“IM ATË DHE KËLYSHËT E TITOS” e shkrimtares Delvina Kërluku është një krijim me karakter informativ, arsimor dhe edukativ, me këtë libër ajo e sjell gazetarinë në një nivel të një punimi artistik. Ështe një libër kronik ku frymojnë shumë ese, libër, i cili mundet të quhet edhe si një deshmitar, i cili gërvisht në kohë dhe në vetëdijen e njerëzve, është një krijim estetik, përplot me dukuri të jetuara. Çdo shkronjë e derdhur në këtë libër ështe një copëzë jetë ku pikturohet realiteti njëlloj sikurse në pikturën e famshme të Betejës së Borodinos. Në çdo resht të veprës kullon djersë dhe gjak për fatin e popullit të vetë. Çdo mendim i saj shpreh protestën e një kryengritëseje, e cila gjhithnjë e tregon edhe një zgjidhje. Ajo me pendën e saj vepron si një kirurg me një skalper në dorë, i cili mundohet t’i nxjerë nga truri i shqiptarit pjesët e nekrotizuara. Me një rrebelizëm të zjartë e lufton mentalitetin bizantino- komunist të pushtetarëve dhe të këlyshëve të Titos, të cilët ia shëmtojnë jetën dhe ia mbyllin dyert e ardhmërisë rinisë shqiptare. Shpërthimi i saj nuk ka vetëm rrebelizëm, aty e gjen edhe një shpresë, por edhe një busull.
AUTORJA I BIE TELIT TË NDËRGJEGJES SË PUSHTETARËVE TË KORUPTUAR
Sipas autores, burimi i së keqes sonë lind nga mentaliteti bizantin, sindromi i sunduesit dhe kompleksi i fukarait, sikurse që duket në projektin Shkupi 2014. Ajo krijon një pikturë të ekuilibruar duke konstatuar se e keqja na vjen nga kompleksi i madhështisë dhe sindromi i sunduesit, i cili mendon se ai-sunduesi është pasardhësi i krijuesve të qiellit dhe të botës, pasardhësi i Lekës së Madh, Car Borisit dhe ç’- mos tjetër. Ajo e anatemon dorën që tenton ti këpusë rrënjët tona duke na injoruar dhe duke na e shtrembëruar historinë, me ç’rast nuk e len pa e fshikulluar as Akademine e Shkencave , thelbin e së cilës e përbejnë disa akademikë me tru të ndryshkur dhe me shpirt të mykur bizantino- komunist, tekstet dhe Enciklopedia e të cilëve akoma po qarkullojnë nëper shkolla dhe nëpër duart e përkthyesve në gjuhë të huaja. Në esenë e parë të librit të saj ajo shpërthen edhe kundër bustomanisë, nëpërmjet së cilës vërtetohet teza që, sa më i vogël që të jetë një popull, aq më të mëdha i ndërton përmendoret, të cilat i ndërton nga materiali i vjedhur i busteve dhe i përmendoreve të popujve të tjerë, mirëpo nuk haron të theksojë se në këte vjedhje dhe vetëvjedhje kanë marrë pjesë edhe shumë pushtetarë shqiptarë. Duke ecur zbathur trojeve të veta, autoreja flet për betejën e dibranëve për mbrojtjen e Radikës, e cila është një copëzë shpirti dhe një pjesë e këngës së dhimbjes krenare të saj. Radika, bashkë me Dinin e Zi janë si motër e vëlla, janë si gjaku i trungut tonë të ndarë dysh, për mbrojtjen e të cilëve nuk duhet lënë të ndryshken armët e të gjitha llojeve, por, duhet luftuar, ashtu sikurse u veprua ndonjë vjet më parë me protestat madhështore të Dibranëve dhe jo vetëm, dhe si rezultat i asaj luftë Banka Botërore i tërhoqi mjetet e ndara për një hidricentral shkatërrues mbi Radikë, i cili ishtë pazari i turpit të Qeverive të Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisë, por, ajo gjithnjë tërheq vërejtjen për vigjilencë pasi ky projekt ende nuk është anuluar dhe pret një moment të përshtatshëm, sikurse që pret një virus në trupin e nieriut. Në çdo rresht që e shkruan, ajo i bie telit të ndërgjegjes së pushtetarëve të koruptuar, por, edhe në ndërgjegjen