Alergjitë ushqimore janë reaksione të mbindjeshmërisë ndaj një alergjeni, të ndërmjetësuara nga sistemi imunitar, e cila mund të ndodhë brenda disa minutave nga ngrënia e një ushqimi apo edhe disa orë më vonë dhe mund të prekë një ose më shumë organe duke përfshirë lëkurën, sistemin e frymëmarrjes dhe traktin gastrointestinal. Në subjektet atopike, në përgjigje të ekspozimit ndaj një alergjeni, shkaktohet një reagim që çon në çlirimin e histaminës dhe që shkakton simptoma pak a shumë të rënda, nga urtikaria te shoku anafilaktik.
Alergjitë më së shpeshti ndodhin tek fëmijët, veçanërisht gjatë vitit të parë të jetës, të cilët shpesh janë alergjikë ndaj qumështit të lopës. Tek të rriturit, alergjitë prekin kryesisht gratë dhe gjenden më rrallë te burrat. Ka disa shkaqe prapa alergjive. Në radhë të parë, alergjitë konsiderohen “sëmundje të mirëqenies”, pasi rritja e tyre duket se lidhet me përmirësimin e higjienës dhe pasojë e mungesës së kërcënimeve serioze për sistemin imunitar. Kësaj i shtohen futja e ushqimeve të reja, rritja e përdorimit të aditivëve të ushqimit dhe përdorimi i shpeshtë i antibiotikëve.
Në ushqim, alergjeni mund të përfaqësohet nga një përbërës, një substancë e pranishme në një përbërës apo edhe e pranishme në sasi gjurmë. Reagimi, në rastin e alergjive, nuk varet nga doza e ushqimit të marrë. Alergjenët më të zakonshëm janë:
proteinat e qumështit
e bardha dhe e verdha e vezës
peshk, krustace dhe molusqe
arra
disa lloje të frutave dhe perimeve
disa lloje mishi
gruri
bishtajoret
aditivët e ushqimit
Në përgjithësi, reaksioni alergjik shkaktohet nga proteinat e pranishme në ushqim, të tilla si tropomyosin në krustace, ovalbumin në vezë, kazeina dhe proteina hirrë. Krahasuar me intolerancën, alergjitë mund të shkaktojnë reagime shumë serioze dhe në disa raste edhe fatale.
Cilat janë intolerancat ushqimore
Intolerancat ndaj ushqimit janë reagime negative ndaj një ose më shumë substancave të pranishme në ushqime të caktuara, të cilat në të vërtetë kthehen në substanca toksike tek njerëzit që vuajnë prej tyre. Intolerancat më të zakonshme ushqimore janë laktoza dhe sëmundja celiake.
Intolerancë ndaj laktozës
Intoleranca ndaj laktozës jepet nga një deficit i enzimës përgjegjëse për tretjen e laktozës, laktazës. Laktaza ndan laktozën në galaktozë dhe glukozë: në mungesë të kësaj enzime, laktoza nuk tretet dhe fermentohet nga flora bakteriale e zorrëve. Rezultati është një akumulim i gazit në zorrë dhe simptomat janë diarre dhe fryrje. Në shumicën e rasteve, intoleranca ndaj laktozës ndodh në moshën e rritur te njerëzit ku ka një rënie progresive të aktivitetit të enzimave. Më rrallë mund të jetë i lindur, pra i pranishëm që në lindje, ose të ndodhë si pasojë e gjendjeve inflamatore të zorrëve që shkaktojnë dëmtime të muskozës dhe keq absorbim. Në rastin e fundit, intoleranca është e përkohshme dhe zgjidhet kur trajtohet shkaku kryesor.
Intoleranca ndaj glutenit
Intoleranca ndaj glutenit, e njohur gjithashtu si sëmundja celiake është një sëmundje kronike e zorrëve që ndodh kur personi celiak konsumon produkte që përmbajnë gluten. Gluteni është një kompleks proteinik i pranishëm në grurë, elb, thekër dhe në një masë më të vogël edhe në tërshërë. Gluteni është gjithashtu shpesh i pranishëm në birrë, salca dhe erëza të tilla si salcë soje, produkte të bukës, djathëra të përpunuar, arra dhe shumë produkte të tjerë. Në sëmundjen celiake, gluteni është toksik dhe konsumimi i tij çon në lezione të mukozës së zorrëve dhe keqthithje të lëndëve ushqyese. Simptomat e sëmundjes celiake janë të larmishme dhe variojnë nga problemet e tretjes, fryrja e barkut, diarreja, deri te çrregullimet që lidhen me mungesat ushqyese. Sëmundja celiake diagnostikohet përmes testeve specifike të gjakut dhe biopsisë së zorrëve.
Si t’i kurojmë ato?
Alergjitë dhe intolerancat ndikojnë shumë në jetën e atyre që vuajnë prej tyre, sepse prekin stilin dhe cilësinë e jetës. Sa i përket alergjive, në shumicën e rasteve nuk është e mundur të kurohen ato pasi të shfaqen. Prandaj është e nevojshme të shmanget konsumimi i ushqimeve që shkaktojnë një reaksion alergjik, duke i kushtuar vëmendje alergjenëve të fshehur siç janë proteinat e vezëve në sallam ose proteinat e qumështit në hamburgerë.
Edhe për intolerancën, shërimi më efektiv është minimizimi ose eliminimi i ushqimit ose përbërësit që e shkakton atë. Njerëzit intolerantë ndaj laktozës do të jenë në gjendje të konsumojnë ushqime që natyrshëm nuk përmbajnë këtë sheqer. Ai përfshin zëvendësues dhe derivate të qumështit. Qumështi i lopës dhe derivatet e delaktozës, pra pa laktozë, gjithashtu janë në dispozicion prej disa kohë. Pastaj kushtojini vëmendje qumështit që përmbahet në disa ushqime të paketuara ose të gatshme, të tilla si buka, ushqimet e parapërgatitura dhe çokollata.
Në rast të alergjive ushqimore dhe intolerancës, para se të blini një ushqim të paketuar, është e nevojshme të lexoni etiketat: alergjenët tregohen me shkronja të zeza në listën e përbërësve, si dhe substancat përgjegjëse për intolerancën. Për të gjitha ushqimet e lira, të cilat nuk kanë etiketim, do të duhet të konsultoheni me librin e përbërësve të disponueshëm në pikën e shitjes. Në restorant ose bar është gjithmonë e këshillueshme të komunikoni çdo alergji ushqimore dhe intolerancë.
