Plagjiatura, hajdutëri që dhëmb (gjithnjë)

Opinione

Plagjiatura, hajdutëri që dhëmb (gjithnjë)

Nga: Bajram Sefaj Më: 10 gusht 2020 Në ora: 13:07
Bajram Sefaj

(Shkëputje nga romani “Terra nullius”, Rozafa, Prishtinë – 2009)

Dëshpërimi ishte më i madh. Më egërshan se shfaqej në shikim të parë. Rasti i shkrimtarit nobelist, sikur ia gërvishti dhe lëndoi plagën e thellë, që kurrsesi të zinte cipë shërimi. Kishte kohë që ishte ndalur në nyjën që iu duk më e madhe se Nyja e Gordonit. (Pyetje: pse, si e qysh ka ardhur deri të ky krahasim, nuk e dinte dhe, hëpërhë përtonte të rrëmonte nëpër fjalorë të fjalëve e shprehjeve të huaja, i bindur se të tjerët, lexuesit e vëmendshëm, e dinë mirë këtë, prandaj e la për njëherë tjetër!). Problemi që e mundonte tash ishte më i madh se çdo nyjë dhe se shumë vështirë do të lirohej prej tij. I duhej shërim sa më i shpejtë. Sa më efikas. Kishte krupë, mosdurim kishte, ndaj vjedhësve. Ndaj hajdutëve, të çdo lloji e soji. Qoftë edhe të imët. Në veçanti ua kishte inat atyre që çojnë dorë në shkrimet e tjetrit. Huazusve. Përshkruesve të tekstit të tjetrit. Shkërbyesve. Me një fjalë, plagjiatorëve. Kleptomanëve. Të gjithë, pa përjashtim, e dinë domethënien e këtyre dy fjalëve të huaja. Uri a etje e sëmurë për vjedhje, nevojë e pa nevojë, bre, fytyrë mos paçin!

(Huazim: “Si sorra sot/ Gjenden njerëz plot; shkronjëtore plot kam parë/ Vjershëtorë të dëgjuar/ Po veprat që kanë shkruar/ Nga të tjer’ i kanë marrë/ Më vjen të shaj këto shkrime/ Po nuk është puna ime”. Po, po, tha Ndreu dhe bloi: po të kihet parasysh se këto vargje u shkëputën nga poema “Sorra që niset me pendët e palloit”, të fabulistit me famë botërore La Fontaine, që ka jetuar dhe shkruar midis viteve 1621 dhe 1695, domethënë para afro pesëqind vjetësh, kjo vetiu do të thotë se shëmtia e plagjiaturës është jetëgjatë, sa edhe rrena, tradhtia, pabesia, lia, inati, zilia, sifilizi, mortaja, jahnietllëku…!).

Lum fabulisti i famshëm, La Fontaine, kur poemën e mbyll me vargun – “po nuk është puna ime”. Ndaj atyre që “Po veprat që kanë shkruar/ nga të tjer’ i kanë marrë”, Ndreu kishte një mosdurim e hidhërim të pashërueshëm!

Sa lexoi për skandalin më të ri të kësaj dukurie, aq më tepër kur këtë radhë ishte i nivelit më të lartë dhe merrte përmasa botërore, në vështrim iu shfaq një fushë, një mal i madh, plagjiatorësh, hajdutësh e shkretanësh të tjerë, që as emrin e vet nuk dinë ta shkruajnë si duhet e me korrektësi, as emrin e vet nuk kanë fuqi ta qesin në letër pa konsultuar shkrimin e tjetrit. Në mesin e tyre kishte gjithfarë fytyrash bajate. Më të imëtit, por njësoj të dëmshëm, për të mos thënë të rrezikshëm, kur përditë shkruajnë e botojnë në shtypin e shkruar dhe atë elektronik. Më të rrezikshmit, më të pandershmit dhe më të çoroditurit janë ata shkrimtarë dhe poetë, që ngrihen e zhvillohen si të tillë, gjithmonë në saje të vjedhjes, të marrjes hua nga të tjerët. Ata janë më të shëmtuarit. Të tillët nuk ka ujë në dete e oqeane që t’i lajë, t’i pastrojë mëkati e marreje.

