Charles Kupchan, profesor në universitetin Georgetoën dhe ish-drejtor i çështjeve evropiane në Këshillin e Sigurisë Kombëtare të Shteteve të Bashkuara në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot” thotë se pavarësisht pengesave të fundit, perëndimi do të vazhdojë t’i bëjë presion Prishtinës dhe Beogradit për të marrë vendimet e vështira dhe të nevojshme për zbatimin e planit të BE-së.
Kupchan në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, thotë se nëse kushtetuta e Kosovës vlerëson se marrëveshja e asociacionit bie ndesh me të, atëherë do të vonohej përparimi i dialogut Kosovë- Serbi.
I pyetur rreth mundësisë së një sulmi tjetër terrorist në Kosovë, kjo pasi organizatori i sulmit të 24 shtatorit është ende i lirë, Kupchan, thotë se ekziston mundësia për shpërthime të mëtejshme të dhunës, mirëpo jo shpërthime sporadike.
Kupchan në intervistë ka folur edhe rreth Rusisë dhe pretendimeve të perëndimit për ta larguar Serbinë nga ajo si dhe zgjedhjet e jashtëzakonshme në shtetin serb.
Bota sot: Duke parë zhvillimet e fundit në Kosovë, përfshirë sulmin terrorist të 24 shtatorit dhe më pas takimin në Bruksel pa rezultat, cilat duhet të jenë pritshmëritë e Perëndimit për dialogun Kosovë-Serbi?
Charles Kupchan: Udhërrëfyesi i BE-së mbetet loja më e mirë dhe e vetme në qytet për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Pavarësisht pengesave të fundit, Perëndimi do të vazhdojë t'i bëjë presion Prishtinës dhe Beogradit për të marrë vendimet e vështira të nevojshme për zbatimin e planit të BE-së. Gatishmëria e NATO-s për të rritur përmasat e misionit të saj në Kosovë është një shenjë e vendosmërisë dhe vullnetit të Perëndimit për të rritur praninë e tij në shërbim të parandalimit të dhunës së mëtejshme dhe avancimit të kushteve të qëndrueshme që nevojiten për Prishtinën dhe Beogradin për të ecur përpara.
Bota sot: Marrëveshja e asociacionit që po kërkohet urgjentisht, draft-statuti i kësaj marrëveshjeje tashmë u është dhënë palëve dhe thuhet se do të mund të dërgohet në Gjykatën Kushtetuese. A do të ishte e nevojshme të pranohej një asociacion pa njohje de facto nga Serbia dhe sa do të zvarritet kjo marrëveshje nëse bie ndesh me kushtetutën?
Charles Kupchan: Plani i BE-së parasheh një sekuencë hapash, me gatishmërinë e Kosovës për të miratuar asociacionin e komunave serbe që çon në gatishmërinë e Serbisë për të "normalizuar" marrëdhëniet me Kosovën. Njohja formale e Kosovës nga Beogradi ka të ngjarë të vijë në një fazë të mëvonshme, përpara pranimit të Serbisë në BE. Nëse Gjykata Kushtetuese do ta konsideronte të papranueshme projekt-marrëveshjen, ky konstatim do të zmbrapste dhe do të vononte përparimin në dialogun Kosovë-Serbi.
Bota sot: Cili duhet të jetë hapi i Serbisë në rast se Kosova e formon asociacionin (nëse tashmë është draft pro-kushtetues i Kosovës)?
Charles Kupchan: Serbia duhet të nënshkruajë udhërrëfyesin dhe të mbajë angazhimet e saj siç përcaktohet në marrëveshje.
Bota sot: Sipas shumë zërave, bashkësia ndërkombëtare shihet se kërkon urgjentisht largimin e Serbisë nga Rusia dhe kthimin e saj në rrugën e Perëndimit, kështu që nëse po i bëhet presion Kosovës për të hedhur hapin e parë në dialog, cilat janë mundësitë reale në sfondi i largimit të Serbisë nga ndikimi i Rusisë dhe si duhet të vazhdojë më pas?
Charles Kupchan: Rusia vazhdimisht përpiqet të përfitojë nga ndarjet e brendshme në Ballkanin Perëndimor për të rritur ndikimin e saj. Megjithatë, Rusia gradualisht po i humbet terrenet e saj në rajon -- edhe pse ajo vazhdon të ketë ndikim të konsiderueshëm në Serbi. Pushtimi rus i Ukrainës ka dëmtuar markën e Rusisë dhe ka kufizuar aftësinë e saj për t'i kushtuar vëmendje dhe burime gjetkë, duke përfshirë edhe Ballkanin. Leva e Rusisë në Ballkan po zbehet në hap me integrimin e rajonit në Evropë dhe në institucionet Atlantike.
Bota sot: Deri më tani është kritikuar qasja e BE-së ndaj dialogut, madje thuhet se për shkak të presionit vetëm ndaj Kosovës, ka ardhur edhe sulmi terrorist i 24 shtatorit. Nga ana tjetër, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, të dielën ka paralajmëruar përsëritje të këtij sulmi, duke thënë se organizatori Milan Radojcik është takuar me 40 politikanë serbë për udhëzime dhe mbështetje, si e komentoni këtë dhe sa rrezik. ka për konflikt në veri të Kosovës dhe destabilizimin e rajonit?
Charles Kupchan: Sigurisht që ekziston mundësia për shpërthime të mëtejshme të dhunës në veri të Kosovës -- një nga arsyet pse NATO synon të rrisë praninë e saj. Unë nuk pres që të shoh shpërthime sporadike të dhunës të përshkallëzohen në armiqësi të qëndrueshme.
Bota sot: Zgjedhjet e jashtëzakonshme parlamentare do të mbahen më 17 dhjetor. Zgjedhje të tilla të shpeshta të jashtëzakonshme a mund të konsiderohen burim demokracie apo janë tregues se Serbia është larguar nga demokracia dhe a mund të konsiderohet shtet evropian?
Charles Kupchan: Nuk ka asgjë shqetësuese për zgjedhjet e shpeshta dhe Serbia, të paktën në letër, është një demokraci shumë partiakë. Por Partia Progresive Serbe në pushtet dëmton funksionimin e institucioneve të saj demokratike duke ushtruar presion mbi median e pavarur, opozitën politike dhe shoqërinë civile.
