Mediumi francez Euronews shkruan për Specialen: E ardhmja e pasigurt për gjykatën që nuk e donte askush

Politika

Mediumi francez Euronews shkruan për Specialen: E ardhmja e pasigurt për gjykatën që nuk e donte askush

Nga: G.B Më: 26 shkurt 2021 Në ora: 11:42
Mbështetësit e Lëvizjes Vetëvendosje festojnë në Prishtinë, 14 Shkurt 2021. Visar Kryeziu / The Associated Press

Kur parlamenti i Kosovës debatoi në 2015 nëse do të themelonte një gjykatë ndërkombëtare për të hetuar krimet e pretenduara të luftës nga anëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) gjatë luftës 1998 dhe 1999 me Serbinë, votimi u paraqit si një zgjedhje e thjeshtë.

Po, do të rezultonte në një marrëdhënie më të thellë me Bashkimin Evropian dhe Uashington DC. Nuk do të thoshte izolim i mëtejshëm, shkruan rrjeti televiziv i lajmeve me seli në Lion të Francës, Euronews, përcjell Bota sot.

Opsioni i fundit ishte një opsion i zymtë për shtetin e vogël të Ballkanit, i cili shpalli pavarësinë në vitin 2008 nga Serbia e që ende nuk u njoh nga Beogradi, Rusia, Kina dhe madje edhe pesë shtete evropiane, përfshirë Spanjën dhe Qipron.

Në Kosovë, votimi u pa si një ultimatum: votoni gjykatën e krimeve të luftës ose thoni lamtumirë bashkimit ndonjëherë në BE.

"Kërcënimi që bashkësia ndërkombëtare i paraqiste Kosovës ishte izolimi," tha Gëzim Visoka, profesor i asociuar i paqes dhe studimeve të konfliktit në Universitetin e Qytetit të Dublinit.

Shkalla në të cilën elita politike e Kosovës e mori seriozisht atë kërcënim në 2015, demonstrohet nga fakti që fushata për të votuar u drejtua nga Hashim Thaçi, një ish-komandant i UÇK-së. Përfshirja e pretenduar e Thaçit në krimet e luftës gjatë luftës 1998-99 ishte një nga arsyet që gjykata ndërkombëtare me bazë në Hagë po ngrihej në radhë të parë.

Mizori

Në vitin 2008, ish-prokurorja speciale e OKB-së, Carla Del Ponte, pretendoi se anëtarët e UÇK-së, përfshirë Thaçin, kishin kryer mizori në veri të Kosovës dhe në Shqipëri, gjatë dhe menjëherë pas konfliktit me Serbinë. Këto mizori përfshinin vrasjen e serbëve, romëve dhe civilëve të tjerë të pakicave, si dhe të shqiptarëve etnikë të akuzuar për bashkëpunim me paraushtarakët serb dhe njësitë e ushtrisë jugosllave., shkruan më tej Euronews.

Ndër pretendimet e Del Ponte ishte se UÇK-ja ishte angazhuar në marrjen e organeve, një pretendim i bujshëm që çoi në një hetim në 2011 nga ligjvënësi zviceran Dick Marty në emër të Këshillit të Evropës. Gjetjet e Marty mbështetën ato të Del Ponte, duke drejtuar gjithashtu gishtin drejt Thaçit, i cili, në 1998 dhe 1999, ishte udhëheqës politik.

Raporti i dytë çoi në një të tretë, nga një Task Forcë Speciale Hetuese (SITF) e ngritur nga BE dhe SH.B.A. posaçërisht për të hetuar pretendimet se organet e të burgosurve të UÇK ishin hequr dhe më pas u ishin shitur klinikave private në Kosovë dhe Shqipëri. Ajo mbështeti Del Ponte dhe Martyn, megjithëse thoshte që marrja e organeve kishte ndodhur vetëm në një "shkallë shumë të kufizuar".

