Eudaimonia ose eudaimonizmi është një fjalë greke, tepër e veçantë dhe interesante , por shumë e vështirë për t´u përkthyer ose deshifruar. Eudamonia e ka kuptimin e 'lumturisë në plotësim ose vetpërmbushje'. Jeta ose kariera jonë intelektuale, shkencore, profesionale, politike, diplomatike dhe kështu me radhë, shpeshherë shkojnè keq, duke hasur në pengesa të ndryshme objektive dhe subjektive: Kjo për faktin se ne pothuajse kurrë nuk i japim vetës sonë kohë për të menduar, reflektuar dhe logjikuar me kujdes të mjaftueshëm optimal ose maksimal për planet ose ambiciet tona. Kështu ne përfundojmë duke i pranuar dhe përqafuar vlerat e gabuara, karrierën e gabuar, artin e gabuar politik ose diplomatik, marrëdhëniet e gabuara , idealet, konceptèt, pèrceptimet ose viizionet e gabuara etj.
Platoni qyshè atëbotë (në Antikë) deshironte të sillte rregull, qetësi dhe qartësi në shpirtin, mendimet ose mendjet tona. Ai vurin në dukje se shumë prej ideve tona janë të nxjerrura ose huazuara nga konteksti i atyre "ideve" që i mendon masa ose turma, apo nga ajo që grekët e lashtë e quajtën "doxa", dhe ne do e quajmë "gjykim i shëndoshë" ose "racional" i cili sipas Platonit dhe Aristotelit dhe shumë filozofëve tjerë, sikur janë "bërë shoshë" prej gabimeve, paragjykimeve, fobive, paranojave, totemëve ose mendimëve të ndryshme iracionale dhe negative ndaj grupit, personit ose individit. Me ç'rast, idetë ose teoritë e njohura racionale, elitare, shkencore ose metodologjike mbi popullin (kombin), shtetin, pushtetin, politikën, famën, karierën, profesionin, botën, jetèn, edukatën, kulturën, moralin apo mirësinë, thjeshtë nuk i qëndrojnë logjikës ose aryes. Kjo për faktin se njerëzit krenarë ose ambicioz sipas Platonit, udhëhiqen ose stimulohen shpesh nga instinktet, emocionet apo pasionet e tyre. Duke u hedhur shpesh ose vazhdimisht në mendime dhe vendime iracionale ose negative mbi bazën e asgjësë për asgjë. Pa e njohur, pranuar ose studiuar dhe analizuar kurrë palën tjetër.
Mëqe fjala mbi Platonin, në vazhdim ia vlenë të cekët ose rikujtohet një fragment nga libri i njohur "Simpoziumi" i Platonit i cili, është një përpjekje e hollë skolastike dhe filozofike e Platomit të Madh, për të shpjeguar se ç'janë në esencën ose substancën e tyre fama, kariera, pasuria, bukuria, dashuria, edukata, kultura, arsimimi ose emancipimi etj.
Platoni në këtë rast, flet ose tregon mbi përmbajtjen dhe "historinë" e një darke të shtruar nga Agathoni, një poet dhe intelektual i pashëm dhe me famë, i cili fton një grup shokësh rreth tryezës, për të ngrënë, për të pirë, si dhe për të folur ose debatuar mbi famèn, karieren, pasurinè, bukurinè, dashurinè, krenarinë etj.
Mysafirët e ftuar në dark, të gjithë kishin mendime ose pikëpamje të ndryshme se çfarë(çka) janë fama, kariera, pasuria, bukuria, dashuria, mburrja ose krenaria etj.
Platoni i jep mikut të tij të vjetër, Sokratit (një nga personazhet kryesore në këtë libër dhe në të gjithë librat e tij) – teorinë më të dobishme dhe interesante kur thotë: Nëse ju dashroheni ose impresionoheni dhe fascinoheni nè dikënd, ajo që ndodh me ju, në të vërtetë është se ju i shihni ose i zbuloni tek një person ose personalitet tjetër, ato virtyte, tipare, ideale, atribute, vlera ose cilësi të mira që nuk i keni vetë . Mund të jetë qetësia, kur jeni i shqetësuar, mund të jetë vetëdisiplinimi, kur ju jeni të shpërqëndruar ose të padisplinuar, mund të jetë disponimi kur ju jeni të indisponuar ose padisponuar, mundë jetë elokuenca, kur e keni gjuhën e lidhur (prangosur) ose të censuruar, mund tè jenè forca, kurajo ose guximim etj.
