Talebanët e Afganistanit shënuan të martën përvjetorin e dytë të kthimit të tyre në pushtet, duke festuar marrjen e Kabulit, dhe vendosjen e asaj që ata thanë se ishte siguri në të gjithë vendin nën një sistem islamik.
Pas një ofensive të rrufeshme, ndërsa forcat e huaja të udhëhequra nga ShBA po tërhiqeshin pas 20 vitesh lufte jopërfundimtare, talebanët hynë në kryeqytet më 15 gusht 2021 teksa forcat afgane të sigurisë, të ngritura ndër vite me mbështetjen e Perëndimit, u shpërbënë dhe presidenti i mbështetur nga ShBA-ja, Ashraf Ghani, iku nga vendi, raporton “Reuters”,.
“Në përvjetorin e dytë të pushtimit të Kabulit, ne dëshirojmë të urojmë kombin muxhahid (luftëtar të shenjtë) të Afganistanit, dhe t’i kërkojmë që ta falënderojnë Allahun Fuqiplotë, për këtë fitore të madhe”, tha në një deklaratë zëdhënësi i talebanëve, Zabihullah Mujahid.
Afganistani po gëzon paqen e paparë në dekada, por OKB-ja thotë se ka pasur dhjetëra sulme ndaj civilëve, disa të pretenduara nga rivalët e Shtetit Islamik të talebanëve. Për shumë gra, të cilat gëzonin të drejta dhe liri të gjera gjatë dy dekadave të sundimit nga qeveritë e mbështetura nga Perëndimi, gjendja e tyre është bërë e rëndë që nga kthimi i talebanëve.
“Kanë kaluar dy vjet që kur talebanët morën pushtetin në Afganistan. Dy vjet që përmbysën jetën e grave dhe vajzave afgane, të drejtat dhe të ardhmen e tyre”, tha në një deklaratë Amina Mohammed, zëvendëssekretarja e përgjithshme e OKB-së.
Masat e sigurisë ishin të rrepta në kryeqytet ditën e martë, e cila u shpall festë. Luftëtarët talebanë, mbështetësit dhe disa banorë të Kabulit, u mblodhën në rrugë dhe automjetet vozitën ngadalë në parada joformale, duke mbajtur ushtarë dhe fëmijë duke valëvitur flamuj bardh e zi.
Disa departamente, duke përfshirë ministrinë e arsimit, mbajtën gjithashtu tubime për të festuar.
Në një punëtori rrobaqepësie në Kabul, 27-vjeçarja Maryam, e cila krijoi biznesin pasi humbi punën fillimisht në një projekt ndërkombëtar, pastaj edhe si mësuese, tha se i frikësohej përvjetorit.
“Kjo ditë…më kujton dy vite më parë dhe kam të njëjtën ndjenjë që pata dy vite më parë, që ishte një ndjenjë vërtetë e tmerrshme”, tha ajo.
Vajzat mbi 12 vjeç janë përjashtuar kryesisht nga mësimet, që kur talebanët u kthyen në pushtet. Për shumë qeveri perëndimore, ndalimi është një pengesë e madhe për çdo shpresë për njohje formale të administratës talebane.
Talebanët, të cilët thonë se respektojnë të drejtat në përputhje me interpretimin e tyre të ligjit islam, kanë ndaluar gjithashtu shumicën e stafit femra afgane të punojnë në agjencitë e ndihmës, kanë mbyllur sallonet e bukurisë, kanë ndaluar gratë nga parqet, dhe kanë kufizuar udhëtimet për gratë në mungesë të një kujdestari mashkull.
Gazetaria, e cila gjithashtu lulëzoi në dy dekadat e sundimit nga qeveritë e mbështetura nga perëndimi, është shtypur ndjeshëm. Paraburgimi i punonjësve të medias dhe aktivistëve të shoqërisë civile, përfshirë avokatin e shquar të arsimit Matiullah Wesa, ka ngritur alarmin e grupeve të të drejtave të njeriut.
Talebanët nuk kanë komentuar në detaje mbi këto çështje, por thonë se agjencitë e tyre të zbatimit të ligjit dhe inteligjencës hetojnë aktivitetet që ata i konsiderojnë të dyshimta për të kërkuar shpjegime.
Nga ana pozitive, korrupsioni që shpërtheu ndërsa paratë perëndimore u derdhën për vite pas rrëzimit të talebanëve në vitin 2001, është reduktuar, sipas përfaqësuesit special të OKB-së. Ka gjithashtu shenja që, ndalimi i kultivimit të narkotikëve nga talebanët ka reduktuar në mënyrë dramatike prodhimin e lulëkuqes në atë që ka qenë prej vitesh burimi më i madh i opiumit në botë.
Talebanët do të shpresojnë se progresi do të ndihmojë në njohjen ndërkombëtare dhe heqjen e sanksioneve, dhe lirimin e rreth 7 miliardë dollarëve në asetet e bankës qendrore të ngrira në Bankën e Rezervës Federale të Nju Jorkut në vitin 2021, gjysma e të cilave u transferua më vonë në një fond zviceran.
Një rënie e ndihmave për zhvillim ka parë tkurrjen e mundësive të punësimit dhe OKB-ja vlerëson se më shumë se dy të tretat e popullsisë kanë nevojë për ndihmë humanitare për të mbijetuar.