Në çastin më kritik, në kthesën më të keqe, në bërrylin më të mprehtë dhe më delikat të dëshpërimit, kur ishte në një gjendje të tillë shpirtërore, shqetësimi dhe trazimi, në çastin kur jo vetëm shkrimin në prodhim (ndërtim), por gjithë atë që kishte rreth vetes desh i asgjësoi dhe i bëri hi e pluhur, duke filluar nga ato më të trashat: kompjuter, monitor, tryezë e punës e deri të ato më të imëtat: stilolapsat, shumë fletë të radhorëve, shpërndarë gjithandej me copa shënimesh, qoftë edhe si ide të mjegulluara, për ndonjë krijim të arsyeshëm, nëse jeta shfaqet dorëlirë e i jepte ymër, i erdhi në ndihmë krenaria, mburrja, gëzimi… Krejt kjo ndodhi, sa mbyll e çil sytë, kur ishte në atë teh zeherli, sa s’bëhet më i mprehtë, dileme: ç’të bënte, si t’ia bënte, nga t’ua mbathte, kur ishte në cep gremine…

Në buzëshkrumb iu ngjit një rreze buzëqeshjeje, që, sado e vogël ishte, megjithatë kishte fuqi të mrekullueshme shërimi dhe rehabilitimi.

Ngjalljeje, ringjalljeje.

– Eh, do të vazhdoj, tha, në mënyrë triumfale!

E tha këtë me siguri e vetëbesim të pa luhatur.

Deri sot kurrë nuk kishte futur dorën në xhep të tjetrit. Nuk kishte vjedhur, qoftë një qindarkë, një varg poezie, një rresht proze. Edhe nëse, ndonjëherë, në të rrallë, e kish kapur e liga, i kish ndodhur huazimi, në çast magjepsjeje a mrekullie, nga një thënie, mendim, përshkrim apo varg i bukurisë mahnitëse të një tjetri, shpejt e ngutas, si të binte me bythë në prush, nxitonte e përnjëherë e fuste nën thonjëza dhe, po ashtu shpejt e pa hezitim, shënonte burimin nga e kishte marrë një xhevahir tillë!

Pra, në malin a llumin e dendur të hajdutëve kishte edhe të atillë, që lirisht mund të emërtohen e kualifikohen, të renditen midis njerëzve të sëmurë nga kleptomania. Ndër shumë krijues (këtë fjalë lezetshëm do ta ngujonte mes thonjëzash “krijues”, pra!), kishte edhe mjaft të atillë që ishin të paskrupull, të pamoralshëm. Përvetësimet, vjedhjet, nga etja e pangopur kleptomanie, i quanin punë të tyre, arritje të veta. Krenoheshin, deri në krekosje, me to. Ata mjeranë, me përjashtime të vogla, shpesh e në shumë raste, merrnin edhe shpërblime nëpër konkurse të ndryshme letrare. Mirënjohje shoqërore e letrare, deri te ato me të lartat. Kjo nuk ndodhte ngaqë në juritë krye konkurseve dhe garave të ndryshme letrare, qëndronin njerëz të paditur. Përkundrazi, ata ishin, kryesisht, të mprehtë dhe me prirje. I dallonin vlerat e mirëfillta letrare dhe artistike. Ndaj edhe i vlerësonin ato me notë të lartë, pa e ditur, në fakt, se të kujt janë. (Ndreu, këtu kishte rastin, sa për dëshmi e, më tepër, për ilustrim, të sillte shembullin nga përvoja e tij, jo aq e pasur. Ndaj shkrimeve të një ish-kolegeje të tij, kishte alergji, ngase ajo ishte analfabete. Një ditë, e veshur me plot furtunë ia beh tek ai dhe fillon t’ia lexojë një tekst të gjatë. E dëgjoi me kureshtje, pa e ndërprerë fare. – Ani, gjithmonë mendon se nuk di të shkruaj. Çka thua tani? – iu hakërrua ajo. – Nuk kam ç’të them, pos se është një tekst i shkëlqyer, – ia drodhi ai. Enigma u lakuriqësua aty për aty. Ai fragment teksti ishte shkëputur nga një shkrim i një shkrimtari të shquar, nobelist).

