Kosova është në një fazë të hershme të përgatitjes në fushën e arsimit dhe kulturës. Përderisa ka pasur njëfarë progresi, cilësia e arsimit duhet të përmirësohet dhe legjislacioni kyç (përfshirë arsimin parashkollor, arsimin e lartë dhe agjencinë e akreditimit) duhet të miratohet nga Kuvendi.
Kështu thonë gjetjet kryesore të Raportit të Komisionit Evropian për Kosovën në vitin 2022 sa i përket gjendjes së arsimit në vendin tonë.
Sipas të njëjtit raport, pandemia e COVID-19 kufizoi më tej cilësinë e mësimdhënies në të gjitha nivelet e arsimit.
“Meqenëse rekomandimet e vitit të kaluar janë zbatuar pjesërisht, në vitin e ardhshëm Kosova duhet të aplikojë sistematikisht mekanizmat e sigurimit të cilësisë në të gjitha nivelet e arsimit, veçanërisht në arsimin parauniversitar dhe profesional; në fushën e arsimit të lartë, të finalizojë zbatimin e kuadrit të ri kurrikular për arsimin bazë cilësor dhe tekstet shkollore duke ofruar trajnime të qëndrueshme për mësuesi”, thuhet në raport.
Po kështu, nuk ka pasur ndryshime në lidhje me strukturën e shpenzimeve, me mbi 80% të buxhetit të shpenzuar në paga të mësuesve, duke lënë shumë pak fonde për studentët për për frymë dhe për investime në arsim cilësor.
Aty thuhet se ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit (MASHTI) gjithashtu obligoi shkollat të organizojë orë dhe mësime shtesë për të kompensuar orët e humbura të mësimit.
“Të gjitha këto vënë një presion shtesë në sektorin e arsimit. Autoritetet duhet të vazhdojnë përpjekjet për të rritur mbështetje financiare për të rritur shërbimet sociale dhe shëndetësore të bazuara në komunitet për fëmijët me aftësitë e kufizuara dhe për t’i integruar ato në mënyrë efektive në institucionet arsimore”, vijon raporti.
Sipas raportit, në vitet e fundit Kosova ka bërë përparim të konsiderueshëm në rritjen e qasjes në parashkollor dhe arsimin fillor, por duhet bërë më shumë për të rritur në mënyrë të barabartë mbulimin e arsimit parashkollor mdhe arsimin e mesëm.
“Problem mbetet numri i vogël dhe shpërndarja e pabarabartë e institucioneve parashkollore në Kosovë (44 kopshte publike në 23 nga 38 komuna), mungesa e infrastrukturës së përshtatshme dhe mungesa e materialeve didaktike. Ligji i ri për arsimin parashkollor ende nuk është miratuar, dhe është hartuar planprogrami për nivelet e arsimit 0-2. Numri i studentëve në më të lartë arsimi është në rënie (nga mbi 133 000 studentë në 2017 në mbi 95 300 në 2021); akoma me shume shqetësuese janë normat e ulëta të diplomimit”, tregojnë gjetjet e raportit të KE-së.
Gjithnjë sipas raportit, Kosova ka përgatitur një Strategji të re për Arsimin 2022 – 2027, e cila për herë të parë përfshin planet për dixhitalizimin e shkollave.
“Strategjia është në pritje të miratimit zyrtar nga qeveria. Cilësia e arsimit mbetet e dobët, siç dëshmohet nga dy programet e fundit të OECD për Vlerësimet e Vlerësimit Ndërkombëtar të Studentëve (PISA), ku Kosova renditet e treta nga fundi. Kosova mori pjesë në Studimin e Trendeve në Matematikë dhe Shkencë Ndërkombëtare 2019
(TIMSS), dhe në pjesëmarrjen në Studimin e Progresit Ndërkombëtar për Lexim 2021 (PIRLS) dhe PISA 2022. Në TIMSS 2019, Kosova ishte në mesin e dhjetë performuesve më të dobët. Reformat janë ende prapa për shkak të mungesës së teksteve të përshtatshme, materialeve mësimore dhe skema të zhvillimit të qëndrueshëm profesional për mësuesit”, tregon raporti.
Një çështje tjetër kryesore është mospërputhja ndërmjet rezultatit të arsimit dhe kërkesave për aftësi.
Raporti thekson se Ministria duhet të marrë parasysh jo vetëm ndryshime legjislative, por edhe për rritjen e kapaciteteve të inspektoratit arsimor.
Institucionet e arsimit të lartë duhet të investojnë më shumë në kërkime dhe të vlerësojnë arritjet shkencore, publikimet dhe performancën e mësuesve.
Mes të tjerash, aty thuhet se ministria duhet të ketë një udhëzim të qartë politikash se si të rritet llogaridhënia e publikut.
“Përveç Universitetit të Prishtinës, të gjitha universitetet publike varen financiarisht nga buxheti i shtetit. Është bërë përparim në takim kriteret minimale të transparencës (sipas normave ndërkombëtare) të arsimit të lartë institucionet. Kosova duhet të miratojë Ligjin e ri për Arsimin e Lartë që do të forconte autonominë dhe integritetin akademik të institucioneve të arsimit të lartë dhe përmirësimin e sigurimit të cilësisë. Agjencia Kosovare e Akreditimit (AKA) ka vazhduar përpjekjet për të rifituar anëtarësimin në Agjencinë Kosovare të Akreditimit”, thuhet ndër të tjera në raportin e KE-së për fushën e arsimit në Kosovë.
