Presidentja e Komisionit të BE-së Ursula von der Leyen erdhi në Bosnje-Hercegovinë të hënën dhe më pas do të udhëtojë në Kosovë dhe Serbi. Von der Leyen shoqërohet nga kryeministri holandez Mark Rutte, i cili dëshiron të bëhet Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s dhe nga kryeministri kroat Andrej Plenković, qeveria e të cilit ndërhyn në politikën e Bosnjës dhe Hercegovinës fqinje prej vitesh. Kjo ndërhyrje ndodh kryesisht përmes partisë nacionaliste kroate HDZ, e cila mori 8.75 për qind të votave në zgjedhjet e fundit parlamentare në Bosnje dhe Hercegovinë, por përmes partisë së saj simotër konservatore HDZ në Kroaci, ajo ka ndikim të konsiderueshëm në politikën e Bosnjës brenda BE-së, por edhe në zyrën e Përfaqësuesit të Lartë, Christian Schmidt, shkruan Der Standard, transmeton Bota sot.
Lobimi
Kjo ndërhyrje dhe lobimi i përhershëm i HDZ-së brenda BE-së dhe në Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) kanë bërë që BE-ja dhe Schmidt të duan të zbatojnë ndryshime ligjore me kërkesë të HDZ-së dhe i kanë zbatuar tashmë ato. Në vitin 2022, me kërkesë të HDZ-së, Schmidt ndryshoi në mënyrë retroaktive ligjin zgjedhor në ditën e zgjedhjeve në mënyrë që partitë nacionaliste si HDZ dhe SDA boshnjake të ishin proporcionalisht më mirë në një dhomë parlamentare. Kjo do të thotë se një qeveri pa HDZ është bërë e pamundur. Schmidt vjen nga CSU bavareze, von der Leyen nga CDU gjermane, e cila së bashku me HDZ-në janë pjesë e Partisë Popullore Evropiane.
Megjithatë, HDZ dëshiron të arrijë ndryshime të mëtejshme në favor të saj në Bosnje dhe Hercegovinë. Ajo është veçanërisht e shqetësuar për Presidencën Shtetërore me tre persona, e cila përfshin një anëtar serb, një boshnjak dhe një kroat. Deri më tani, ishte e mundur që në kryesinë shtetërore të zgjidhej një jo-nacionalist si Zheljko Komshiq, i cili mbron interesat e të gjithë qytetarëve përtej të ashtuquajturës përkatësi të tyre etnike. Megjithatë, HDZ-ja dëshiron që në të ardhmen anëtari kroat i presidencës shtetërore të mund të zgjidhet vetëm nga HDZ-ja, pra nga qarqet e kroatëve nacionalistë. Kreu i HDZ-së së Hercegovinës, Dragan Çoviç, sugjeroi të hënën që kandidati kroat për presidencën shtetërore në të ardhmen duhet të jetë i pari në radhë në të paktën tre nga pesë kantonet ku jetojnë kroatët, pra ku HDZ-ja është e fortë.
Përparim
HDZ ka vite që ka marrë mbështetje nga BE-ja për kërkesën e saj për t'i dhënë përparësi një kandidati të HDZ-së, edhe pse, sipas Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës, anëtarët e Presidencës Shtetërore nuk supozohet të përfaqësojnë tre grupet etnike (serbët, kroatët, boshnjakët), por më tepër të gjithë qytetarët pa dallim etnie. Tani HDZ po bën një përpjekje tjetër për të arritur qëllimin e saj. Më 18 janar, përfaqësuesit e qeverisë boshnjake u takuan në Laktashi, shtëpia e politikanit separatist pro-Kremlinit Milorad Dodik, partia e të cilit SNSD është pjesë e koalicionit. Qeveria njoftoi pas takimit se kishte bërë përparim të rëndësishëm në negociatat për ndryshimet në ligjin zgjedhor dhe se do ta finalizonte çështjen në shkurt.
Megjithatë, brenda BE-së, po shqyrtohet fillimi i negociatave të anëtarësimit me Bosnje-Hercegovinën, që do të rezultonte në marrjen e më shumë parave nga fondet e BE-së. Një opsion i vërtetë pranimi është ende në yje, sepse duke qenë se negociatat me Malin e Zi kanë vazhduar për dymbëdhjetë vjet dhe pothuajse asgjë nuk ka përparuar, vështirë se dikush në Ballkan beson se BE-ja është vërtet serioze.