Në sytë e Platonit, respekti dhe vlerësimi optimal ose maksimal ndaj dikujt tjetër, paraqesin në thelb një lloj edukate tè brenshme e cila mban çelësin e zhvillimit dhe afirmimit të personalitetit tuaj. Domethënë virtytet që ju duhen patjetër.
Kjo tingëllon paksa e çuditshme për botën dhe kohën e sotme ultramoderne ose bashkëkohore kur kemi tenďenca pèr fosilizimin, instrumentalizimin, personalizimin ose prezantimin e lirisè, edukatès dhe kulturès sè gjithèmbarshme shtetrore, nacionale, politike ose diplomatike si gjetjen ose zbulimin e dikujt tjeter etj.
Platoni dëshironte që ne të hyjmë në marrëdhënie ose raporte tè ndryshme në një mënyrë sa më pak "luftarake" dhe krenare me njèri tjetrin. Duke pranuar gjithashtu faktin se nuk jami të plotë ose të kompletuar pa ndihmën, përvojën dhe këshillat e të tjerëve.
Kjo do thotë se ne duhet pë përpiçëmi ose përkushtohemi për t’i ndryshuar ose determinuar gjërat në një version tjetër me të mirë , duke i përballuar ose duruar edhe "stuhitë" e pashmangshme që i sjellin këto ndryshime.
Në anë tjetër ndërkaq, ne nuk duhet t’iu rezistojmë përpjekjeve të dikujt tjetër për të na ndryshuar, përmirësuar ose korigjuar.
Se këndejmi, të gjithë neve na pëlqejnë gjërat e bukura, të famshme, të dashura, të çmuara ose me vlera të larta. Nuk janë pa rèndësi ato se çfarë lloji shtëpie apo pallati keni, çfarë gruaje (femre), fame, kariere, pozite, statusi, funksioni ose profesioni keni, çfarë arti, talenti ose skulpturash keni përreth vetes etj.
Askush para Platonit s´e kishte bërë pyetjen kyçe: Pse i pëlqejmë gjërat e bukura dhe tè famshme? Ai gjeti tek to një arsye interesante, duke pohuar ose konstatuar se ne shohim tek to një pjesë të mirësisë dhe lumturisë sonë objektive dhe subjektive. Bukuria, fama, kariera, pasuria, edukata dhe kultura, mund të na i edukojë mendjet, zemrat dhe shpirtërat tonë, thoshte Platoni.
Ndryshimi i shtetit, pushtetit dhe shoqërisë:
Platoni shpenzoi shumë kohë duke menduar se si qeveria dhe shoqëria duhet të jenë ideale. Ai ndoshta ishte edhe mendimtari i parë utopik i kësaj bote.
Në këtë drejtim, Platoni ishte i frymëzuar nga rivali i madh i Athinës: Sparta. Sparta (Arta) ishte një qytet-shtet me aftësinë për të nxjerrë luftëtarë, komandant dhe strateg të mëdhënjë ushtarak dhe politik, për dallim të Athinë e cila atëbotë (lëxo: 24OO vjet para Krishtit) i kishte me tepër se 25O. OOO banor, kishte tempuj dhe pallate të shkëlqyera, banjo dhe pishina të përkryera, vepra të shumëta të artit, shkencës dhe filozofisë etj...Por, nuk e kishte fuiqinë ushtarake dhe politike të Spartës. Çdo gjë që bënin spartanët, si i rrisnin dhe edukonin fëmijët, si e organizonin ekonominë, si kryenin marrëdhënie seksuale, çfarë hanin dhe pinin ata, si ushtrohëshin ose kalitëshin për luftë dhe kështu me radhë, ia përshtasnin dhe kushtonin një ideali dhe qëllimi të vetëm...Forcimit ushtarak dhe politik të Spartës. Dhe, Sparta ishte jashtëzakonisht e suksesshme, nga pikëpamja ushtarake dhe politike.