Ishte në situatë të radhiste shembuj e shembuj huazimesh, që mbushin faqe të tëra të letërsisë sonë, jo vetëm asaj më të re, nga zhvatjet e shkrimeve të shkrimtarëve, siç janë: James Joyce, Eugéne Ionesco, Samuel Beckett, Franz Kafka… Disa shkrimtarë të rinj dhe të patalent, gjithsesi, merrnin yrnek shkrimtarin makinë qensh, atë me emrin Georges Simenon, që, gjatë jetës së vet, ka nënshkruar katërqind romane, madje edhe voluminoze, apo ndonjë tjetër, bash sikurse dikur, jo fort moti, poetët tanë atëbotë të rinj, mbushnin bateritë me energji të pashtershme “frymëzimi”, eksploatuar nga vargjet e poetit spanjoll, Frederic Garcia Lorca etj. etj.

Hajdutët e tjerë e kanë njëfarë boje, por këta që janë vjedhës të krijimtarisë së tjetrit, të pjellës dhe frytit shpirtëror të tjetrit, nuk marrin asnjë ngjyrë. Janë matrapazë faqezinj dhe të pa cipë fare, të pamoral. Pisanjosa. Janë prostituta, bythëqirë. Pervers! Lule dritë (sado dritë e errët!), të futet dora në xhep të huaj dhe që andej kthehet me ndonjë lek të imët, krahas asaj që të hapet romani, libri shkencor a vëllimi me poezi i tjetrit e të përshkruhet. Me fjalë të tjera, të vidhet. Në këtë mes, mburravecët, narcisoidë, rrahagjoksët, detyrimisht ta kujtojnë mllefin e Sheremetit, personazhit të dramës “Rekuiem” të autorit krajan, kur i thotë vetës:”Ulu aty, bëj një kakë të vogël dhe thuaj pastaj: kjo është kryevepër!”, ashtu siç përditë e pa ndërpre, deklaronin, brohoritnin e krrokatnin, një dorë, një specie, e llojit të vet, suis generis, të “krijuesve” tanë, sa shumë që ishin, medet, në këtë hapësirë tonën të ngushtë, edhe letrare e artistike, përgjithësisht.

Asgjë më të mirë nuk janë as epigonët. Ata që, duke mos pasur besim në fuqitë e veta, krijuese përgjithësisht, hyjnë nën hijen e pemës se tjetrit. Mbledhin fruta të pjekura, të gatshme ose të ngjashme. E kështu me radhë, gjer në pambarim. Deri në të pasosur.

Demoralizimi e katandisi të tërin Ndreun, kur i shkrepi në mendje edhe autorësia e vetë Wiliem Chakespeare. Iu kontestua ajo, duke thënë se Hamletin dhe të tjerat kryevepra të dramaturgjisë botërore, të firmosura nga ky autor, nuk qenkëshin të tijat. Ato paskëshin qenë pjellë e mendjes, punës dhe dorës se një tjetrit. Del, pra, se edhe vetë Shekspiri ishte një plagjiator. Hala më keq se epigon e sëmundje të tjera të ngjashme. Nëse dëshmohet ashtu, siç vazhdon të supozohet, se edhe ai ishte një hajdut, një vjedhës i madh, që mori, përvetësoi dhe me emrin e vet nënshkroi, shumë kryevepra letrare dramaturgjike, duke fituar me to reputacionin dhe famën më të famshme botërore, kuku për ne dhe letërsinë e Globit tonë, të ri e të vjetër… (Këtu papritmas, si i kapur nga një kafshim i egër, Ndreu lëshoi një britmë plot lëngatë. Ç’jam duke bërë e nga jam duke shkuar, unë i mjeri! Klithmat iu ngujuan dhe e mbytën në vaj me shumë lot vërshues, që ia lagën jo vetëm këmishë e jelek, por ia qullën tërë trupin!).

Fshiu jargët, qurrat. Djersët…

U shkund sikur të lirohej nga vargonjtë e prangave që shtrëngonin për vdekje. – Eh, tha me vete, më parë e kolliti, siç kollitet një diçka e hidhur, dhe shtoi: duhet vazhduar. Rrugë as shpëtimi tjetër nuk ka! Jam topall (shkrimtar mesatar!), por jam krenar. Zemra i këndoi thellë, kur edhe një herë kujtoi se kurrë kurrgjë nuk vodhi, as nuk huazoi nga askush. As sa mbart miza në krahë. As i madh, as i vogël. As i famshëm, as anonim.

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat