Gazeta Shqip sjell për lexuesin shqiptar shkrimin e “The Telegraph” për sopranon shqiptare Ermonela Jaho.
Si një vajzë e re që po rritej pas Perdes së Hekurt të diktaturës, ekspozimi i sopranos shqiptare Ermonela Jaho në opera ishte i kufizuar. Por kur ishte 13 vjeç, vëllai i saj e mori për të parë La traviata në gjuhën shqipe dhe shpirti i saj filloi të fluturojë.
“Gjithçka ishte aq e mbyllur në vendin tim komunist saqë mund të nderoje në botë brenda vetës. Dëgjimi i kësaj muzike më bëri të kuptoj se mund të udhëtoja në mendjen time. Fillova të shihja mundësi të reja.”
Në të vërtetë, roli i kurtizanes Violetta në La traviata ka qenë një prezencë e vazhdueshme në karrierën e Jaho-s. Ajo ka kënduar pjesë në të gjithë botën, duke u krahasuar me Maria Callas gjatë karrierës së saj.
Jaho ndihet gjithmonë aq energjike në përformancat e saj. The Economist e përshkruan atë si “sopranoja më e famshme në botë” dhe aftësitë e saj teknike, të dëshmuara nga një zë i pasur – e kanë bërë të pakapërcyeshme për shumicën e kritikëve. Ka edhe pasionin e saj absolut që, thotë ajo, shkon krah për krah me muzikën.
“Çdo shënim, çdo tingull që bëj është si një copë emocioni nga zemra. Është sikur shpirti im është lakuriq kur këndoj dhe nuk mund të fshihem. Është duke u ekspozuar, por edhe terapi në një mënyrë. ”
Fjalët e “zemër” dhe “shpirt” shfaqen shumë në bisedën e Jahos dhe ajo thotë se ka një melankoli të rrënjosur thellë. Pjesërisht kjo rrjedh nga marrëdhënia e ndërlikuar që a kishte me nënën e saj të ndjerë që kishte ambicie të parealizuara në jetë gjithashtu si një këngëtare e operës.
“Ajo ishte një grua tepër e fortë, por unë gjithmonë mund të shoh dhimbjen dhe keqardhjen në fytyrën e saj”, thotë Ermonela për nënën e saj. “Ajo ishte e lumtur për mua, por kurrë nuk kishte guximin të më shihte në skenë”. Jaho i shkroi asaj për ta pyetur se pse kishte frikë, por ajo vdiq para se letra të dërgohej.
Këngëtarja thotë se jeta nën komunizmin gjithashtu kishte një ndikim në prirjen e saj “të ndjeshme”.
“Kur je fëmijë, duhet të shohësh gjëra të mrekullueshme, jeta jote duhet të jetë e mbushur me flutura”, thotë ajo. “Pashë realitete të caktuara që nuk doja të shihja dhe kjo më bëri të pakënaqur. Por tani mendoj se mund të ketë qenë për tmirë. Çdo përvojë dramatike e ka ndihmuar artin tim “.
Më 19, pasi fitoi një konkurs në Shqipëri, ajo shkoi për të studiuar në Itali, së pari në Mantova dhe më pas në Romë, duke fituar konkurse të ndryshme dhe duke ndërtuar një repertor të guximshëm të pasur në Verdi dhe Puccini. Që nga fillimi, ajo e dinte se ajo duhej të gjente zërin e saj kur ajo erdhi në interpretime – natyrisht Violetta, por gjithashtu Manon, Mimi dhe Sër Angelica.
Kur ishte 19 vjeçe, pasi fitoi një konkurs në Shqipëri, ajo shkoi për të studiuar në Itali, së pari në Mantova dhe më pas në Romë, duke fituar konkurse të ndryshme dhe duke ndërtuar një repertor të guximshëm dhe të pasur. Që në fillimi, ajo e dinte se a duhej të gjente zërin e saj kur erdhi në interpretime –si natyrisht Violetta, por gjithashtu Manon, Mimi dhe Sër Angelica.
“Isha kaq e frikësuar kur fillova sepse kritikët gjithmonë ju krahasojnë me dikë tjetër. Sapo kuptova se ishte një çështje shije dhe jo të gjithë do t’ju pëlqente, unë u bëra e sigurt në vetvete. E dija që duhej t’i jepja [audiencës] diçka njerëzore. Kjo është ajo që ata duan. Unë nuk mendoj se publiku dëshiron përsosmëri.”
Më datë 21 nëntor Jaho ishte në Sallën e Festivalit Mbretëror, ku luajti veprën e parë të Puccinit, melodramën e mbinatyrshme Le Villi, në formën e tij origjinale dhe bashkëpunoi me Orkestrën Filarmonike të Londrës. Jaho thotë, në disa mënyra që ishte një punë e papjekur.”Ju mund të shihni se Puccini ende po përpiqet të gjejë rrugën e tij, por gjithashtu mund të shihni se çfarë do të bëhet – mënyra në të cilën ai nuk lundron ndjenjat e tij, mënyrën në të cilën ai ndan drejtë emocionet”.
Siç është zakon, axhenda e Jahos është e plotë deri në vitin 2022 dhe përfshin rolin e titullit në Anna Bolena të Donizetti në vitin e ardhshëm në Shtëpinë e Operës së Sidneit. Kur nuk punon, Jaho jeton në Nju Jork me bashkëshortin e saj Ervin Stafa.
“Është shumë e vështirë, sepse ne gjithmonë udhëtojmë, por dashuria për njëri-tjetrin është kaq e rrënjosur saqë nuk ka rëndësi.” Ajo pushon. “Dhe e di se e gjithë kjo nuk do të zgjasë përgjithmonë.”
E pyes nëse ajo shqetësohet për moshën, për rënien e mundshme të roleve yllore. “Kam merak aq shumë dhe më vjen turp të them këtë. E di që kjo tingëllon egoiste, por nuk dua që kjo të ndalet. Kur kam luajtur Antonia [në Les contes d’Hoffmann] kohët e fundit, isha në veshjen e kësaj vajze dhe më bëri të mendoj se sa me fat kam qenë në karrierën time të hershme. “Por ne të gjithë jemi të pasigurt. Pa marrë parasysh se sa e mirë je, ne jemi gjithmonë një fëmijë i vogël brenda vetes.”