Në librin e tij, “Republika”, Platoni identifikoi një numër ndryshimësh që duhen bërë, duke u shprehur se: ne kemi nevojë për politikan dhe heronj të rinjë, ne kemi nevojë për autocensurën, etikën, moralin dhe disiplinën, ne kemi nevojë për edukatën, kulturën, emancipimin dhe arsimin e mirë ose cilësor etj.
Platoni i cili ishte i shqetësuar për mendimin dhe konceptin e gabuar të lirisë. Athina ishte e lirë për të gjithë, edhe për opinionbërësit dhe opinionshitësit e mirë dhe të këqinjë.
Nocione të çmendura fetare, kulturore, politike dhe ushtarake, në dukje të ëmbla, por të rrezikshme si ide që thithën entuziazmmin e masës dhe çuan Athinën drejt një qeverisjeje katastrofike si dhe në luftëra të gabuara, si për shembull në sulmin fatal ose katastrofal ndaj Spartës etj.
Ekspozimi i vazhdueshëm ndaj stuhisë së zërave të hutuar dhe vetmuar, është një gjë shumë e keqe, e rrezikshme dhe ndjellakeqe, mendonte Platoni. Kështu që ai kërkonte kufizimin e aktiviteteve të oratorëve publikë dhe predikruesve të rrezikshëm dogmatik, demagog dhe hipokrit.
Ai gjithashtu besonte me pasion në arsimim, por donte të rifokusonte kurrikulën. Gjëja kryesore që ne duhet t'i mësojmë dhe ushtrojmë, nuk janë vetëm matematika, retorika, oratoria, skolastika, drejtshkrimi ose bukurshkrimi, por se si të jemi të mirë, normal dhe racional. Ne kemi nevojë për të mësuar për kurajon, guximin, vetëkontrollin, arsyen, ndërgjegjën, edukatën, kulturën, pavarësinë , qetësinë dhe lumturinë.
Për të vënë këtë në praktikë, Platoni themeloi një shkollë të quajtur Akademia në Athinë, e cila lulëzoi për më shumë se 400 vjet. Athiasit shkonin atje për të mësuar asgjë më shmë, pos asaj se si të jetonin, punonin dhe vdisnin si njerëz.
Idetë e Platonit mbeten thellësisht sfiduese, provokative dhe tërheqëse. Ajo që i bashkon ato është ambicia dhe idealizmi i tyre. Ai donte që filozofia të ishte një mjet për të na ndihmuar të ndryshojmë botën dhe vetvetèn tonë. Njeriun që vazhdon të frymojë, dhe frymëzojë.
U mor vesh se sipas 'heroit' dhe personazhit ose protagonistit kryesor të Platonit-Sokratit: çdo mengjes herët, njeriu zgjohët nga gjumi ose ngritët nga shtrati si qenie ose krijesë e trefishtë. Respektivisht, mbi bazën e trinisë ose trinitetit të njohur shpirti- mendja (truri) dhe trupi i njeriut.
Në këtë kontekst të suspektshëm dhe tepër dubiozë, njeriu është simbiozë ose sintezë e tre (3) botërave të ndryshme: Botës shpirtërore ose materiale, botës koshiente ose logjike si dhe botës trupore ose fizike.
Ndonëse, psikologjisë dhe filozofisë moderne ose bashkohore nuk i interesojnë aq shumë çështjet ose aspektët e ndryshme siç janë: "ç’është shpirti i njeriut?", "a është shpirti i njeriut material apo jomaterial?", "dual ose jodual"? "a është i vdekshëm apo i pavdekshëm shpirti i njeriut?", "në çfarë marrëdhëniesh ose raportesh është ose ndodhët me trurin (mendjen) dhe trupin, shpirti i njeriut?" dhe kështu me radhë.
Ndonëse, rreth këtyre pyetjeve ose dilemave të mesipërme, janë zhvilluar debate dhe janë bërë replikime dhe polemika të ashpra në mes idealistëve dhe materialistëve që nga antika e lashtë dhe deri më sot.