e atyre që i votojnë dhe që janë në anën e grabitqarit të ardhmërisë të rinse sonë. Shqiptarët autoktonë të Rekës, si pjesë integrale e Dibrës, janë plaga e hapur që gjithnjë kullon gjak në shpirtin e autores. Atë që se bëri Otomani, Car Dushani e as edhe Çubriloviqi, e bëri komunisti, këlyshët e të cilëve i kemi sot në pushtet. Veprimi i pare i sunduesit, thotë autorja, në rrëfimin të Xha Brankos, ishte zëvendësimi i mësuësve dhe i priftërinjve ortodoksë shqiptarë me priftërinj dhe me mësues komunistë ortodoks sllavë, të cilët njëlloj sikurse priftërinjtë grekë u thonin besimtarëve shqiptarë se Zoti nuk kupton shqip. Kontributin më të madh për shqiptarët Delvina e jep duke e çuar në vend amanetin e babait të saj, i cili u persekutua shkaku se e zëvendësoi fotografinë e Titos me atë të Gjergj Kastriotit në një manifestim kombëtar dhe, i cili mundet të merret si emërues i përbashkët e të gjithë viktimave të UDB së Titos. Ajo jep kontribut edhe me themelimin e Shoqatës Josif Bageri, i cili ishte nga Reka e Dibrës, mirëpo me ripushtimin e trojeve shqiptare, pushtuesi i ri-komunistët- përveç priftërinjve, sollën edhe mësus sllavë, duke i larguar atë shqiptarë, sikurse që ishte edhe vetë Josif Bageri, prandaj ajo në vazhdim të veprës së saj e madhëron rolin e mësuesit, dhe të Bagerit duke organizuar konfernca dhe seminare për veprën dhe jetën e atyre. Kur flet për luftërat e shqiptarëve në vitet 1999 dhe në vitin 2001, ajo nuk harron të theksojë se të gjitha luftërat bëhen për teritor, ashtuqë, edhe kur këndon një bilbil, ai nuk këndon kot së koti, ai u tregon bilbilëve të tjerë meshkuj se, teritori im është deri atje ku dëgjohet kënga ime. Asnjë luftë nuk është bërë për të drejta, mirëpo gjithsesi, ajo me respektin më të madh u përkulet dëshmorëve të luftës, pasi lufta është veprimi më i kushtueshëm i një populli, aty derdhet gjak dhe bien dëshmorë. Në kuadër të luftërave të shqiptarëve, autorja nuk harron ti përmendë vetëm disa (edhe pse janë me mijëra) nga ata që luftuan për flamur dhe atdhe sikurse që janë: Isa Boletini, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Elez Isufi dhe disa të tjerë.
LUNDËRTARE NËPËR KOHË E HAPËSIRË
Në veprën e saj autorja paraqitet si një lundërtare nëpër kohë e hapësirë. Ajo lundron here në të kaluarën dhe herë në të ardhmen duke mos e lëshuar nga dora busullën e saj të përpiktë në drejtim të ardhmërisë dhe të zgjidhjes së çështjes kombëtare. Asaj i dhemb shpirti që është e detyruar të jetojë në një shtet me disa monstra sikurse që është akademikja Bozhinovska dhe soji i saj, të cilët me trurin e tyre të atrofuar, kombin e vetë e sjellin si boshti i botës duke i mohuar të gjithë kombet e tjerë. Ç’ të drejtë ka ajo- Bozhinovska, që të kërkojë nga banorë myslimanë që flasin maqedonisht që lutjet fetare të mos i bëjnë shqip ose turqisht, por vetëm maqedonisht? Bozhinovskat shtiren si humanistë, por, përse asnjëherë nuk e thanë as edhe një fjalë për shqiptarët qofshin ata ortodoksë, katolikë ose myslimanë, mirëpo, autorja në libër, gishtin e akuzës nuk e drejton gjithnjë nga pala tjetër. Duke e drejtuar gishtin më tepët nga vetvetja, ajo e lufton sindromin e viktimës brenda nesh duke pyetur: ku janë dy akademitë tona të shkencave shqiptare. Ku janë ata që e kanë për detyrë që me argumente shkencore ti luftojnë teoritë bizante- komuniste që mbi 100 vjet u servohen nxënësve shqiptarë dhe botës. Përse e gjithë kjo energji