Shpenzimet ushtarake globale kanë arritur një rekord prej 2,440 trilionë dollarësh pas rritjes më të madhe vjetore të shpenzimeve për armë në më shumë se një dekadë, sipas një raporti.
Rritja prej 6.8% midis 2022 dhe 2023 ishte më e larta që nga viti 2009, duke i çuar shpenzimet në nivelin më të lartë të regjistruar nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimit të Paqes në Stokholm (Sipri) në historinë e tij 60-vjeçare, shkruajnë mediat e huaja.
Për herë të parë, analistët në institut regjistruan një rritje të shpenzimeve ushtarake në të pesë rajonet gjeografike: Afrikë, Evropë, Lindjen e Mesme, Azi dhe Oqeani dhe Amerikë.
Nan Tian, një studiues i lartë me programin e shpenzimeve ushtarake dhe prodhimit të armëve të Sipri-t, paralajmëroi për rrezikun e rritur ndërsa qeveritë përpiqeshin të armatoseshin.
Ai tha: “Rritja e paprecedentë e shpenzimeve ushtarake është një përgjigje e drejtpërdrejtë ndaj përkeqësimit global të paqes dhe sigurisë”.
“Shtetet po i japin përparësi forcës ushtarake, por rrezikojnë një spirale veprimi-reagimi në peizazhin gjithnjë e më të paqëndrueshëm gjeopolitik dhe të sigurisë”.
Sipas raportit, dy shpenzuesit më të mëdhenj – Shtetet e Bashkuara (37%) dhe Kina (12%) – përbënin rreth gjysmën e shpenzimeve ushtarake globale, duke rritur shpenzimet e tyre përkatësisht me 2.3% dhe 6%.
Qeveria amerikane shpenzoi 9.4% më shumë për “kërkim, zhvillim, testim dhe vlerësim” sesa në vitin 2022, pasi Uashingtoni u përpoq të qëndronte në ballë të zhvillimeve teknologjike.
Ndërsa Kina, si shpenzuesi i dytë më i madh në botë, ndau rreth 296 miliardë dollarë në vitin 2023, një rritje prej 6% në vitin 2022.
Ajo ka rritur vazhdimisht shpenzimet e mbrojtjes gjatë 29 viteve të fundit, megjithëse rritja më e madhe periudhat ishin në vitet 1990 dhe midis 2003 dhe 2014.
Shifra njëshifrore e rritjes së vitit të kaluar pasqyroi performancën më modeste ekonomike të Kinës në kohët e fundit, sipas Sipri.
Ndërkohë, Rusia, India, Arabia Saudite dhe Britania e Madhe – shpenzuesit më të mëdhenj në Evropën Qendrore dhe Perëndimore pas një rritjeje prej 7.9% nga viti në vit – vijojnë në tabelën e ligës së Sipri.
Shpenzimet ushtarake të Kremlinit në vitin 2023, pas një viti lufte në shkallë të gjerë me Ukrainën, ishin 24% më të larta se në 2022 dhe 57% më shumë se në 2014, kur Rusia pushtoi Krimenë.
Me shpenzime në 5.9% të BPV-së, ekuivalente me 16% të shpenzimeve totale të qeverisë ruse, viti 2023 shënoi nivelet më të larta të regjistruara që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik.
Mes tensioneve në rritje me Kinën dhe Pakistanin, shpenzimet indiane u rritën me 4.2% nga viti 2022 dhe me 44% nga 2014, duke reflektuar një rritje të kostove të personelit dhe operacional.
Analistët e Sipri-t vunë në dukje se 75% e shpenzimeve kapitale të Indisë ishte në pajisje të prodhuara në vend, raporti më i lartë ndonjëherë, ndërsa India përparonte drejt qëllimit të saj për t’u bërë e pavarur në zhvillimin dhe prodhimin e armëve.
Rritja prej 4.3% e shpenzimeve të Arabisë Saudite, në rreth 75.8 miliardë dollarë, ose 7.1% të PBB-së, u tha se ishte fuqizuar nga rritja e kërkesës për naftë jo-ruse dhe rritja e çmimeve të naftës pas pushtimit rus të Ukrainës.
Shpenzimet në Lindjen e Mesme u rritën me 9% në rreth 200 miliardë dollarë, duke e bërë atë rajonin me shpenzimet më të larta ushtarake si përqindje e BPV-së në botë me 4.2%, e ndjekur nga Evropa (2.8%), Afrika (1.9%), Azia dhe Oqeania (1.7%) dhe Amerika (1.2%).
Shpenzimet ushtarake të Izraelit, pas Arabisë Saudite në rajon, por përpara Turqisë, u rritën me 24% për të arritur në 27.5 miliardë dollarë, të nxitura kryesisht nga ofensiva e tij në Gaza.
Irani ishte shpenzuesi i katërt më i madh ushtarak në Lindjen e Mesme. Shpenzimet e këtij vendi u rritën paksa (+0.6%) në 10.3 miliardë dollarë.
Sipri tha se pjesa e shpenzimeve totale ushtarake të alokuara për Korpusin e Gardës Revolucionare Islamike ishte rritur që të paktën që nga viti 2019.
Ukraina u bë shpenzuesi i tetë më i madh ushtarak në botë në vitin 2023, me një rritje vjetore prej 51% për të arritur në 64.8 miliardë dollarë, ende vetëm ekuivalente me 59% të shpenzimeve ushtarake të Rusisë atë vit.
Shpenzimet ushtarake të Kievit u rritën me 1270% midis 2014 dhe 2023. Ndihma ushtarake e marrë nga mbi 30 vende përfshihet në shifrat e Sipri.
Rritja më e madhe në përqindje e shpenzimeve ushtarake nga çdo vend në vitin 2023 ishte nga qeveria e Republikës Demokratike të Kongos (+105%), e cila ka qenë në një konflikt të zgjatur me grupet e armatosura joshtetërore, kryesisht në lindje të vendit.
Sudani i Jugut regjistroi rritjen e dytë më të madhe të përqindjes (+78%) mes dhunës së brendshme.
Përdorimi i ushtrisë për të luftuar bandat e organizuara u tha se ishte një faktor në rritjen e shpenzimeve në Amerikën Qendrore dhe Karaibe, ku shpenzimet ishin 54% më të larta në 2023 sesa në 2014.
