Në tre vitet e fundit, vetëm 20 gra të divorcuara, nëna të vetme apo viktima të dhunës në familje përfituan nga programet e strehimit në Bashkinë e Tiranës –ndërsa dhjetëra të tjera pengohen nga burokracitë dhe indiferenca për të pasur një strehë të sigurt mbi krye.
Sidorela, një nënë e re e divorcuar kërkon prej dy vitesh një strehë mbi kokë. E papunë dhe me një vajzë të vogël, ajo është shpallur tri herë fituese e bonusit të qirasë nga Bashkia e Tiranës, por nuk ka mundur ta përfitoj atë asnjëherë.
Arsyeja që e mban në listën e gjatë të të pastrehëve është pamundësia për të siguruar një kontratë qiraje.
“Për të tërhequr bonusin duhet të dorëzoj pranë Bashkisë një kontratë qiraje një vjeçare, por askush nuk pranon të hyjë në një marrëdhënie të tillë me mua,” tha Sidorela për BIRN.
“Disa tërhiqen sapo marrin vesh që jam e divorcuar, disa të tjerë nuk duan të paguajnë përqindjen e tatimit, e të tjerë sapo shohin që jam vajzë e re, me një fëmijë të vogël e mendojnë se mund t’u hap telashe,” shtoi ajo.
Në maj të vitit 2018, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin e ri për strehimin social me qëllim lehtësimin e procedurave që duhet të plotësojnë të pastrehët për të përfituar një shtëpi me kredi të butë apo bonus qiraje –por në realitet ndodh ndryshe.
Ndonëse në Bashkinë e Tiranës aplikohen disa programe strehimi për shtresat në nevojë, numri i përfituesve mes grave të divorcuara, nënave të vetme apo viktimave të dhunës në familje numërohen me gishtat e dorës.
“Numri i përfituesve nga gratë e divorcuara, prind i vetëm apo gratë me urdhër mbrojtje për programet sociale të strehimit [bonus qiraje] është 20 përfitues për vitet 2018/2019/2020,” tha Bashkia e Tiranës në një përgjigje me shkrim.
Për numrat e ulët të përfituesve fajësohen aplikimet e pakëta që kanë mbërritur në Bashkinë e kryeqytetit –vetëm 22 aplikime në total.
Por aktivistë të të drejtave për strehim theksojnë se procedurat burokratike dhe prioritetet e ndryshme të Bashkisë i mbajnë nënat e vetme dhe viktimat e dhunës në familje jashtë skemave të subvencionimit për strehim.
“Për shtetin je e vdekur”
E diplomuar për Drejtësi në një universitet privat, jeta e Sidorelës ndryshoi rrënjësisht rreth dy vite më parë, kur e bija ishte vetëm 7 muajshe.
“U divorcuam kur vajza ishte 7 muajshe dhe nuk ishte aspak një divorc i thjeshtë. Por po përpiqem t’ia dal me forcat e mia,” thotë Sidorela.
E papunë dhe me një urdhër mbrojtjeje nga gjykata në duar, nëna e re nuk ka pasur prej asaj kohe një strehë të qëndrueshme.
Ajo tregon se fillimisht kishte qëndruar me familjen e vëllait në Tiranë dhe më pas, nëpërmjet pedagoges së saj, u strehua për disa ditë në një nga strehëzat për gratë me urdhër mbrojtje. Megjithatë, ajo shton se nuk ka përfituar asgjë nga shteti dhe pa ndihmën e familjarëve vështirë se do t’ia kishte dalë.
“Jam e papunë, e pastrehë, me një fëmijë gati 3 vjeçe dhe kam të vetmen të ardhur pensionin 15 mijë lekë në muaj të vajzës. Ku jetojmë ne? Si jetojmë? Askush nuk do t’ia dijë, për shtetin je e vdekur,” thotë ajo e irrituar.
Në kohën që ishte në strehëz, Sidorela u njoh me aktivisten Ina Kasimati, e cila i hapi dyert e shtëpisë për disa muaj.
“Sidorela në atë kohë kishte urdhër mbrojtje, ishte me një vajzë të vogël në krahë, e papunë dhe nuk dinte ku të fuste kokën. Unë jam vetë një person që e kam vuajtur këtë situatë, ndaj jetuam së bashku për disa kohë në banesën time,” thotë Kasimati.
Dy gratë bashkuan forcat për ta adresuar problemin e strehimit në rrugë ligjore, por për Sidorelën vazhdon të mbetet një mision i vështirë. Ndonëse i plotëson kushtet dhe është shpallur fituese, mungesa e kontratës së qirasë vazhdon të mbajë peng strehimin e saj.
“Në këtë mes duhet të ndërhyjë Bashkia, sepse unë nuk di çfarë të bëj më tepër. Ajo duhet të lidhë marrëdhënie kontrate për qira banese me këta individë që kanë pronat, që unë, dhe gra të tjerë si unë, të mos digjemi se ata nuk duan të paguajnë taksat,” tha ajo.
Lindja e një nisme
Interesimi për rastin e Sidorelës e çoi Ina Kasimatin tek historitë e dhjetëra vajzave dhe grave, të cilat përballen me të njëjtën situatë të vështirë sociale dhe ekonomike. Kasimati i tha BIRN se në këtë rrugëtim, ajo kuptoi jo vetëm shtrirjen e gjerë të këtij fenomeni, por edhe faktin se nënat e vetme ishin të përjashtuara nga programi social 2017-2020 i Bashkisë së Tiranës për grupet vulnerabël.
“Pavarësisht se thuhet janë prioritet, buxheti për mbështetjen e strehimit social të këtij grupi është joefikas, i ulët. Mesa po kuptojmë edhe nga takimet me fokus grupe, ligji aktual ka problematika dhe nuk po mundet të përmbush siç duhet nevojat dhe mbështetjen cilësore dhe të qëndrueshme për strehimin social,” tha Kasimati, e cila po koordinon aktualisht projektin “Lëviz për strehimin” të financuar nga “Lëviz Albania”.
Kasimati ka mbledhur rreth vetes një grup ekspertësh që po merren me studimin e situatës në të cilat gjenden këto gra, për të dalë me rekomandime konkrete drejtuar institucioneve vendimmarrëse dhe ligjvënëse. Sipas saj, qëllimi është advokimi, studimi i politikave dhe i buxhetit te Bashkisë Tiranë në lidhje me strehimin social (bonus qeraje, kredi të buta ) për gratë e divorcuara/prind i vetëm apo ato me urdhër mbrojtjeje për shkak të dhunës në familje.
“Nisi si një gjë e vogël, por që po zgjerohet çdo ditë. Qëllimi është të lobojmë pranë Bashkisë që gratë –prind i vetëm apo me urdhër mbrojtje, të jenë përfituese të bonusit të qirasë apo kredisë së butë, që janë projekte sociale të Bashkisë së Tiranës,” tha Kasimati për BIRN.
Ndërsa lufton prej kohësh për një zgjidhje afatgjatë për strehimin, Sidorela nuk është dorëzuar. Ajo ka nisur tashmë praktikën pranë një studioje noterie dhe e ka dërguar vajzën në një kopësht publik.
“Nuk mund të dorëzohem, do të bëj gjithçka që të mund t’i siguroj një jetë sa më të qetë e të mirë vajzës sime. Ky është misioni im,” përfundoi ajo.