Por gjithashtu raportoi se UÇK kishte kryer një fushatë persekutimi në vazhdën e konfliktit, e cila ishte organizuar dhe sanksionuar nga “nivelet më të larta të udhëheqjes së UÇK-së”.

Deri në vitin 2015, Prishtina ishte nën presion në rritje mbi gjetjet e SITF, Del Ponte dhe Marty nga SHBA dhe Evropa, të cilët ishin nga ana tjetër nën presion nga Beogradi. Serbia kishte parë gjashtë figura të larta politike dhe ushtarake të burgosura mes 15 dhe 27 vjet për mizoritë e kryera në Kosovë. Tani, ajo dëshironte që udhëheqja e lartë e Kosovës të përballej gjithashtu me drejtësinë.

Kështu që në vitin 2015, Thaçi arriti të bindë mjaft ligjvënës për të mbështetur themelimin e Dhomave të Specializuara të Kosovës, të cilat do të ishin pjesë e sistemit të drejtësisë së Kosovës, por do të ishin të bazuara në Holandë dhe të stafit tërësisht nga stafi jo-kosovar. Parlamenti i Kosovës votoi me 82 vota në favor të ndryshimit të kushtetutës me qëllim ngritjen e gjykatës, me 33 abstenime.

Për pesë vitet e fundit, gjykata ka zënë biznesin e saj në kompleksin e saj të ri prej 8 milion € në Hagë, të paguar nga qeveria Norvegjeze dhe me një buxhet total prej 150 milion € midis 2016 dhe 2020 nga BE. Ajo ka marrë gjithashtu fonde nga qeveria Zvicerane, e cila në 2018 dhe 2019 dhuroi mbi 180,000 € për punën në terren në Kosovë, sipas raporteve të fundit vjetore të KSC.

Prokuroria Speciale, krahu hetimor i gjykatës, ka dhënë një total prej shtatë aktakuzash, të gjitha ato gjatë vitit 2020. Ata përfshijnë Thaçin dhe ish-kryetarin e parlamentit, Kadri Veseli.

Thaçi, i cili ishte president i Kosovës kur u padit në tetor, dha dorëheqjen dhe u dorëzua në Hagë, ku dhe po qëndron.

Thaçi dhe Veseli mohojnë të dy akuzat kundër tyre.

Pavarësisht se është sjellë në ekzistencë nga parlamenti i Kosovës, gjykata është jashtëzakonisht jopopullore në Kosovë. Shihet si një sulm i drejtpërdrejtë ndaj një organizate ushtarake dhe politike që jo vetëm që shpëtoi shumicën etnike-shqiptare të vendit nga forcat e Sllobodan Millosheviçit dhe i dha fund një fushate brutale të spastrimit etnik por hapi rrugën për një shtet të pavarur.

Ishte Thaçi ai që, në vitin 2008 si kryeministër, e shpalli Kosovën të pavarur dhe partia e tij, Partia Demokratike e Kosovës (DPK), është e dominuar nga ish-luftëtarët dhe udhëheqësit e UÇK-së.

UÇK-ja është pjesë e legjendës themelore të shtetit të Kosovës.

Ndryshe nga përpjekjet e mëparshme ndërkombëtare për të adresuar drejtësinë tranzicionale në Kosovë, siç është Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë (ICTY), Gjykata Speciale është përqendruar vetëm në UÇK-në dhe krimet e saj të pretenduara midis viteve 1998 dhe 2000. Si e tillë, ajo është kritikuar për veçimin e UÇK-së edhe pse raste të panumërta të mizorive serbe kundër qytetarëve të Kosovës mbeten të pazgjidhura.

"Nuk është pritur mirë sepse agresori - ai që nisi të gjitha këto luftëra në ish Jugosllavi - nuk është dorëzuar, nuk ka kërkuar falje," tha Naim Rashiti, drejtor ekzekutiv dhe analist i lartë i Ballkanit në Grupin e Kërkimit të Politikave të Ballkanit.

