Pandora Papers është një rrjedhje prej gati 12 milionë dokumentesh që zbulon pasurinë e fshehur, shmangien e taksave dhe, në disa raste, pastrimin e parave nga disa prej më të pasurve dhe më të fuqishmëve në botë.
Më shumë se 600 gazetarë në 117 vende kanë kaluar nëpër dosje nga 14 burime prej muajsh, duke gjetur histori që po publikohen këtë javë. Të dhënat u morën nga Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Hulumtues (ICIJ) në Uashington DC, i cili ka punuar me më shumë se 140 organizata mediatike në hetimin e tij më të madh global ndonjëherë. BBC Panorama dhe Guardian kanë udhëhequr hetimin në Mbretërinë e Bashkuar.
Çfarë është zbuluar?
Rrjedhja e Pandora Papers përfshin 6.4 milionë dokumente, pothuajse 3 milionë imazhe, më shumë se 1 milion emaile dhe pothuajse gjysmë milioni fletëllogaritëse.
Historitë e zbuluara deri më tani përfshijnë:
- Donatori i shquar konservator i cili ishte përfshirë në një nga skandalet më të mëdha të korrupsionit në Evropë.
- Shpenzimet prej 70 milionë £ të Mbretit të Jordanisë në pronat në Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA përmes kompanive në pronësi të fshehtë.
- Përfshirja e fshehur e familjes kryesore të Azerbajxhanit në marrëveshjet e pronës në Mbretërinë e Bashkuar me vlerë më shumë se 400 milionë £.
- Dështimi i kryeministrit çek për të deklaruar një kompani investimesh në det të hapur (offshore), e përdorur për të blerë dy vila franceze për 12 milionë £.
- Si familja e presidentit kenian Uhuru Kenyatta posedonte fshehurazi një rrjet kompanish në det të hapur për dekada të tëra.
Dosjet ekspozojnë sesi disa nga njerëzit më të fuqishëm në botë - përfshirë më shumë se 330 politikanë nga 90 vende - përdorin kompani sekrete në det të hapur për të fshehur pasurinë e tyre. Lakshmi Kumar nga grupi i studimeve amerikane Global Financial Integrity shpjegoi se këta njerëz "janë në gjendje të gëlltisin dhe nxjerrin para dhe t'i fshehin", shpesh përmes përdorimit të kompanive anonime.
Çfarë kuptojmë me 'në det të hapur' (offshore)?
Dokumentet Pandora zbulojnë rrjete komplekse të kompanive që janë krijuar përtej kufijve, shpesh duke rezultuar në pronësi të fshehur të parave dhe aseteve. Për shembull, dikush mund të ketë një pronë në Mbretërinë e Bashkuar, por ta zotërojë atë nëpërmjet një zinxhiri kompanish me bazë në vende të tjera, ose "në det të hapur".
Këto vende ose territore në det të hapur janë ku:
- është e lehtë të krijosh kompani
- ka ligje që e bëjnë të vështirë identifikimin e pronarëve të kompanive
- nuk ka fare ose ka një taksë të ulët të korporatës
Destinacionet shpesh quhen parajsa tatimore ose juridiksione të fshehtësisë. Nuk ka një listë përfundimtare të parajsave tatimore, por destinacionet më të njohura përfshijnë territoret britanike jashtë shtetit, si Ishujt Kajman dhe Ishujt e Virgjër Britanikë, si dhe vende të tilla si Zvicra dhe Singapori.
A është e paligjshme të përdorësh një parajsë tatimore?
Boshllëqet në ligj i lejojnë njerëzit që të shmangin ligjërisht pagimin e disa taksave duke lëvizur paratë e tyre ose duke krijuar kompani në parajsa tatimore, por shpesh shihet si joetike. Ekzistojnë gjithashtu një numër arsyesh legjitime që njerëzit mund të duan të mbajnë para dhe pasuri në vende të ndryshme, të tilla si mbrojtja nga sulmet kriminale ose mbrojtja nga qeveritë e paqëndrueshme.
Edhe pse të kesh pasuri të fshehta offshore nuk është e paligjshme, përdorimi i një rrjeti kompleks të kompanive sekrete për të lëvizur para dhe pasuri është mënyra e përsosur për të fshehur të ardhurat e kriminalitetit.
Ka pasur thirrje të përsëritura për politikanët që ta bëjnë më të vështirë shmangien e taksave ose fshehjen e pasurive, veçanërisht pas rrjedhjeve të mëparshme, siç janë Panama Papers. Por zoti Ryle tha se Dokumentet Pandora tregojnë se "njerëzit që mund t'i japin fund sekretit në det të hapur ... po përfitojnë vetë prej tij. Kështu që nuk ka asnjë interes për ta që t'i japin fund".
Sa e lehtë është të fshehësh para në det të hapur?
E tëra çfarë ju duhet të bëni është të krijoni një kompani guaskë në një nga vendet ose juridiksionet me nivele të larta të fshehtësisë. Kjo është një kompani që ekziston vetëm në emër, pa staf ose zyrë. Megjithatë kushton para. Firmat e specializuara paguhen për të krijuar dhe drejtuar kompani guaskë në emrin tuaj. Këto firma mund të japin një adresë dhe emra drejtorësh të paguar, duke mos lënë asnjë gjurmë se kush është prapa biznesit.
Sa para fshihen në det të hapur?
Është e pamundur të thuhet me siguri, por vlerësimet kanë qenë nga 5.6 trilionë dollarë në 32 trilionë dollarë, sipas ICIJ. Fondi Monetar Ndërkombëtar ka thënë se përdorimi i parajsave tatimore u kushton qeverive në mbarë botën deri në 600 miliardë dollarë në taksa të humbura çdo vit.
Lakshmi Kumar tha se është e dëmshme për pjesën tjetër të shoqërisë: "Aftësia për të fshehur para ka një ndikim të drejtpërdrejtë në jetën tuaj ... ajo ndikon në aksesin e fëmijës tuaj në arsim, qasje në shëndet, qasje në një shtëpi."