Kështu, përderisa idealistët në antikë mendonin se shpirti është i ndarë nga trupi (Sokrati dhe Platoni), materialistët ishin të bindur se shpirti nuk është i ndarë nga trupi (Demokrati, Demosteni etj).
Ndërkaq, Aristoteli dhe itharët e retorikës ose skolastikës së tij, asokohe ishin të bindur në 'trininë' ose 'trinitetin' e lartëcekur shpirti- truri (mendja)- trupi i njeriut. Respektivisht, në prezencën ose ekzistencën e tre (3) botërave të ndryshme brenda qenies ose krijesës së njohur njerëzore: Botës shpirtërore ose materiale, botës koshiente ose logjike si dhe botës trupore ose fizike.
Ndërkohë që edhe sot e kësaj dite sikur mungojnë pasqyrimet, përceptimet, anticipimet dhe definicionet e plota ose të kompletuara lidhur me çështjet ose aspektët e mesipërme.
Se këndejmi, Aristoteli i cili lindi në vitn 384-para Krishtit, ishte me origjinë ilire ose jogreke, si i biri (djali) i Nikomahut (Nikomanit) që ishte pedagog dhe mjek personal i mbretit të Maqedonisë, Amintit dhe një intelektual i respektuar në kohën dhe vendin e tij: I inspiruar nga nderi, morali ose etika e babait dhe birit (djalit) të tij, Nikomanit (Nikomahut), dikur me vonë shkroi veprën e njohur "Etika e Nikomahut (Nikomanit)" etj. Ndonëse, i inspiruar dhe stimuluar edhe nga humanizmi, solidariteti dhe etika e njohur e popullit gek ose helen. Sigurisht.
Ndërkaq, dikur me vonë, mbreti Filip i Maqedonisë, do e luste Aristotelin për t'ia mësuar, edukuar dhe përgatitur të birin ose djalin e tij, Aleksandrin (Lekën) e Madh, i cili asokohe ishte 13 vjeçarë. Kështu që Aristoteli kthehët në Maqedoni me lutjen ose kërkesën paraprake të mbretit Filip...ku fillon me mësimët, edukatën, kulturën dhe përgatitjet e përgjithshme intelektuale, politike dhe ushtarake (luftarake) të Aleksandrit (Lekës) të Madh, i cili falë përvojave, aftësive ose shkathtësive të mësuara nga Aristoteli, dikur me vonë do bëhej komandanti dhe strategu më i madh ushtarak dhe politik i kohës ose epokës së tij.
Aristoteli i cili në moshën 18 vjeçare i kishte ndjekur studimët në Akademinë e lartëpërmendur të Platonit në Athinë, ku kishte punuar edhe si pedagog ose profesor: Me rastin e vdekjës së mësuesit ose pedagogut të tij të dashur dhe të çmuar-Platonit, të cilin Aristoteli e kishte idhull ose idol jete, do largohëj përfundimisht nga Akademia e Athinës e cila kishte rënë në duart e Speusipit, një kundërshtari të njohur të Platonit dhe Aristotelit.
Ndërkohë që Aristoteli, dikund në vitin 335-para Krishtit, ishte kthyer prap në Athinë, ku i kishte ngritur ose themeluar edhe liceun ose shkollën politike "Stoa" së bashku me shumë shkolla ose akademi të tjera ku studiohëshin dhe ligjërohëshin filozofia, politika, etika, retorika, oratoria, skolastika dhe disciplina tjera shkencore ose akademike. Aristoteli, pos tjerash njohet edhe si arkitekti ose instruktori i parë i bashkëpunimit, konvergjencës ose komunikimit të njohur në mes kulturës greke ose europerëndimore me kulturat dhe civilizimët lindore ose orijentale të Babilonisë, Egjiptit, Asirisë, Mesopotamisë, Medisë (Persisë) etj.
Ndonëse, pas vdekjës së papritur të Aleksandrit (Lekës) të Madh në vitin 323-para Krishtit, në Athinë kishin filluar levizjet ose manifestimët e ndryshme antiilire ose antimaqedone, të cilat nuk e kishin kursyer as Aristotelin etj.
