Idetë dhe nismat për ndryshimin e modelit zgjedhor, jo vetëm që kanë qenë pjesë e programit të Qeverisë aktuale, por ajo mbetet dëshirë e kahmotshme edhe e subjekteve të vogla me theks atyre shqiptare, për të zbutur disbalancin e votës evident në njësinë e 3 dhe të 4 zgjedhore, krahasuar me atë të 5 dhe të 6-të. Opinionistë në të kaluarën shpesh kanë pasur vërejtje rreth kësaj, duke potencuar se modeli actual zgjedhor sikur po bë padrejtësi në mënyrën e trajtimit të votuesve nëpër njësitë zgjedhore sa i përket peshës së votes e cila duhet të jetë e barabartë në të gjitha 6 njësitë.
Ideja për nismën kohë më pare e rekomandoi edhe OSBE-ODHR, më pas KSHZ dhe nga partitë në përgjithësi, së fundmi fuqishëm po përkrahet edhe nga analistët politik.
Xhelal Neziri për TVM2 thotë se modeli aktual me 6 njësi zgjedhore, i pa mundëson partitë e vogla të vijnë në shprehje, ndërsa i nxjerr tërësisht nga gara kandidaturat e pavarura, ndërsa sistemi me një njësi largon ndikimin e liderit mbi deputetët e zgjedhur, dhe mbi partinë.
“Me një njësi zgjedhore, dhe me lista të hapura përveç se do të ketë një kualitet më të lartë në përfaqësimin jo vetëm të shqiptarëve por edhe tek të gjithë qytetarët e Maqedonisë, do të mundësohet që kryetari i partisë ose lidershipi, të mos mbajë peng, dhe të mos kontrolloj 100 % të gjithë deputetet. Deputetët në fakt që do të marrin mandate nga listat e hapura te kënë obligim që të reforefojnë dhe të përgjigjen para elektoratit të tyre, pasi mandatin që e kanë marrë do ta marrin drejtpërdrejt nga elektorati, e jo nga vullneti i liderit dhe I kryesis partiake se në cilën pjesë të listës do të vendoset” – tha analisti politik, Xhelal Neziri.
Analisti Xhelal Neziri pohon se kjo nismë mund të jetësohet edhe para mbajtjes së procesit të regjistrimit të poipullsisë, për të shtuar se kjo e fundit mund t’i japë vetëm një pasqyrë edhe më të pastër gjithë procesit të ndryshimeve.
“Reformimi i modelit zgjedhor në Maqedoni, mund të bëhet edhe para regjistrimit, ndërkohë që regjistrimi i popullsisë vetëm se do ti jepte një pasqyrë të saktë lidhur me numrin e votuesve. Pasi vlerësohet se numri është shumë më i vogël se 1 milion e 800 mij sa figurojnë në listën zgjedhore gjë që nuk është e vërtet. Reforma e modelit zgjedhor është një reform e cila në faktë do të përmirësonte kualitetin e demokracisë në Republikën e Maqedonisë në kuptimin e përfaqësimit dhe demokratizimit të partive politike sidomos atyre shqiptare” – deklaroi Neziri.
Shumica e partive politike janë shprehur pro idesë së zvoglimit të zonave zgjedhore dhe përdorimin e listave të hapura. I pari i cili doli hapur në mbështetje të kësaj nisme, ishte presidenti i shtetit Stevo Pendarovski, i cili tha se do të propozojë model të ri zgjedhor.
