Duket se dhuna fetare nuk ka fund në botë. Është shqetësuese të vërehet se njerëzit përdorin dhunë kundër njëri-tjetrit, madje edhe vrasin njëri-tjetrin, pjesërisht në bazë të besimeve fetare dhe filozofike. Ne po mendojmë për dhunën midis izraelitëve dhe palestinezëve, midis grupeve të ndryshme fetare në Indi, midis grupeve myslimane në Lindjen e Mesme, midis grupeve të ndryshme të krishtera... Edhe pse këto konflikte të dhunshme nuk kanë një shkak të qartë, merrni parasysh arsyet politike dhe/ose ekonomike. ., feja shpesh luan një rol përcaktues. Feja mund t'i japë forcë një mesazhi dhe mund t'u paraqesë ndjekësve një botëkuptim shumë specifik, të caktuar, në të cilin 'tjetri' nuk mund/nuk duhet të tolerohet. Tjetra pastaj bëhet një viktimë e domosdoshme. Cila është marrëdhënia midis besimit dhe dhunës? Megjithatë, një konflikt shpesh etiketohet si një konflikt fetar, pavarësisht nga fakti se shpesh ka të bëjë me pushtetin politik ose përfitimet ekonomike. A nuk abuzohet feja edhe si mbulesë për qëllime të tjera? A mashtrohen njerëzit në emër të fesë?
Pajtimi, paqja, drejtësia, e ardhmja, solidariteti shumë shpesh duken si 'kuti boshe'. Dhuna fetare nuk është e re; është pa kohë. Prandaj, le të bëjmë pyetjen: 'si e promovon feja/besimi bashkëjetesën midis njerëzve të besimeve apo besimeve të ndryshme fetare? Feja si premtim apo utopi?'
Paradoksi
Studiuesit janë të vetëdijshëm për bipolaritetin e feve/filozofive në këtë botë. Nga njëra anë, fetë përmbajnë një potencial të dhunshëm. Idetë polarizuese, radikale ose të rrezikshme mund të lindin në çdo fe. Interpretimet fondamentaliste dhe pretendimet e së vërtetës me pretendimin e ekskluzivitetit mund të rezultojnë në forma të ndryshme të dhunës fetare. Nga ana tjetër, çdo fe/filozofi ka fuqinë të kritikojë dhe të kundërshtojë interpretimet radikale dhe të dhunshme të fesë së saj. Fetë gjithashtu përcjellin gjithmonë një mesazh të fortë etik dhe shpirtëror që e hap dashurinë për të afërmin në dashuri për të huajt, madje edhe për armikun, dhe që bën thirrje për paqe përmes faljes dhe pajtimit.
Ajo që vijon janë disa shembuj të dhunës fetare gjatë dekadave të fundit. Natyrisht, në këtë seri mësimesh ju gjithmonë mund të zgjidhni të filloni nga një konflikt fetar i kohëve të fundit dhe aktual.
2. Kryqëzimet hermeneutike
1. Konfliktet e njohura fetare kundrejt konflikteve më pak të njohura fetareNga njëra anë, ka një sërë konfliktesh në botë që gjithmonë marrin gjithë vëmendjen në media dhe janë të njohura për publikun e gjerë. Merrni, për shembull, konfliktin izraelito-palestinez. Beteja mes izraelitëve dhe palestinezëve vazhdon të marrë përmasa të paprecedentë. Sulmet terroriste ndjekin njëri-tjetrin me një ritëm marramendës. Ushtarët izraelitë po rrisin presionin në territoret e pushtuara dhe nuk po i shmangen përdorimit të artilerisë së rëndë. Nga ana tjetër, ka edhe konflikte fetare që ndonjëherë mund të shpërthejnë, por që janë më pak të njohura ose më pak të përhapura në mediat e përditshme. Prandaj Lindja e Mesme nuk është e vetmja vatër e dhunës fetare. Dhuna fetare po ngre gjithashtu kokën (përsëri) në Indi. Këtu janë hindusët dhe pakicat e tjera fetare (myslimanët, të krishterët etj.) që ia bëjnë jetën të pamundur njëri-tjetrit.
2. Dhuna fetare larg kundrejt dhunës fetare aty pranë
Nga njëra anë, ka konflikte në botë që zvarriten për një kohë të gjatë. Aktualisht, Evropa po shikon drejt Lindjes së Mesme. Nga ana tjetër, Evropa nuk duhet të harrojë se dhuna fetare nuk është e panjohur brenda kufijve të saj. Format e dhunës fetare mund të gjenden gjithashtu në të kaluarën e Evropës dhe në historinë e Evropës. E edhe sot në Evropë vërehen konflikte (të përgjakshme). Aty pranë është lufta (e vazhdueshme) e turbullt midis katolikëve dhe protestantëve në Irlandën e Veriut; ishte Kosova, roli i fesë në luftën mes Rusisë dhe Ukrainës (2022)...
