Njëri nga ekspertët më të njohur për politikat e zgjerimit të Bashkimit Evropian, Christian Lequesne, ka thënë se Kosova dhe Serbia nuk janë të gatshme për arritjen e marrëveshjes përfundimtare.
Në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, profesori nga Parisi ka thënë se kryeministri i Kosovës Albin Kurti dhe presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq, po gjejnë pretekste për të thënë se negociatat janë të njëanshme, pasi nuk i besojnë njëri-tjetrit.
Sipas tij, nacionalizmi ekstrem që ekziston në të dyja anët, nuk i lejon udhëheqësit të kenë shumë hapësirë për manovrim.
Lequesne ka theksuar se Serbia duhet të pranojë se është përgjegjëse për krimet gjatë luftërave jugosllave, por sipas tij, ajo nuk është e përgatitur të humbasë plotësisht fytyrën.
Ai ka thënë se edhe Kosova duhet të pranojë përgjegjësitë e saj në këtë proces.
Profesori ka folur edhe për iniciativën e presidentit turk Recep Tayyip Erdogan, që të ndihmojë për tërheqjen e njohjeve të reja për Kosovën.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Z. Lequesne, në dy takimet e mbajtura në Bruksel mes Kosovës dhe Serbisë, kryeministri i Kosovës Albin Kurti, ka kërkuar nga presidenti serb Aleksandar Vuçiq që Serbia të njoh të kaluarën dhe të kërkojë falje për krimet në Kosovë. Si e shihni këtë qasje?
Lequesne: Është frontale, por e kuptueshme. Është e vështirë të negociohet me një fqinj që nuk i njeh krimet. Nëse Gjermania ishte në gjendje të negocionte me fqinjët e saj pas vitit 1945, kjo ishte, sepse ajo e njihte përgjegjësinë e saj për krimet e kryera. Përkundrazi, Japonia nuk ka pasur kurrë një marrëdhënie të mirë me Kinën që nga viti 1945, sepse nuk pranoi një numër krimesh lufte. Një zgjidhje tjetër do të ishte të thuash: ne e dimë që krimet kanë ndodhur, por ne nuk flasim për to, sepse duam të fillojmë përsëri një marrëdhënie të re duke harruar. Por, nuk besoj se funksionon. Me një zgjidhje të tillë, çështja e përgjegjësisë do të dalë në mënyrë të pashmangshme një ditë përmes individëve. Kur ju keni humbur anëtarët e familjes, sepse ata u vranë ose u zhdukën, nuk mund vetëm të harroni.
“Bota sot”: Kurti ka treguar se Vuçiq ia ka refuzuar marrëveshjen për paqe dhe librat për tri gjenocidet serbe mbi shqiptarët. Si duhet të veprojë kryeministri Kurti, nëse presidenti serb Vuçiq kundërshton vazhdimin e dialogut me këtë qasje?
Lequesne: Kurti nuk mund të këmbëngulte dhe të konsideronte se e ardhmja është më e rëndësishme se e kaluara. Por, unë nuk besoj shumë në këtë zgjidhje. Siç thashë më parë, nëse hyni në një marrëdhënie pa folur për krimet, nuk krijoni elasticitet. Rezistenca është një proces i gjatë i njohjes së asaj që keni bërë gabim. Natyrisht, në rastin Serbi-Kosovë, kjo do të thotë që edhe shqiptarët duhet të pranojnë abuzimet që kanë bërë kundër popullatës serbe. Ndryshe nga nazistët, për të cilët ishte e mundur të pranoheshin të gjitha krimet, situata është më komplekse në luftërat nacionaliste të ish -Jugosllavisë. Asnjëra palë nuk mund të shmangë pranimin se ka kryer krime. Nuk bëhet fjalë për shkallën, por nëse njihet apo jo një formë e përgjegjësisë.
“Bota sot”: Cili duhet të jetë pozicioni i Kosovës në tavolinën e bisedimeve me Serbinë në Bruksel?