Që nga viti 2015, ka pasur një numër përpjekjesh për të dobësuar ose shfuqizuar Gjykatën Speciale. Në vitin 2017, një grup deputetësh u përpoqën të përmbysnin ligjin e vitit 2015, ndërsa një numër i shqiptarëve të dënuar për krime lufte kundër serbëve u falën nga Thaçi, presidenti i atëhershëm, në 2018. Ndërkohë, sondazhet e opinionit zbulojnë armiqësi të madhe ndaj Speciales nga qytetarët e Kosovës.

Në shkurt 2021, Euronews zbuloi se kryetarja e gjykatës, gjyqtarja Ekaterina Trendafilova, i kishte kërkuar Bashkimit Evropian për ndihmë për shkak të përpjekjeve të vazhdueshme për të minuar punën e saj në Kosovë. Në një konferencë konfidenciale më 11 shkurt, ajo u tha 27 shefave të misioneve të BE se ishte në proces një skemë që gjykata të zhvendosej nga Haga në Prishtinë, kryeqyteti i Kosovës.

Tri ditë më vonë, në 14 Shkurt, Lëvizja Vetëvendosje e Albin Kurtit hyri në pushtet në Kosovë, duke përmbysur qeverisjen dy dekada nga politikanë dhe parti të lidhura me një roje të vjetër të ish luftëtarëve të UÇK-së, si Thaçi, dhe duke e zëvendësuar atë me një brez të ri të politikanëve të Kosovës, disa prej të cilëve ishin adoleshentë gjatë konfliktit me Serbinë.

Kurti, i cili është 45 vjeç, ishte anëtar i UÇK-së gjatë vitit 1998, por ishte në burg gjatë vitit 1999 dhe nuk u la i lirë deri në vitin 2001 - si i tillë, ai nuk ka gjasa të gjejë veten të paditur nga Gjyakta Speciale. Shumë nga deputetët e Vetëvendosjes janë në të 30-tat e tyre, duke përfshirë u.d të presidentit, Vjosa Osmani, 38 vjeç, dhe lëvizja fitoi një fitore të madhe në shkurt për shkak të një pjesëmarrje masive nga të rinjtë të Kosovës.

Kjo e re, paralajmëron Visoka - i cili zhvilloi grupe fokusi me 150 të rinj nga Kosova në verën e vitit 2020 - nuk përkthehet domosdoshmërish në një pamje më të nuancuar, ose më kritike të historisë së fundit të Kosovës. Sipas përvojës së tij, edhe ata të lindur në vitin 2000, qofshin serbë apo etnik-shqiptarë, e shohin konfliktin saktësisht në të njëjtat terma me prindërit e tyre.

“Nëse dëgjoni rrëfimet e të rinjve - shqiptarë dhe serbë - për të kaluarën, do të flisni për dy botë të ndryshme. Është kaq e fragmentuar, aq e gjerë. Nuk ka konsensus për asgjë që ka ndodhur, kush është fajtor, kush ishte përgjegjës”, tha Visoka, shkruan Euronews, përcjell Bota sot.

Në fokusin e saj të vetëm në krimet e pretenduara të UÇK-së, në krahasim me të gjitha krimet e kryera gjatë luftës 1998-99, për këtë arsye, Specialja nuk ka arritur të arrijë një nga qëllimet kryesore të drejtësisë tranzicionale: të shërojë të çarat e dhunës politike dhe konfliktin ndëretnik që krijon duke qenë një arbitër i drejtë, dhe duke siguruar që viktimat të pranohen dhe kompensohen nga të dy palët.

“Këto gjykata i kanë ndarë komunitetet edhe më shumë. Ata i kanë ndihmuar ata të shajnë njëri-tjetrin, të nxisin dinamikë etnike, të antagonizojnë njëri-tjetrin", u shpreh ai.