pozitive që e krijojmë nuk shndërrohet në masë kritike që ta shkatërrojë atë shpirtin e robit dhe sindromin e Stokholmit përbrenda nesh, të cilin e mbjell çdo pushtues e sundues brenda popullit të pushtuar, në këtë rast brenda shqiptarëve, të cilët mendojnë se e kane lirinë, vetëm se i kanë disa deputetë, ministra, mediume dhe universitete, te gjithë të kontrolluar nga sunduesi, në këtë rast- joshqiptari. Ndoshta pushtetarët e kanë lirinë e tyre individuale, të cilën ua dha sunduesi duke iu krijuar kushte për të jetuar si mizat e kalit nën bishtin e tij, pasi aty janë më të sigurta dhe kanë ushqim, por, ata do ta gëzojnë atë liri derisa të zgjohen shqiptarët e përgjumur, të cilin e mbyti me doza të fuqishme narkoze klasa e vete politike anembanë trojeve shqiptare. Autorja vazhdon rrëfimin e saj se, shumë fëmijë në ish Jugosllavi u rritën pranë dyerve të burgjeve të Manastirit, Idrizovës. Goli Otokut dhe gjetiu. Radhët e familjarëve që presin përpara dyerve të burgjeve nuk kanë të sosur as edhe sot derisa kontribuojmë dhe jetojmë në një shtet që ndërron emër e flamur orë e çast. Vargu i familjeve shqiptare para burgjeve nuk u shkëput asnjëherë. Ende pa dalë të gjithë të burgosurit nga burgjet e ish Jugosllavisë, filloi kalvari i burgosjeve dhe i radhëve të familjarëve të rastit të Ladorishtit, afera e Armëve, Vrasja dhe burgosjet e veprimtarëve për Universitetin e Tetovës, Bitpazari, Gostivari, Sopoti, Brodeci, Harun Aliu si emerrues i përbashkët për të gjithë patriotët e likuiduar nga pushteti, dhe shumë raste të tjerë , deri tek Lagja e Trimave. Gjendja e arsimit dhe e objekteve të shkollave tona është loti që nuk shteret i shkrimtares se re. Derisa nëpër shumicën e fshatrave kemi shkolla të rrënuara, pa banjo, salla sporti dhe pa biblioteka, objektet e kultit shkëlqejnë dhe duket sikur janë gati që ta gërvishtin edhe qiellin. Asaj i dhemb shpirti kur i sheh të gjithë ata njerëz me diploma e tituj, por, i vjen keq që ata të ngratët nuk e dijnë se ekonomia e tregut dhe tregu i punës nuk kërkojnë diploma dhe tituj. Tregu i punës të ul në tavolinë dhe kërkon nga individi me diplomë ta punojë një projekt, dhe pastaj të vlerëson në bazë të atij projekti. I padituri me diplomë nuk mundet të rrijë gjatë as edhe në administratën publike. Thesi i zbrazur nuk rrinë në këmbë, kishte thënë dikur, po një dibran. Me shitjen e votës suaj, vazhdon autorja, ju vetë bëni që lagjet e juaja, sikurse që janë ata të Dizhonit, Çairit e gjetiu të ngjajnë si lagjet e vendbanimeve të Banglladeshit dhe të Kandaharit në Avganistan, mirëpo, ajo e drejton gishtin edhe nga ndërkombëtarët për banglladeshizimin e lagjeve dhe infrastrukturës ku jetojnë shqiptarët duke i pyetur ata përse e heshtin çështjen e devijimit të fondeve infrastrukturore nga Shkupi i pjesës ku jetojnë maqedonasit dhe nga Maqedonia Lindore dhe përse komunikojnë me politikanë, të cilët që moti duhej të jenë atje ku sot qindra të burgosur shqiptarë- viktima të këtyre politikanëve janë hedhur në grevë urie. Përse ata nuk pyesin për infrastrukturën rrugore në pjesën veri-lindore të Maqedonisë Veriore. Përse nuk e luajnë as gishtin e vogël për një hetim ndërkombëtar për rastet e fabrikuar të shumë shqiptarëve të dënuar me burg të përjetshëm. Ajo me dhimbje konstaton se shkërmoqja e funksionimit të sistemit të vlerave në shoqërinë shqiptare nga ana e partive politikë na e ka sjellur këtë gjendje, së cilës po i duket fundi.