Ndryshe nga kjo, ngritja ose formimi i vetëdijes kolektive (edhe asaj nacionale) dhe mendimit politik në stadin ose rangun e lartë civilizues, ky është paramendimi ose qëllimi final i afirmimit të individualitetit dhe kolektivitetit në kuadër të pluralizmit politik dhe demokracisë parlamentare ose politike. Mbase, çelësi kyç i demokracisë dhe një shteti të pavarur, sovran, integral, modern ose bashkèkohor.
Për me tepër ndërkaq, politologjia ose shkencat politike e kanë strukturën ose substancën e njohur plurale, primare ose ambivalente të cilat mbështetën ose bazohën në ndërkohë në substratin ose substituin determinant dhe paradigmatik të antagonizmave, divergjencave, kontrasteve, kontraversave ose diskrepancave të shumëta klasore, sociale, politike, partiake, konceptuale, ideologjike etj.
Duke i parafrazuar Maks Veberin (Max Weber), Artur Shopenhauerin ( Arthur Schoppenhauer) etj... Botën e sundojnë demonët ose "dishepujt" e ndryshëm të "mbretërisë së të keqës": Ndaj, të gjithe ata që futën në lojërat ose ujërat e turbullta të sundimit, pushtetit, karierës, pasurisë së pandershme ose korupsionit, bëjnë pakte ose traktate të ndryshme me demonët, blasfemistët ose forcat e ndryshme reaksionare, skllavopronare ose diabolike.
Dejvid Hjum (David Hume) dhe të tjerë, e veçojnë edukatën, kulturën, moralin, arsyen, disiplinèn, natyrën dhe karakterin e personit ose individit në zhvillimët ose procesët e ndryshme kognitive, evolutive, shoqërore, qytetare ose politike. Pa i harruar këtu edhe metodat induktive, deduktive, empirike, revoluciore, evolutive dhe të tjera në funksion të ndryshimit të një pushteti ose "sistemi të keq"me një pushtet ose sistem tjetër më" të mirë "etj.
Ndonëse, filozoia e njohur e John Stuart Millit i ka vënë si të thuash themelët ose kornizat e para të metodës së njohur induktive, gjegjësisht, empiriko-analitike në kuader të së cilës, bihorvinizmi politik paraqet shtylllën ose boshtin kurrizor nè politikèn e sotme moderne ose bashkohore ku roli determinant dhe paradigmatik i shkencës dhe teknikës, kanë lozur një rol të rëndësishëm në këtë histori. Sidomos nepër fazat ose etapat e ndryshme bihevioriste ose postbihevioriste në SHBA-a etj.
Fuqia e madhe ushtarake, politike dhe ekonomkke së bashku me arritjet dhe përparimet e fuqishme industriale dhe teknologjike, pos tjerash sollën edhe ngritjen ose formimin e levizjëve, qarqëve ose organizatave të njohra elitare të fabrikantëve, farmerëve ose sipërmarrësve të fuqishëm amerikan së bashku me qarqët ose elitat e njohura shkencore, intelektuale, kulturore, akademike ose gazezareske në SHBA-s mbi bazën ose ideologjinè (kauzalitetin) njohur të suksesit, efikasitetit, ndërshmerisë, ligjëve, rregullave dhe kontrollit.
Në kuader të kushtëve dhe rrethanave të reja shoqërore, qytetare, industriale, ekonomke, sociale dhe politike në SHBA-s etj: Profesorët ose politologët e njohur amerikan, në kuader të Univerzitetit të shquar të Çikagos, e ngritën ose themeluan Shkollën ose Katedrën e njohur të politologjisë ose shkencave politike, krahas Katedrës së njohur të psikologjisë klinike dhe asaj politike ose analitike. Drejtues dhe arkitekt i saj kryesor ishte Charles Merriam.
Dhe, meqë termi ose nocioni politikë ose 'politika' në Antike, e kishin kuptimin e pushtetit qytetar dhe demokratik mbi shtetin, duke menduar në polisin (shtetin) dhe moralin ose etikën mbi shtetin (polis-etika) sipas Platonit dhe Aristotelit etj. Për Tukididin, të gjithë njerëzit ose qytetarët (e Athinës etj.)-ishin ose janè shtet-qytet ose qytet-shtet.
