Ditët e fundit kërcënimi me “bombat e pista” është përmendur nga një sërë politikanësh dhe zyrtarësh rusë, të cilët kanë akuzuar Ukrainën se dëshiron ta përdorë atë si kundërofensivë në territoret e pushtuara. Por përtej besueshmërisë së pretendimeve, të pambështetura me prova dhe të përcaktuara si të rreme nga vende të ndryshme perëndimore, çfarë është saktësisht kjo armë dhe si funksionon?
Një bombë e pistë është një pajisje shpërndarëse radiologjike( RDD), një bombë shpërthyese normale që kombinon komponentët shpërthyes me materiale radioaktive si uraniumi, në formën e pluhurit. Shpërthimi i shkaktuar nga eksplozivët tradicionalë ka efektin e përhapjes së pluhurit radioaktiv dhe tymrave në zonën përreth.
Një bombë e pistë (e njohur edhe si armë radiologjike) nuk ka nevojë të përmbajë material radioaktiv të rafinuar si një armë bërthamore. Ajo mund të arrihet duke përdorur mbetje ose pajisje radioaktive të hedhura nga spitalet, termocentralet bërthamore ose laboratorët kërkimorë. Kjo gjithashtu e bën atë shumë më të lirë për t’u prodhuar dhe më të lehtë për t’u transportuar.
Një bombë e pistë nuk ka asnjë lidhje me një bombë atomike për sa i përket funksionimit, efekteve dhe rreziqeve. Fillimisht, ajo nuk shkakton asnjë reaksion zinxhir bërthamor. Për më tepër, nuk përfshin të njëjtat efekte dytësore (shpërthim nxehtësie, valë goditëse, rrezatim jonizues me energji të lartë, super shkëndija).
Ndikimi është gjithashtu shumë i ndryshëm. Bomba atomike është një armë e shkatërrimit në masë që prodhon një shpërthim miliona herë më të fuqishëm dhe djeg qytete të tëra në tokë, duke lëshuar rrezatim në zona me qindra kilometra katrorë. Bomba e pistë është shumë më pak e rrezikshme dhe përdoret kryesisht për të përhapur panik në mesin e popullatës, e cila mund t’ju bëjë të mos dilni nga shtëpia, të pini dhe të hani nga frika se mos bini në kontakt me materialin e kontaminuar. Për këtë arsye shpesh quhet “armë për shqetësime në masë”.
Dëmi më i madh i shkaktuar nga një bombë e pistë është kryesisht rezultat i shpërthimit aktual. Materiali radioaktiv i përdorur në këto bomba zakonisht është i pamjaftueshëm për të shkaktuar dëme serioze të menjëhershme, përveç nëse jeni shumë afër vendit të shpërthimit. Tymi dhe pluhuri radioaktiv mund të jenë të rrezikshëm nëse thithen, por përhapen vetëm në disa kilometra. Një zonë e madhe rreth vendit të shpërthimit do të duhet të evakuohet për dekontaminim ose të braktiset plotësisht.
Bombat e pista janë gjithashtu armë shumë jo të besueshme, sepse materiali radioaktiv që ato përmbajnë duhet të bëhet pluhur në mënyrë që të shpërndahet, por nëse grimcat janë shumë të imta dhe tranportohen nga era, ato përhapen shumë për të shkaktuar dëme. Deri më tani nuk ka pasur raste kur ato të jenë përdorur me sukses.
