Vitet e mëparshme ishin të vështira për mbarë njerëzimin, veçanërisht për popullin rumun. Para së gjithash, pandemia, mënyra se si ky virus, armik i padukshëm, ka kthyer përmbys, fjalë për fjalë dhe figurativisht, mbi të gjithë, nga vladika deri në openga, na i ngatërroi fijet. Më pas ngjarjet politike, të cilat me nuanca, sepse edhe këtu, nga një këndvështrim i caktuar, vazhdon një filozofi e caktuar, na nxitën dhe na shtynë të mendojmë deshëm apo s'duam. Për ta bërë fotografinë të plotë, ndër të tjera, shtoni kripë dhe piper, duke belbëzuar në çdo hap në fushën e komunikimit dhe respektimit të ligjeve. Në fushën e komunikimit politik, para së gjithash!
Fjala e Moș Gheorghe, një fqinji im nga fshati, i cili, për shembull, një mbrëmje, kur vdekja po e kërkonte, do ta kishte pështyrë dhe do të ishte dehur, se sa alkool kishte në pështymë: "së pari flasim baskisht dhe kuptohemi". Fjala e mprehtë, jo shaka, e vështirë për t'u kapërcyer, po të kemi parasysh se, në kontigjent, në nivelin e realitetit të papërpunuar, një gjë thuhet dhe një tjetër bëhet. Edhe në shtëpi të mëdha, në pallate, çfarë të themi tjetër? "Çështje, llogaritje!" siç do te thoshte plaku apo ndonje lloj sharjesh ne nivel objektivo-subjektiv, mjafton të të bëjnë marramendje marramendëse.
Dhe nëse ka ardhur fjala për objektiv-subjektiv, duhet thënë, së pari, se personalisht nuk kam ndërhyrë asnjëherë në diskutime për kufijtë në këtë fushë, pasi, për këtë çështje, nuk kam hyrë në asnjë zonë të shkencave kufitare. Kanti e bëri këtë, duke deklaruar se të vërtetat subjektive kanë vlerë universale. Ai bëri një gabim. Neokantianët, të Shkollës në Baden e korrigjuan këtë gënjeshtër të futur gabimisht në të menduarit e botës. Prandaj, në atë që do të them më poshtë, do të sjell argumente të inskenuara nga historia e mendimit njerëzor.
Pra, urdhërimi biblik, ligji ose si të doni ta quani (nga këndvështrimi im, Tabela e ligjeve me të cilën Moisiu zbret nga Mali i Shenjtë, është kushtetuta e parë organizative e shtetit izraelit), "duaje Zotin (... ) dhe të afërmin tënd porsi vetveten" është një dëshirë e shtyrë drejt absolutizimit, është, nëse do, një imperativ absolut kantian: bëje atë të mirë që e mira që bën të jetë e mirë për mbarë njerëzimin, është, më tepër, mënyra asketike për të. që secili prej nesh priret gjatë gjithë jetës. Jo, ne nuk mund të japim ose të kemi akses në dashurinë e të afërmve tanë, sipas sintaksës së teksteve biblike. Si njerëz, ne jemi më së shumti në nivelin e "njeriut të rraskapitur, për të mos thënë të degjeneruar", njeriut që bëri biznesin e tij më fatkeq në histori, duke i dhënë Parajsës, pavdekësinë, mundimin, helmin dhe vdekjen e sigurt.
Pyetja ime është: nëse nuk jemi në gjendje ta duam fqinjin tonë si veten tonë, pse të paktën të mos jemi të butë me të siç jemi me veten tonë? ...Sidomos sepse i falim vetes për gjithçka, duke kërkuar me dëshpërim fajin tek tjetri, tek dikush përreth? Nëse nuk jemi të aftë të duam nga konservatorizmi apo instinkti për të ruajtur, siç beson J. J. Ruso, në Kontratën Sociale, mungesa e tolerancës vjen nga egoizmi, mga mungesa e ndjeshmërisë, nga mungesa e pranueshmërisë së tjetrit etj. A i keni bërë ndonjëherë vetes pyetjen: kush jam unë? Jo unë, Nicolaie Bălașa, por unë, term që përgjithëson? Psikologjia praktike, Teoria e Veprimit Social, por sidomos Fenomenologjia, në terma jometaforikë, na thonë se unë jam ti, të cilit më ka munguar (lënë mënjanë) ajo që është specifike për ty. E thënë thjesht, unë jam ju me pak dallime.
Çfarë na bën të mendojmë ndryshe, të humbasim ato që duhet të kemi të gjithë si tipare të përgjithshme (ndjeshmëria, durimi, dëgjimi, pranueshmëria, etj.)? Frikë! Frika, joproduktive, ndjenja më e fortë njerëzore e analizuar derisa u konceptua nga Nietzsche. Ikim nga vetja nga frika se mos i pëlqejmë dikujt, nga pamundësia për t'u përshtatur dhe ripërshtatur etj., por mbi të gjitha nga një narcisizëm historik, i shtyrë, hap pas hapi, drejt patologjike. Nga narcisizmi, tejmbushja jonë, pastaj mbivlerësimi, gradual, patologjia etj. Nga vendi ku jemi vendosur ne apo na ka vendosur shoqëria (ai na ka vendosur “ti”), nuk mund të shohim më realitetin e kohërave në të cilat jetojmë.