Ndërkaq, sipas Shën Augustinit, që nga themelimi ose gjeneza e tyre dhe deri me sot, ka patur përplasje, kolizione, antagonizma, divergjenca, kontraverza ose diskrepanca tè ndryshme në mes "civitas terrenit" ose "fushës qytetare dhe politike" dhe "Civitas Deit" ose "shtetit të Zotit".
Toma Akuinski i dallonte (veçonte) metodat politike dhe jopolitike të shtetit dhe pushtetit, duke u shprehur se "Politika Ars Prutendta Est" (Politika èshtë Art i përvojes dhe zgjuarësisë) etj... Duke pleduar nè "Prudentia Administrativa", "Prudentia Regnativa", "Prudentia Arcitektonica" etj.
Mbase, lolitika si art i sundimit ose qeverisjes së atyre që janë me të zgjuar ose më të fortë mbi të paaftit ose despocistët.
Makiaveli, në stilin dhe cilësinë e filozofit ose mendimtarit kryesor të periudhës sè Humanizmit dhe Renesansës, ishte i mendimit mbi divorcin (ndarjen) ose dihotominë e domosdoshme në mes etikës (moralit) dhe politikës.
Përderisa në epokën e re (moderne ose bashkèkohore) politika me ndihmën e politologjisë, filozofisë, sociologjisë, psikologjisë, antropologjisë, ontologjisë, epistemologjisë dhe shkencave tjera shoqërore ose humaniste, si dhe në bashkëpunim me shkencat natyrore ose teknike: U bë "Virtus Politique" (Virtyt Politik) në raport me "Auctorititas non Veritas Facit Legem", ku "autoriteti i shtetit dhe pushtetit, dhe jo e vërteta e bëjnë ligjin".(Veritas, non Auctoritas Facit Legem)
Ndaj, mëqe, sipas Aristotelit, shpirti në brendinë ose substancën e tij përmban ide dhe idetë janë të konceptuara dhe përceptuara përmes intelegjencës së njeriut në kuptimin e njohur se shpirti e ushqen trurin dhe truri e ushqen shpirtin e njeriut: Me kalimin e kohës do e kemi transorfimin ose renesansën e njohur të shtetit, pushtetit dhe politikës nga "Civitas (Dei) në "Res (publika) etj. E tërë kjo falë evolucionit, progrsit, emancipimit dhe intelegjencës së njeriut etj.
U mor vesh se Dekarti e percaktonte intelegjencen si "mjet për përfitimet e shkencës dhe teknikë perfekte të lidhur me një pafundësi gjërash".
Leibnitzi i referohej intelegjencës si një shprehje e nukleusit progresiv të vetèdijes sè lartë, arsyes, ndërgjegjës, kulturës dhe edukatës.
Të kesh forcën dhe guximin e njohur qytetar, intelektual dhe politik për t´i vërejtur, qortuar, kritikuar ose kundërshtuar hapur ose publikisht nihilizmin ekstrem ose radikal së bashku me ikjen e "botës moderne" ose neobashkohore nga diskursi dhe ekskursi global ose universal në retorikën, oratorinë ose frazeologjinë dogmatike, demagogjike, hipokrite, reaksionare ose anakronike që kanë për qëllim bartjen, relativizmin dhe reduktimin maksimal ose absolut të shtetit, pushtetit, vlerave, resursëve dhe kapitalit të gjithëmbarëshem botèror ose internacional në një qark ose rreth të ngushtë vicioz ose biocenoz të "mbinjerëzve" ose "supermenëve" të ndryshem institucional, politik, afarist, profiterist, karierist,, tregtar ose ekonomik të cilët nuk i njohin dhe s'i pranojnë faktet ose realitetèt e njohura në terren: Duhësh të keshë urtësi dhe frymëzim platonik, sokratian ose aristotelian, për t´i njohur dhe identifikuar edhe problemet, sfidat dhe vështirësitë e hetueshme që ekzistojnë në demokracitë më të përparuara të Perëndimit. Nè SHBA-s dhe UE-s sidomos.
