Dimri i ngarkuar me dëborë e shi, kaluar mbi erën e acartë, la malet nën mjegullën e mbretërimit të vet dhe zbriti në ultësira. Dimër, ftohtë, bardhë e gri!
Yjet janë arratisur lart, përtej reve. Një dritë e artë, sikur ngjitet nga thellësitë e tokës, regëtin e përvijon kreshtat e hirta, qafat e grykat dhe siluetat e drurëve të zhveshur e të vetmuar, që dalin mbi sope nga errësira. Është dielli jetëdhënës por i vagët në ato çaste, që pak nga pak po shfaqet mes përskuqjesh të zbehta dhe rreket të çajë e të shpërndajë mjegullnajën dimërore. Ngjitet e del hope - hope, shkon i vendosur drejt gjallërisë në qiell e mbi dhe.
Ujërat e zhurmshëm me copëza akujsh marrin udhën nga lart poshtë. Ujëra, ujëra e uturima nëpër thëllim! E bardha e grija përzihen me ngjyrën e paqëndrueshme të ujit. Valë e shkumë, gjeratore, dredha e rrëzime! Mandej humbasin në lumenj të rrëmbyer, që nuk ngrijnë kurrë me ato vrapime në mes gurësh nëpër zall, me oshëtimën shekullore.
Ndër kopshte e oborre, e parqe, një drithërimë e ftohtë përshkon barin e vyshkur, pemët, që kanë humbur gjethet dhe trazon faqen e ujërave të fjetura të liqenit. Një penel i përmasave vigane ka prishur ngjyrimet e shumta të verës së largët dhe të verdhën e përzjerë me portokalli të vjeshtës që shkoi.
Patat me fluturimin mbi ne kanë marrë drejtimin e jugut, ndër rreshtime me trajta të ngjashme me gërmën nismëtare të fjalës brohoritëse victoir, mes një heshtjeje të çuditshme. Si është caktuar prijësi!?
Foletë e dallëndysheve punëtore, që shtegtuan në vjeshtë, kanë mbetur shkretë, të braktisura. Prej tyre varen tashmë fije kashte e penj të kalbur, që i valëvit era.
Trumcakë të shumtë zhukatin në gjirin e selvive shtatgjata, pranë objekteve të mbyllura të kultit, apo harbojnë të uritur në pragje, kangjella, sheshe e xhade. Ndonjë zog i vetmuar me sqepin e vogël troket në qelqin e dritares. Ç’kërkon, vallë, ashtu me ngulm dhe me frikë?
Po lejlekët? Ç’u bënë lejlekët, shtegtarët e rrallë që mbërrinin nga larg, kur moti ngrohej, mbi direkët e taracat e urës së kapitenit të anijeve tregtare!? Kemi vite që s’i shohim. Nuk është dëgjuar më kërkëllima e tyre afrikane, me atë sqep e qafë të gjatë. Nuk po e sodisim më fluturimin e tyre madhështor. Dikush u dhunoi foletë dhe qetësinë prej shpendi të urtë e të shenjtë, pa nuk u kthyen më në foletë që lanë. Vallë, a do të kthehen mbi pullazet e shtëpive, pranë a sipër oxhaqeve në Myzeqe, Dumre, Elbasan, Berat, në fusha dhe në qytetin e Kavajës, në Gjirokastër e gjetkë? Po kështu, janë rralluar rosat, që pasi silleshin përqark në ajër, uleshin vende - vende ndër këneta për peshk. As ngjalat e ujërave të detit të Sargaseve nuk u qasen lumenjve tanë të ndotur. Edhe ariu mbeti jashtë kufirit me tela, të ruajtur nga qen - ujq të fuqishëm. Lepuri, dhelpra e ketri janë fshehur thellë në pyje.
Qyteti po zgjohet. U hap me krismë një portë! Edhe një tjetër më tej! Një tjetër! Dëgjohen hapa. Dëgjohet një zë, pastaj shumë zëra. Dalëngadalë, udha po mbulohet me gjurmë të trajtave e madhësive të ndryshme.
- Mirëmëngjes!
- Si u gdhine?
- Fal me shëndet!
- T’u rrit ndera!
Mandej zërat ngatërrohen dhe qytetin e zgjuar e përfshin një zhurmërimë e përgjithshme.
Dhe unë dal i veshur mirë, për të mos marrë ndonjë të ftohur të papritur. Me mend e hap të kujdesshëm. Si gjithë të tjerët, ndiej veprimin e thëllimtë të dimrit, që zakonisht vjen në tokën tonë, tërthorë, nga këndi që formojnë lindja e veriu. Bota gëzon për shfaqjen e dëborës së parë, në njëfarë mënyre edhe ne. Po çfarë ndodh më pas? Midis të tjerash, në thellësinë e maleve, nëpër kulla, në kohët kur dëbora rrëshqet në theqafje, thonë se kanë gjetur shtatore akulli, gjysh e nip, në një përqafim vdekjeje, të përngjashme me ato të zbuluara në Pompe, për shkak të një dukurie të kundërt, fluturimit e rrjedhjes së llavës së ndezur. Deri në njëfarë grade praninë e të ftohtit dimëror e ndjejmë edhe në shtëpitë tona me oxhaqe e soba të shuara. Megjithatë, qëndrojmë dhe mbrohemi. Shumë vetë bien, dhe në fatkeqësi e pas shumë vuajtjesh, shpëtojnë me cena, ose ikin nga kjo botë e mundimshme.
Nuk këndoi më kot Mjeda ynë me një ngjyrim trishtimi, përzjerë me humor: “ Po vjen dimni me kosë në dorë, gjeth e bar i ka kositë.” Sikur të lajmonte për kohë tragjike, që do të vinin. Ky varg na kalon shpesh nëpër mend dhe gjuha e përcjell jashtë si shfrehje, si ankth, me avullin që del prej goje.
Jam edhe unë pjesëtar i këtij qyteti të ftohur, ashtu siç është e përvëluar në anën tjetër shkretëtira e Karakumit. Vështroj e ndiej trysninë e dimrit dhe ëndërroj pranverën nga rishfaqja e vagët e shkëlqimit të zbehtë.
Thonë se në disa vende danubiane e gjermanike po shkrijnë akujt dhe bien si muret me gurë të palidhur mirë. Po bien, apo po i rrëzojnë rrezet e ngrohta të diellit?
Qyteti im, tani je nën pushtetin e dimrit. Gjethja e fundit u këput e ra, ndërkohë dhe shtërgu i vonuar humbi në shtegtim, tej vijës së largët, ku takohen deti dhe qielli. Bar të blertë e lule s’të sheh më syri. Ngjyrat tashmë janë shuar. Në sheshe e rrugë fryn era e tërbuar nga malet lindore, por dielli dhe gjallëria njerëzore fal gëzim e shpresë…