3. Konflikti ndërmjet feve të ndryshme kundrejt konfliktit brenda feve
Nga njëra anë, shumica e konflikteve duket se kanë të bëjnë gjithmonë me konflikte ndërmjet feve të ndryshme; Krishterimi kundër Judaizmit; Islami kundër krishterimit; Hinduizmi kundër Islamit… Konflikte të ndryshme duket se ndodhin gjithmonë ndërmjet dy grupeve të ndryshme të popullsisë fetare. Nga ana tjetër, ka edhe disa konflikte brenda lëvizjeve fetare. Një konflikt apo luftë e shkaktuar nga dallimet fetare, doktrinat e ndryshme, aktet fetare, ndjeshmëritë, simbolika... Ide më fondamentaliste kundrejt një kornize më të hapur të të menduarit me vëmendje ndaj simbolizmit... 5. Feja dhe besimi si 'të padobishme' në një shoqëri të konsumit intensiv kundrejt kërkesës aktuale për spiritualitet dhe kuptim
Nga njëra anë, shoqëria është në mbërthimin e një 'feje të re Zivile', domethënë logjika e tregut të konsumit dominon jetën e përditshme. Gjithçka është e fokusuar thjesht tek fitimi. Feja dhe besimi bëhen 'të padobishme', si të thuash. Nga ana tjetër, vlen të theksohet se pikërisht në këtë kontekst është aktuale edhe çështja e fesë, besimit dhe kuptimit. A nuk është vetë jeta e përditshme një shembull kritik që vazhdimisht e vë në tension të menduarit e njëanshëm të tregut dhe në rrjedhën e pafundme të produktivitetit, efikasitetit dhe kthimit, që shtron gjithmonë pyetjen e njerëzimit?
6. Pluralizmi kundrejt individualizmit
Shoqëria është pluraliste, fetë, besimet dhe opinionet e ndryshme e bëjnë atë një gamë të pasur ngjyrash, një 'turmë të çrregullt'. Nga njëra anë, ne shohim se shumë fe dhe filozofi mund të pasurojnë dhe ndikimet reciproke janë të mundshme që krijojnë marrëdhënie të reja pozitive. Nga ana tjetër, shohim se shoqëria përdor etikë gjithnjë e më të ngushtë. Domethënë një kufi i gjerë tolerance në të cilin individi kthehet prapa nga vetja dhe rrjeti social i njerëzve bëhet i varur. A nuk po krijojmë kështu një terren të favorshëm për tensione sepse po sfidohet ekuilibri midis etikës individuale dhe sociale? A kanë akoma një shans solidariteti, drejtësia dhe çlirimi? Dhe si mund të sigurojë feja një alternativë kuptimplotë këtu, bazuar në idenë se 'çdo gjë me vlerë është e pambrojtur'?
7. Simbolet për të shprehur dobësinë e vet (kolektive) kundrejt humbjes së simboleve
Simbolet nuk na kujtojnë vetëm atë që ka kaluar. Ata gjithashtu shikojnë përpara. Për të krishterët, kryqi i Jezusit është simboli par excellence në të cilin del në dritë solidariteti me dhimbjen anonime të shumë njerëzve. U bërtet njerëzve: 'kurrë më'. Kryqi, si të thuash, e përball botën me dobësinë e vet. Në të njëjtën kohë, kryqi shpreh dëshirën njerëzore për një vend ku është mirë të jetohet. Por kryqi nuk është simboli i vetëm në të cilin paraqitet e kaluara dhe e ardhmja. Nga njëra anë, ka simbole të ndryshme që i japin një shprehje të caktuar jetës së një individi ose një grupi njerëzish. Të gjithë kanë simbole me të cilat lidhen disa kujtime: një këngë, një poezi, një objekt, një bisht cigareje të fundit . Nga ana tjetër, ne shohim gjithashtu një lloj pikëpamjeje relativiste të simbolizmit, ku ka pak ose aspak simbole të përbashkëta në një shoqëri që mund të jenë kuptimplotë për një individ ose një grup njerëzish. A mund të mbijetojë një shoqëri pa simbole? Po sikur njeriu të humbasë gjithë ndjeshmërinë ndaj simbolizmit? A ka ndonjë alternativë për të shprehur dobësinë e dikujt?
8. Mbretëria e Zotit si një pritje kundrejt Mbretërisë së Perëndisë këtu dhe tani
Dëshira për mirësi, lumturi, paqe dhe drejtësi i lidh besimtarët në një këndvështrim fetar me Zotin që u bë njeri në Jezusin dhe tek i cili lëshohen gjurmët e para të mbretërisë së Perëndisë. Nga njëra anë, ky është një fakt premtues, të krishterët besojnë në këtë premtim të Mbretërisë së Zotit në të ardhmen. Nga ana tjetër, është e rëndësishme jo vetëm të presim me padurim për një 'Jerusalemin të ri', por të punojmë në mënyrë efektive për të tani. Prandaj: 'Shih këtu banesën e Perëndisë mes njerëzve'. Ku në shoqërinë bashkëkohore shohim të shfaqen gjurmët e një Jerusalemi të ri? Ku në shoqëri njerëzit përjetojnë fragmente shprese dhe gëzimi?
9. Njeriu si burim i së keqes kundrejt njeriut që e thyen të keqen
Nga njëra anë, dhuna duket se është e natyrshme në historinë njerëzore dhe natyrën njerëzore. Dhuna është një formë e së keqes strukturore. Deri më sot, historia njerëzore nuk ka qenë e lirë prej tij. Dhuna, shfrytëzimi,... kanë qenë gjithmonë aty në njëfarë kuptimi. E keqja strukturore, siç sugjeron emri, është disi e rrënjosur në ekzistencën njerëzore. Që nuk do të thotë se njeriu është i keq. Zanafilla 1 është shumë e qartë për këtë: 'Dhe Perëndia e pa që ishte mirë'.E megjithatë ne zbulojmë se shumë janë viktima. Nga ana tjetër, ne mund të reflektojmë në momente të rëndësishme të veprimeve paqësore për të thyer dhunën dhe për të arritur shoqëri paqësore. Me fjalë të tjera, a ka ndonjë mënyrë për të thyer të keqen strukturore? Apo është kjo një detyrë e kotë? Po brezat e ardhshëm, nëse çdo përpjekje për të thyer të keqen strukturore është e dënuar me dështim?