Ndaj, të kërkosh definicion ideal të demokracisë së lartë evroperëndimore, kjo nuk do të thotë automatikisht të braktisësh realitetin në llogari të botës së ideve ose teorive të njohura shkencore ose humaniste. Pa ide, teori, koncepte, definicione dhe vizione të njohura shkencore ose humaniste, çfarëdollojë gjykimi do ishte i pamundur dhe i gabuar. Sepse, edhe idetë ose idealet e njohura të demokracisë evroperëndimore ose kapitaliste, nuk paraqesin një model ose koncept të qartësuar dhe final i cili e ka arritur përsosjen ose perfeksionizmin optimal ose maksimal. Jo. Ngase, idetë e demokracisë nuk përmbajnë ndonjë substrat ose substitut esencial ose substancial që do e shquanin dhe imponin vetvetën e tyre si fakte ose realitete të pakontestueshme dhe afatgjata.
Koncepti mbi demokracinë si një koncepcion shkencor ose metodologjikë, nuk do vlente aq shumë poqese nuk do të nxirrej nga ndërthurjet dhe interferimet e njohura të interaksionit social dhe atij antropologjiko-epistemologjik.
Ndaj, a është e mundur dhe si është e mundur që një qenie individuale ose specie politike, të mund të gjejë një pajtim me grupin shoqëror, qytetare ose politik si dhe me rregullat e tyre? A është i dënuar individi pushtetmbajtës ose politik ( si Ramush Hradinaj, Hashim Thaçi, Albin Kurti etj.) i cili për të jetësuar ose përjetësuar popullin (kombin) dhe atdheun e tij, është i detyruar t´i shkelë, suprimojë dhe asgjësojë gjithëmonë ose vazhdimisht lirinë, pavarësinë, individualitetin, spontanitetin, ekskluzivitetin, integritetin, mirëqenien dhe karierën e tij? Gjegjësisht, vetvetën e tij.
A është e mundshme ndonjëherë që të kënaqen dhe pajtohen njëkohësisht tre segmentët ose fundamentët e mëdha ose kryesore të shtetit dhe shoqërisë së gjithëmbarshme njerëzore ose qytetare: Liria individuale, liria globale ose kolektive dhe solidariteti shoqëror? Kjo mbase është njëra prej çështjeve më thelbësore ose esenciale që mund të shtrohet ose parashtrohet në shkencat politike si dhe në shkencat ose disiplinat tjera shoqërore ose qytetare, sipas idealeve ose vizioneve tè njohura tè Platonit ose Aristotelit etj.
Kjo do të thotë se filozofia, socilogjia, psikologjia, antropologjia, ontologjia, gneseologjia, epistemologjia, politologjia, etika, estetika, pedagogjia dhe kështu me radhë, mund të kenë kuptimin, funksionin dhe ndikimin e tyre optimal ose maksimal, varësisht nga përgjigjja që mund të ipet lidhur me pyetjet ose tematikën e mespërme.
Ky do duhej të ishte edhe kuptimi ose përceptimi esencial ose substancial i përkufizimit dhe koncepcionit të njohur shkencor ose humanist mbi lirinë, drejtësinë dher barazinë e gjithëmbarëshme njerëzore (qytetae), shtetrore, nacionale, konstitucionale, institucionale, funksionale, politile, diplomatike etj.
Duke i përfshirë dhe nënkuptuar këtu edhe lirinë, drejtësinë dhe barazinë për të mbrojtur dhe fituar lirinë dhe pavarësinë e njohur shtetrore, nacionale, politike, historike, teritoriale, gjeografike etj.
Ish kryeministri kosovar, z. Ramush Haradinaj, si për shëmbull, mund të kujtohet ose mbahet mend si i vetmi lider ose burrështetas modern shqiptar i cili në emër të interesave ose kauzalitetit të lartë shtetror dhe nacional të popullit (kombit) dhe atdheut të tij, e mohoi ose sakrifikoi karierën ose funksionin e shefit të ekzekutivit kosovar.
