“Dukej si ferr dhe duket si ferr”, tha Ethen Braughton teksa ishte ulur në një strehë të ngritur enkas për emergjencë në Maui, pas zjarreve që kanë ndryshuar përgjithmonë ishullin Havai.
Të martën mbrëma, ndërsa flakët u mbyllën në qytetin e tij të lindjes, Lahaina, Braughton, 32 vjeç, i hipi motoçikletës së tij. Ndërtesat po shembeshin rreth tij, shpërthimet po kumbonin dhe copa hiri dhe mbeturinash po binin në formën e shiut, ndërsa shtëllungat e tymit të zi e bënë dukshmërinë pothuajse zero.
Erërat me shpejtësi 80 milje në orë ndezën flakët.
Braughton iku së bashku me mijëra banorë të qytetit. Ai pa trupa në rrugë dhe kafshë të ngordhura. Njerëzit braktisën makinat e djegura, sendet dhe telefonat celularë.
Në orët që pasuan, Front Street, brezi kryesor i qytetit ku Braughton punonte si kuzhinier në një restorant, do të shkatërrohej pothuajse tërësisht. I rrethuar nga shokët e shtëpisë dhe fqinjët e tij, ai po qëndron në një stadium të rindërtuar sportiv, ku të gjithë po kontrollojnë me ankth lajmet dhe imazhet satelitore për të parë nëse shtëpitë dhe gjërat e tyre ekzistojnë ende dhe nëse miqtë dhe familja e tyre kanë mbijetuar.
Zjarret në Maui mendohet të jenë fatkeqësia natyrore më vdekjeprurëse në historinë e shtetit.
Numri i të vdekurve është 89 dhe pritet të rritet. Autoritetet nuk janë në gjendje të japin një numër të saktë se sa persona rezultojnë të zhdukur. “Sinqerisht, ne nuk e dimë,” tha shefi i policisë së qarkut Maui, John Pelletier, kur u pyet për të zhdukurit.
Zjarrfikësit vijojnë të shuajnë flakët. Shpejtësia dhe egërsia e zjarreve i befasuan autoritetet, të nxitura nga kushtet e thata dhe nga erërat e forta nga Uragani Dora, i cili kaloi ishujt Havai në det të hapur shumë në jug.
Sipas Agjencisë Federale të Menaxhimit të Emergjencave, do të kushtojë rreth 5.52 miliardë dollarë për të rindërtuar Maui, me më shumë se 2,000 ndërtesa të dëmtuara ose të shkatërruara, 2,100 hektarë të djegur dhe mijëra Havaizë të pastrehë.
Turistët dhe banorët janë larguar nga ishulli me fluturime në ditët e ardhshme, megjithëse një numër i madh janë anuluar ose vonuar. Zyrtarët po u kërkojnë vizitorëve që të shtyjnë të gjitha udhëtimet jo thelbësore.
Në qendër të shkatërrimit është Lahaina, një qytet i vogël me karakter 13,216 banorësh përpara katastrofës, i cili ishte i dashur nga turistët dhe banorët. Tani është fshirë pothuajse nga harta, ish-banorët e saj janë shpërndarë nëpër ishull.
Në strehëzat e urgjencës në ishull, kishte lista të gjata emrash të ngjitura në mur: njerëz, vendndodhja e të cilëve nuk dihej. “Përdorues i karriges me rrota”, lexoi njëra, krahas adresës së tyre në Lahaina.
Disa kishin fjalën “u gjet!” pranë tyre. Njëri kishte një lutje të dëshpëruar që një person i zhdukur të vinte në kontakt.
Në një strehë të improvizuar, ishte fotoja e një çifti të moshuar. Ata nuk ishin parë që kur u larguan me makinë nga shtëpia e tyre javën e kaluar. Jose Molina, 60 vjeç, një banor i përjetshëm i ishullit, po kontrollonte dëshpërimisht tabelat e njoftimeve për lajmet e motrës së tij, Antonia.
Molina nuk i kushtoi vëmendje erërave të forta që goditën ishullin të hënën. Të martën në mëngjes, me ndërprerje të shumta të energjisë, ai u dërgua në shtëpi nga puna e tij në kompaninë e birrës Waikiki.
Biznesi më vonë do të digjej plotësisht. Rreth orës 15:00 të asaj pasdite, ai vuri re një flakë në distancë. Molina tha se në kohën kur zyrtarët ngritën alarmin ishte tepër vonë. Edhe pse u dërgua një alarm në telefonat celularë të njerëzve, ata ishin kryesisht të kotë nuk kishte asnjë sinjal në zonë në kohën e zjarreve. Policia hyri në lagje dhe u tha banorëve të iknin, ndërsa autostradat jashtë qytetit ishin të mbushura me trafik.
Molina ishte një nga banorët e fundit të mbetur që u largua, duke u larguar me biçikletë më vonë atë natë me vetëm portofolin e tij, rrobat në shpinë dhe një radio tranzistor.
Ai kishte jetuar në të njëjtën shtëpi për tetë vjet, i rrethuar nga koleksioni i tij i fotografive të artit lokal dhe familjar, duke përfshirë një foto të çmuar të nënës së tij të ndjerë. Kur ai arriti në një plazh atë natë, ai pa shtëpinë e tij dhe gjithçka në të që po digjej.
Terrieri, qeni i pronarit të tij, nuk i mbijetoi zjarrit. I ulur në strehë në ditët më pas, Molina shpërtheu në lot. Motra e tij Antonia, 63 vjeçe, kishte jetuar ende në shtëpinë e tyre të fëmijërisë dhe u pa për herë të fundit nga një fqinj duke u kthyer në shtëpi atë natë.
“Fqinjët e mi thanë se mezi dolën jashtë,” tha ai, “dhe panë motrën time që u kthye në shtëpi për të bërë diçka. Po lutem që ajo të jetë ende atje, e dini. Por ajo ishte një person shumë fetar dhe e di që Zoti po kujdeset për të.”
Molina është vetëm një nga mijëra havaianët që presin lajmet për miqtë dhe të dashurit e humbur, ndërsa shkalla e madhe e humbjes njerëzore nga katastrofa bëhet ngadalë e qartë.
Mes tragjedisë, Havaianët janë krenarë për mënyrën se si janë bashkuar. Në strehimore, linjat e makinave presin të heqin furnizimet, me njerëz që shkarkojnë gjërat thelbësore, duke përfshirë pelenat, ushqimin e konservuar, ujin në shishe, rrobat dhe shtratin, nga kamionët e transportit.
Degët e Ëalgreens, një farmaci që shet një shumëllojshmëri artikujsh të përditshme, ishin të mbushura me klientë që ngarkonin karrocat me artikuj për të dhuruar, ndërsa Oprah Ëinfrey, një banore me kohë të pjesshme në Maui, vizitoi strehën ku jetojnë Molina dhe Braughton.
Sipërmarrësi 69-vjeçar, i cili është një nga pronarët më të mëdhenj privatë të tokave në ishull, u pa duke shpërndarë furnizime dhe duke organizuar batanije dhe jastëkë.