Italia po shtyn fort për fillimin e negociatave të anëtarësimit, por shtetet e tjera të BE-së janë në frena sepse Bosnja dhe Hercegovina ka përmbushur vetëm shumë pak nga kushtet e nevojshme. Kjo ka të bëjë edhe me veprimet e Dodik dhe SNSD-së së tij, të cilat pengojnë zëvendësimin e gjyqtarëve kushtetues. Dodik dëshiron të shkatërrojë shtetin e Bosnjë-Hercegovinës dhe të bashkojë rajonin e Republikës Srpska, i cili u spastrua etnikisht gjatë luftës (1992-1995) dhe ku ndodhi gjenocidi kundër myslimanëve, në një Serbi të Madhe. Prandaj edhe drejtësia e përbashkët në nivel shtetëror është gjemb në këmbë.
Por Dodik është gjithashtu kundër masave teknike kundër mashtrimit zgjedhor që Schmidt do të donte të zbatonte. Dodik mbështetet nga HDZ dhe indirekt nga BE, e cila gjithashtu nuk dëshiron që Schmidt të ndërhyjë. Një rol luan fakti që përfaqësuesit e BE-së e shohin zyrën e Përfaqësuesit të Lartë si konkurrencë. Në kuadër të BE-së, përveç Kroacisë, Hungaria është shumë aktive edhe në Ballkan.
Marrja e diskutueshme e komandës
Gjenerali hungarez László Sticz merr komandën këtë javë të trupave Eufor në Bosnje-Hercegovinë, të cilat janë udhëhequr nga austriakët në vitet e fundit. Si rezultat, Austria humbet ndikimin në Ballkan. Marrja e pushtetit nga Hungaria është e diskutueshme sepse regjimi hungarez nën populistin antiperëndimor Viktor Orbán është aleat me nacionalistët serbë në Serbi, por edhe në Bosnje dhe Hercegovinë.
Në festën antikushtetuese të Republika Srpska (RS), e cila festohet çdo vit në 9 janar me parada, Dodik njoftoi se do t'i jepte Orbanit urdhrin më të lartë të RS. Atë ditë, një ushtar austriak Eufor bëri një skandal. Burri ishte i pranishëm gjatë përkujtimit të Ditës jokushtetuese të RS-së në dhomën përkujtimore për anëtarët e rënë të ushtrisë së RS në Milići dhe mbante një qiri në dorë. Ai u kthye në Austri për shkak të kësaj sjelljeje të keqe.
Ekziston një kërcënim për shkëputje
Që nga vitet 1990, nacionalistët serbë janë përpjekur të krijojnë Serbinë e Madhe, d.m.th. të shkatërrojnë ose minojnë shtetet e Bosnjës dhe Hercegovinës, Malit të Zi dhe Kosovës. Në paradën më të fundit më 9 janar, ish-shefi serb i inteligjencës Aleksandar Vulin, i cili udhëtoi për në vendin fqinj, tha se kufijtë midis serbëve në rajon duhet të zhduken.
Dodik ka vite që kërcënon se do ta shkëputë Republikën Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina. Kohët e fundit, media raportoi se ambasadori norvegjez në Bosnje dhe Hercegovinë, Olav Reinertsen, i tha ministrit boshnjak të mbrojtjes Zukan Helez se Bosnja dhe Hercegovina nuk mund të llogariste në shumë ndihmë nga Perëndimi në rast të ndarjes së RS. Një skenar që diskutohet është se Kremlini mund të mbështesë një shkëputje të tillë. Dodik kohët e fundit deklaroi se donte të shpallte "pavarësinë" e Republikës Srpska gjatë mandatit të parë të Presidentit të SHBA Donald Trump në detyrë dhe tani i vjen keq që nuk e bëri këtë. Së fundmi ai kërcënoi përsëri se do të ndahej nga RS nëse Schmidt merrte një vendim për pronësinë e paqartë shtetërore.
Situatë e brishtë
Edhe vendimet divergjente për furnizimin me gaz në vend tregojnë se sa e brishtë është situata. SHBA dhe forcat e tjera perëndimore duan që Bosnja dhe Hercegovina të bëhet e pavarur nga gazi rus. Prandaj, lidhja me një gazsjellës që kalon përmes Shqipërisë dhe Kroacisë dhe që transporton gazin Azerbajxhan u vu në funksion. Por qeveria aktuale në Bosnje dhe Hercegovinë, e cila u krijua kryesisht nga diplomatët amerikanë, nuk ka vendosur ende për projektin, edhe pse edhe Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken bën thirrje për të.
Në kontrast të plotë, lidhja me gazsjellësin rus për në Serbi tashmë është miratuar. Ky shembull tregon se si nacionalistët kroatë të HDZ-së nën Çoviqin bashkëpunojnë ngushtë me nacionalistët serbë të SNSD-së nën Dodik dhe dominojnë vendimet e qeverisë. Sepse Çoviç deri më tani ka bllokuar lidhjen me gazin jorus në jug. Ai argumenton se nuk dëshiron që kompania me bazë në Sarajevë "BH Gas" të bëhet sponsor i projektit.