Në këtë prizëm, nuk mund të pajtohen kurrë egoja, vizioni, narracioni, invencioni, intencioni, potencioni ose dimensioni i veçantë i personit ose individit tè caktuar politik ose diplomatik (...) me vlerat, sakrificat, guximin, heroizmin, vetmohimin, dimensionin, globalitetin ose universalitetin e përgjithshëm të heroit ose çlirimtarit. Jo, sepse personi ose individi, vërtetë mund të bashkohen me të tjerët, vetëm duke i njohur dhe pranuar vlerat, nevojat, kërkesat, ëndërrat, deshirat, idealet dhe vizionet e njohura shtetrore, nacionale dhe politike së bashku me frymën e qytetërimit (emancipimit), identitetit, spontanitetit, ekskluzivitetit, integritetit dhe subjektivitetin të tyre qytetar ose politik.
T’i pranosh tjetrit vlerat, vetitë dhe cilësitë e larta institucionale, konstitucionale, intelektuale, profesionale, morale, çlirimtare (uftarake), heroike, patriotike dhe të tjera: Kjo, do të thotë të pranosh të drejtën e tij dhe tè drejtèn tènde (personale) për edukatë, kulturë, liri, drejtësi dhe barazi. Sepse, njëra nga të drejtat themelore ose bazike të secilit njeri, përveç lirisë së gjithëmbarëshme objektive dhe subjektive, është edhe e drejta për të pasur mundësi intelektuale, instituciinale, konstitucionale, profesionale, politike për ta fituar dhe mbrojtur atë liri, drejtèsi dhe barazi.
U kuptua se kompromisi, konsenzusi, dialogu dhe metodat e njohura shkencore ose filozofike në kuadrin e një logjike dhe filosofie të re (bashkohore) dhe analitike të raportëve ose marëdhëniëve të sotme botërore ose ndërkombëtare në të cilat shkenca dhe teknika se bashku me qarqet, strukturat, elitat ose superstrukturat e njohura qytetare, politike, diplomatike, shkencore (akademike), intelektuale, kulturore, sociale, industriale, ekonomike dhe të tjera, jo rrallë konceptohen, përceptohen dhe anticipohen si ideologji apo mbase si një kauzalitet i ri shtetëror, nacional ose politikë tek popujt ose vendët e ndryshme industriale ose ekonomike gjithandej globit tonë tokësor.
Në të kundërten, përveç dialogut dhe formalizmit të njohur tradicional dhe ekskluzivist, filozofia politike dhe diplomatike ka për qëllim vendosjen e piketave ose kornizave të njohura shkencore dhe humanste të filosofisë moderne ose bashkohore në njerën anë, gjegjësisht, etikës dhe estetikës së njohur institucionale, konstitucionale, profesionale, politike dhe diplomatike në anën tjetër. Duke i veçuar këtu parimet, premisat dhe postulatët e njohura etike dhe metaestetike në kuadrin e sociopsikologjisë së njohur reflektive, kognitive dhe pozitiviste. Respektivisht, të filozofisë së njohur diskursive dhe analitike të çështjëve dhe aspektëve të gjithëmbarshme të raportëve ose marëdheniëve të sotme botërore ose ndërkombëtare ku njeriu ( politikani ose diplomati) i mirëfillët dhe ekselent, gjithmonë duhet t'iu përshtatët ose adaptohet kushtëve, rrethanave, zhvillimëve, procesëve ose fenomenëve të ndryshme në kohë dhe hapësirë. Duke e bërë ose veçuar në këtë kontekst dallimin e interesave dhe aspiratave të njohura ( shtetrore dhe nacionale) të popullit dhe vendit të tij përkatës ose respektivë nga ato të natyrës dhe karakterit tè njohur individual ose personal.
Aty janë edhe etika autonome dhe heteronome, eudaimonizmi, hedonizmi dhe utilitarizmi i njohur shoqëror, qytetar, politik ose diplomatik së bashku me etikën e njohur individuale, etikën globale ose kolektive, etikën formale ose dialektike, etikën profesionale, etikën sociale, etikën materiale, etikën ekzistenciale ose ekzistencialiste, etikën deontologjike, etikën ontologjike, etikën diskriptive ose empirike, etikën funksionale ose funksionaliste, etikën aksionale ose aksionaliste, etikën normative, rekonstruktive ose diakronike etj.