Së paku as një thërrim ga ajo unë-ti. Prandaj, i verbuar nga imazhi im i idealizuar, i verbuar nga ndërgjegjja ime e falsifikuar nga unë, nga familja, nga statusi shoqëror, pa rezerva shpall: kush nuk është sipas kallëpit tim, është devijim, është shpartallim. “Ai që nuk është me mua është kundër meje”... Shprehja “unë jam diçka tjetër nga ata që më rrethojnë” verbon... Po në të njëjtën shprehje besonte edhe Niçe dhe pohoi: “Zoti është njeriu nordik, i racës ariane. Zoti është njeriu i fortë (...) vetëm ai ka të drejtën e jetës. E preferoj Dionisin (perëndinë e kënaqësive), në vendin e të Kryqëzuarit! Zoti ka vdekur!".
Sa hap e mbyll sytë, në diskutime publike, ideja rrotullohej dhe merrte vrull. Populli gjerman, që nga ato kohë, u asimilua me Arianizmin dhe besonte se ishte shpëtimtari i njerëzimit. Hitleri e mori sloganin, e transformoi dhe e përdori politikisht, më pas e zhyti njerëzimin në fatkeqësinë më të madhe të modernitetit: Luftën e Dytë Botërore. Përpara Niçes, një tjetër mendimtar evropian, Hobbes, gjithashtu e ndan njerëzimin.
Përralla është e gjatë. Jam reduktuar në deklaratën sipas së cilës njeriu i vërtetë është vetëm fisniku i Egër. Vetëm një dorë larg, absurditet i dukshëm. Utopia në emër të egalitarizmit dhe të së mirës universale. Prandaj anarkia dhe pasojat e atyre kohërave. Më kujtohen vetëm trazirat dhe gjaku i derdhur nga barrikadat e ngritura në rrugët e Parisit nga viti 1789 deri në rreth 1798. Një ide më vonë, Luftërat Napoleonike. Mbi një milion e gjysmë ushtarë të Napoleonit ngrihen për vdekje nën muret e Moskës, miliona të tjerë, me duar ose këmbë të prera, zvarriten dhe lypin vdekjen gjatë kthimit në shtëpi, ndërsa pothuajse e gjithë Evropa vuan nga sëmundjet dhe uria. Sipas Hobbsit, siç e pamë, Nietzsche shpall Njeriun me vullnet për pushtet, padyshim pasi e vë në pozitë të barabartë me hyjninë. Ajo që doli dihet. Mjerë nëna e njeriut dhe gjithë historia e tij, ende një gjakderdhje!
Lufta e Parë Botërore as nuk kishte përfunduar mirë, dhe në Lindje, Lenini, Buharini, më pas Stalini dhe pasardhësit e tij, shpallën Njeriun e Ri. Politika në Rumani para vitit 1989, pjesërisht dhe ajo tani, ka qenë dhe është ende duke u prodhuar prej tij. Njeriu i ri, para se të ishte burrë? ...Apo njeriu i ri pa qenë kurrë burrë?! Nuk di as si ta japësh dhe si ta kapësh, pak kohë nga kjo ikje nga vetja dhe nga shqetësimi i rremë për njerëzit e tjerë, nga mungesa e ndjeshmërisë, nga mungesa e pranueshmërisë etj., nga frika, o njeri, në i përgjithshëm, por veçanërisht "Njeriu i Ri" kryesisht politik nuk mund të shikojë poshtë. ...Ose nëse e bën, shikon me mendjemadhësi, ashpër, pa falje, duke iu referuar ligjeve, normave që shpiku vetëm për t'u ngritur në këmbë, sa më lart, por verbërisht. Të verbër dhe të shurdhër për gjithçka. Në këto kushte, në këtë 2022 zë vend i të folurit tundimi për të rrethuar pa kufi, për të censuruar kudo, këdo, kurdoherë, në emër të së mirës për njeriun dhe njerëzimin.
Metaforikisht duke folur, fisnik i egër, njeriu me vullnet për pushtet, njeriu i ri, i verbër dhe i shurdhër, lapidar i rishikuar tani, me vullnetin e tij të lirë e vendos lakun rreth askujt dhe askund, pa mundur të shohë se ai ka vënë. atë mbi veten e tij, të tij dhe të tij. Vetëm kur e shohin njëri-tjetrin në litar, ai, njeriu i ri, kujton se edhe ai është i vdekshëm. Epo, me pak fjalë, kështu na ka ndodhur në vitin 2022... Mes të qenurit dhe të mos qenit, varur në një lak, i shtrirë mes qiellit dhe tokës, midis Zotit dhe kombit rumun, me frikë, nga maja e kokës deri në maja thonjtë e këmbëve, se do të na shtyjë, çudi kush, karrigia nga poshtë këmbëve tona. A do të jetë ndryshe në vitet në vijim?! Ajo mund të jetë! Do të jetë, por me këtë rivënie ose me resetin e madh, si vazhdon të bjerë daullja nga Uashingtoni në Moskë, cilin meridian të marrësh, ti, unë, ti, mos qofshim qorr dhe shurdh! Jo më kot, por ka mjaft prej tyre.