Ndërsa Vetëvendosje ka bërë emrin e saj si një lëvizje kundër elitës politike të komandantit të luftës që ka dominuar politikën e Kosovës që nga viti 1999, ajo kurrë nuk ka qenë një mbështetëse e Gjyaktës Speciale. Në 2015, 17 deputetët e saj votuan kundër ndryshimit të kushtetutës dhe Glauk Konjufca, një deputet i Vetëvendosjes tha në parlament se "çlirimtarët e Kosovës po gjykoheshin".

Pyetja që lind për Specialen me Kurtin që do të jetë kryeministri i ardhshëm i Kosovës - dhe, kësaj here, me një mandat prej gati 50 % të votave të qytetarëve- është nëse ai do të jetë një mik apo një armik i gjykatës në Hagë. Nëse Kosova e re që ai ka premtuar të ndërtojë ka vend për llojin e drejtësisë tranzicionale që ofron kjo gjykatë.

Duke folur për Euronews në 16 Shkurt, dy ditë pas fitores së tij në zgjedhje, Kurti tha se qeveria e tij mund të bënte pak për Gjykatën Speciale, e cila ishte "një veprim i kryer", por se ai do të preferonte rastet e krimeve të luftës që datojnë nga konflikti 1998-1999, të dëgjohen në gjykatat lokale. Duke iu përsëritur kritikave të mëparshme nga deputetët e Kosovës, ai tha se kundërshtoi përqendrimin vetëm në UÇK.

"Unë mendoj se kemi nevojë për një gjykatë normale - dhe të gjitha pretendimet duhet të adresohen," tha ai.

“Çdo krim që është kryer është i papranueshëm dhe njerëzit që ishin autorë duhet të ndiqen penalisht, të gjykohen dhe të ndëshkohen. Mendoj se Kosova ka forcën për ta bërë këtë”, ka shtuar ai.

Kurti tha se fokusi i tij do të ishte një rregullim i plotë i sistemit të drejtësisë, duke përfshirë verifikimin e gjyqtarëve, prokurorëve dhe zyrtarëve të lartë të policisë dhe inteligjencës.

“Në këtë mënyrë, të gjitha pretendimet do të trajtohen në sistemin tonë të drejtësisë. Do të duhet pak kohë, por ne jemi të vendosur të vazhdojmë në këtë rrugë sepse mendoj se [ne] duhet të merremi me atë që ka ndodhur brenda republikës sonë në të kaluarën, pavarësisht nga kombësia dhe pavarësisht nga koha", deklaroi Kurti.

Sa i përket përqendrimit në krimet e UÇK-së të kryera kundër serbëve dhe pakicave të tjera gjatë luftës, Kurti pranoi se ato ndodhën por tha se ishte e gabuar të fajësohej UÇK-ja. Prokurorët në Hagë do të kërkojnë të vërtetojnë gjatë gjykimit të Thaçit dhe Veselit se UÇK ishte një ndërmarrje e përbashkët kriminale midis 1998 dhe 1999, diçka që Kurti tha se "nuk është e besueshme".

“Kishte serbë që u vranë, veçanërisht pas luftës, civilë, dhe ata u vranë nga individë. Mund të kishte qenë që disa prej tyre ishin me UÇK - por nuk ishte UÇK”, tha më tej Kurti.

“UÇK-ja nuk kishte një plan apo program kundër serbëve. Ne po luftonim një luftë çlirimtare kundër Serbisë si shtet. Prandaj, në 1998 dhe 1999, konflikti, konkursi, lufta, nuk ishte kundër shqiptarëve dhe serbëve, ishte kundër shqiptarëve si popull dhe Serbisë si shtet”.

Ngjashëm me gjetjet e Visokës, Kurti tha se ai besonte se të rinjtë e Kosovës ishin krenarë për UÇK-në dhe konfliktin e mbështetur nga NATO-ja kundër Jugosllavisë. Për më tepër, nëse kishte armiqësi me grupin militant, ajo ishte vetëm në një pakicë të ish-udhëheqësve të UÇK-së, të tillë si Thaçi, të pasuruar në vitet pas konfliktit ndërsa vendi luftonte për të mbijetuar./Bota sot/

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat