ata edhe në kohët moderne dhe nuk do të bëhet e vetëdijshme se çfarë rreziku përbëjnë ata për mbijetesën tonë si komb. Mirë do të ishte që ne shqiptarët t’i kemi parasysh orë e çast vlerësimet në vijim që u janë bërë grekëve dhe serbëve.
Presidenti grek Karamanlis, në vitin 1981, ka pasë deklaruar se “Greqia është një azil të çmendurish”. Kjo deklaratë e tij është botuar në librin e publicistit të shquar amerikan Robert D. Kaplan, me titull “Greqia - gruaja e Lindjes, dashnorja e Perëndimit”, të përkthyer në gjuhën shqipe, f.40.
Presidenti francez Zhak Shirak (Jacques Chirac - 1932-2019) ka bërë këtë vlerësim për serbët:
“Serbët janë një popull pa ligje dhe të pabesë. Ata janë një popull banditësh dhe terroristësh!” (Faqja e internetit “mekulipress”. 15 dhjetor 2019).
Kastat politike shqiptare dhe Akademia e Shkencave duhet të ulin kokën të turpëruara para miqve të huaj të etnisë shqitare, të cilët i qenë kundërvënë haptas Perëndimit shovinist evropian dhe patën kërkuar ribashkimin e trojeve tona etnike.
Materialin me titull “Fjala e Plotë e ImZot Luigj Bumçit në Konferencën e Paqes në Paris”, përkthyer për herë të parë dhe përgatitur për botim sipas origjinalit në frëngjisht nga Fotaq Andrea, faqja e internetit “Voal”, 18 gusht 2020, përkthyesi e ka shoqëruar me një parathënie, në të cilën thekson:
“Në Fjalën e vet, Luigj Bumçi përmend atë çka i shkruante lordi anglez Fritz Maurice, anëtar i Komisionit të Rumelisë orientale të Foreing Office-it dhe që është botuar në Livre Bleu më 1880.
Në letrën e vet, lordi, i cituar nga Luigj Bumçi, theksonte:
“… Konferenca e Paqes do të bënte një krim të vërtetë nëse, mbështetur mbi statistika absolutisht të gabuara, nuk do të urdhëronte kthimin Shqipërisë të territoreve shqiptare që u janë dhënë padrejtësisht nga Kongresi i Berlinit dhe Konferenca e Londrës serbëve dhe grekëve”.
Dhe më poshtë përkthyesi vazhdon:
“… që në dhjetor 1920, publicistja dhe mikja e Shqipërisë Elise Aubry parandiente tashmë fuqinë ripërtëritëse apo ringjalljen si një feniks të kombit shqiptar, tek shkruante gjithë besim :
“Më në fund, Shqipëria u njoh nga Fuqitë. E di fare mirë që ka dy coptime në Veri dhe në Jug, por jam e bindur që pak nga pak shqiptarët do t’i marrin të gjitha tokat e tyre”.
Kishin shumë të drejtë lordi anglez dhe mikesha franceze për krimin e rëndë që kreu Perëndimi shovinist evropian me copëtimin e trojeve tona etnike, për të cilat, në Fjalorin Enciklopedik Rus të vitit 1896, f. 396, botim i Akademisë së Shkencave të Peterburgut, thuhet se zënë një sipërfaqe prej më shumë se 100 mijë km².
Akdemitë e shkencave, kudo në botë, normalisht, shërbejnë si strehë e ajkës së elitave intelektuale. Prandaj ato luajnë një rol të rëndësishëm në shmangien e prapësive që mund të bëjnë kastat politike që hipin e zbresin nga pushteti. Edhe Akademia e Shkencave e Republikës së Shqipërisë, një strehë e tillë duhej të ishte dhe, kohë mbas kohe, akademikët duhej të shërbenin si barrikadë e fuqishme kundër prapësive të tilla. Por një gjë e tillë nuk ka ndodhur kurrë. Akademikët e Tiranës le të bëhen një herë burra në jetën e tyre dhe t’u kundërvihen haptas kastave politike për prapësitë që kanë bërë gjatë këtyre tridhjetë vjetëve në dëm të interesave tona kombëtare, le të marrin shembull nga dy akademikë serbë, të cilët e kanë kundërshtuar publikisht politikën e Beogradit për qëndrimin e tij shovinist ndaj Republikës së Kosovës.
Vladimir Kostiç, Kryetar i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Serbisë, në muajin tetor të vitit 2015, pati deklaruar:
“Dikush duhet t’ia shpjegojë këtij populli se Kosova nuk është as de fakto dhe as de jure në duart tona. Kam frikë se në këtë moment e vetmja urtësi politike është se në cilën mënyrë, me elemente të dinjitetit, ta lëshojmë Kosovën, e cila de fakto dhe de jure nuk është në duart tona. Dhe këtë duhet t’ia shpjegojë ndokush këtij populli… Çfarëdo goditjeje që mund të marrë Serbia, ajo duhet të vazhdojë të zgjerojë kapacitetet e saj demokratike dhe hapësirat e lirisë, përndryshe nuk ka për të ekzistuar...” (Citohet sipas: “Akademiku serb: mbytja e Serbisë me nyjen e Kosovës”. Faqja e internetit “Politiko”. 23 korrik 2020).
Akademiku serb Tibor Varady, i cili e përfaqëson Serbinë në proceset ndërkombëtare, në vitin 2017, në gazetën “Blic”, pati bërë deklaratën në vijim:
“Ne duhet ta dimë se Kosova de facto nuk është pjesë e Serbisë, pavarësisht çfarë duam ne. Nuk është as në aspektin legjislativ, as administrativ dhe as juridik. Në këtë situatë, nëse themi se po e ruajmë Kosovën, nuk është retorikë e përshtatshme” (Citohet sipas: “Akademiku serb: Kosova de facto nuk është pjesë e Serbisë”. Faqja e internetit “time.al”. 30 korrik 2017).
Studiuesi i talentuar i nivelit akademik Kujtim Mateli, e ka sfiduar haptazi Akademinë e shkencave, duke iu drejtuar publikisht me pyetjen se cila është arsyeja që “nuk janë kryer gërmime arkeologjike në trevën e Përmetit, ku përreth qytetit të Këlcyrës ndodhen tri kala antike dhe kalaja antike e Këlcyrës që prej 9 vitesh, nëpërmjet dy librave studimorë, është pretenduar si vendndodhja e Dodonës pellazgjike?”.
Me shqetësimin e një shkencëtari atdhetar, Kujtim Mateli është i befasuar nga qëndrimi shpërfillës i Akademisë së Shkencave ndaj popullsisë pellazge dhe ndaj Epirit që ka pasë qenë “zemra e Pellazgjisë, se kishte në territorin e vet Dodonën, që, të gjithë autorët antikë, e kanë përmendur me përcaktorin Dodona pellazge”.
Le të shpresojmë që dikur, në Akademinë e Shkencave, do të vijnë shkencëtarë me vetëdije të lartë kombëtare dhe do të dinë t’i përgjigjen me dinjitet shkencor pyetjes në vijim të studiuesit Kujtim Mateli:
“Kujt i lihet ajo trashëgimi historike me kryeqendër Dodonën, që përbën shkallën më të lartë të qytetërimit të antikitetit dhe bërthamën e qytetërimit të sotëm evropian?!”.