Lequesne: Duhet t’u thuhet serbëve se Kosova e di mirë se të gjithë kanë përgjegjësi në luftërat jugosllave dhe se Kosova është gati të pranojë përgjegjësitë e saj. Serbia duhet të bëjë të njëjtën gjë dhe të marrë parasysh mbi të gjitha se nëse bën lëshime për pavarësinë e Kosovës, ajo nuk do të humbasë fytyrën në sytë e bashkësisë ndërkombëtare, por përkundrazi do ta forcojë atë. Në vend të Kurtit, unë do të këmbëngulja në nevojën për të pasur një Serbi demokratike dhe të respektuar në Ballkan, sepse Serbia është një komb i madh me një potencial të fortë për të ardhmen.
“Bota sot”: Si i komentoni akuzat e Vuçiqit se Kurti po del jashtë agjendës së tij, duke minuar dialogun?
Lequesne: Kur një shtet nuk dëshiron një marrëveshje, udhëheqësit e tij gjithmonë gjejnë një pretekst për të thënë se negociatat janë të njëanshme nga kjo apo ajo çështje. Është një truk klasik diplomatik. Mendoj se ky qëndrim është po aq prezent në anën serbe sa në anën kosovare. Realiteti është se askush nuk është gati për një marrëveshje, sepse askush nuk i beson tjetrit.
“Bota sot”: A duhet Serbia ta pranojë të kaluarën, për të përmbyllur marrëveshjen përfundimtare me Kosovën?
Lequesne: Sigurisht, Serbia nuk ka alternativë. Por, Serbia nuk mund të pranojë se është përgjegjëse e vetme për krimet gjatë luftërave jugosllave, sepse nuk është e përgatitur të humbasë plotësisht fytyrën. Kjo është arsyeja pse ligjërimi mbi pjesën e përgjegjësisë së gjithsecilit është themelor. Është mënyra e vetme për të ecur përpara.
“Bota sot”: Po kërkohet që SHBA të dërgojë një të deleguar special për bisedimet Kosovë-Serbi. A mendoni që një gjë e tillë do të përshpejtonte arritjen e marrëveshjes finale mes të dyja vendeve?
Lequesne: Unë me të vërtetë nuk mendoj kështu, sepse do të polarizojë mosbesimin në anën serbe dhe do të eksitojë Putinin, i cili e sheh veten si mbështetës politik të Serbisë. Amerikanët nuk do të bëjnë më mirë se evropianët në negociata. Dhe mund të jetë koha që ata të lejojnë evropianët të rregullojnë çështjet e tyre rajonale.
“Bota sot”: A mendoni se marrëveshja përfundimtare mes Kosovës dhe Serbisë është afër, duke marrë parasysh qëndrimet e kundërta të Kurtit dhe Vuçiqit?
Lequesne: Unë nuk mendoj kështu. Takimi i dytë në korrik ishte edhe më i tensionuar se i pari në qershor. Kjo është pasojë e nacionalizmit ekstrem që ekziston në të dyja anët. Nuk i lejon udhëheqësit të kenë shumë hapësirë për manovrim. Por, ju nuk mund ta zgjidhni nacionalizmin në pesë vjet. Është një proces shumë i gjatë që përfshin zgjidhjen e çështjeve të krimit dhe pyetjeve të kujtesës së pari. Nuk mund t'ju them se sa kohë do të zgjasë, pasi nuk është një çështje matematikore.
“Bota sot”: A duhet ta shfrytëzojë Kosova iniciativën e presidentit turk Recep Tayyip Erdogan për të siguruar njohje të reja për Kosovën edhe për marrëveshjen finale me Serbinë? Duke qenë i afërt me Serbinë, cili do të mund të ishte ndikimi i Erdoganit?
Lequesne: Erdogan është një udhëheqës populist, siç ishte Trump dhe siç janë Bolsonaro ose Orban. Këta udhëheqës kanë veçantinë e premtimit me zë të lartë, por jo domosdoshmërisht janë në gjendje të realizojnë. Nuk jam i sigurt se Erdogan është i aftë të bëjë atë që thotë, sepse do ta dinim nëse Erdogan do të ishte mbinjeri.
