Amish janë një Komunitet fetar, me origjinë kristiano-protestante e batiste, të themeluar në Zvicër në shek.XV, e të transferuar në Amerikën e veriut, Kanada & SHBA që prej shek.XVI. Momentalisht komuniteti më i madh amish jeton në Ohio. Gjuha e përdorur është një dialekt gjerman që quhet gjermanishtja e Pensilvanisë. Nga disa studiues konsiderohen si Protestant konservatorë.
Simbas disa materialeve të gjetura në lundrimin tonë në rrjetet sociale, thunes se besimi Amish është një fe e krishterë që e ka origjinën tek anabaptistët zviceranë. Njohja e historisë së lëvizjes anabaptiste ndihmon për të kuptuar besimin Amish siç praktikohet sot. Menjëherë pas fillimit të reformimit protestant, një grup njerëzish u bënë të padurueshëm me ritmin e ngadaltë të reformave katolike dhe protestante dhe vendosën reforma më radikale. Për shkak të refuzimit të tyre për të ndjekur kërkesat e shtetit/kishës, ata u persekutuan dhe u martirizuan. Pagëzimi ishte një nga çështjet më të rëndësishme që krijoi polemika. Ky grup, i quajtur anabaptistë, praktikonte pagëzimin e të rriturve dhe jo foshnjave.
Duke ju refrenar gjithmonë këtyre materialeve, mësojmë se në vitin 1690, disa anabaptistë të Alzasë ndjenë se kisha po humbiste vizionin ose zellin e saj origjinal dhe, në një përçarje, u shkëput nga anabaptisti ose menoniti zviceran. I riu Jacob Amman, i cili mbrojti disiplinën e rreptë fetare, udhëhoqi këtë grup i cili u bë një besim i veçantë. Amish emigruan në Amerikën e Veriut në vitet 1700 dhe 1800. Vendbanimet Amish ishin të vogla, të izoluara dhe të shpërndara. Ata mbanin doktrina kryesore të përbashkëta, por me kalimin e viteve, praktikat e tyre ndryshonin.
Mirëpo thuhet se sot, ekzistojnë një sërë grupesh të ndryshme Amish me shumicën e lidhur me katër urdhra - Rendi i Vjetër, Rendi i Ri, Andy Weaver dhe Swartzepntruber. Grupet veprojnë në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri me ndryshime në mënyrën se si ata praktikojnë fenë e tyre dhe se si e drejtojnë jetën e tyre të përditshme. Ka rreth 270 vendbanime Amish në 24 shtete dhe më së shumti janë në provincën kanadeze të Ontarios. Përafërsisht 70 për qind e Amishëve, thuhet se jetojnë në Ohio, Pensilvani dhe Indiana. Popullsia e tyre, në gjithë Amerikën e Veriut, mendohet se është më shumë se 160,000 me një prediction që popullsia e tyre të dyfishohet çdo 120 vjet.
Të gjitha aspektet e jetës Amish diktohen nga një listë rregullash të shkruara ose gojore të njohura si Ordnung, e ngjashme me librat e shenjët, Bibla, Kurani, Tora, Dhjata e tjera, e cila përshkruan bazat e besimit Amish dhe ndihmon për të përcaktuar se çfarë do të thotë të jesh Amish. Për një person Amish, libri i tyre I shenjët Ordnung mund të diktojë pothuajse çdo aspekt të stilit të jetës së dikujt, nga veshja dhe gjatësia e flokëve deri tek stili i kaloshinave dhe dhe mjetet e teknikat e bujqësisë. Ordnung ndryshon nga komuniteti në komunitet dhe porosia sipas këtij libri, shpjegon pse do të shihni disa Amish duke hipur në automobila, ndërsa të tjerët nuk pranojnë as përdorimin e dritave me bateri. Stilet e veshjeve Amish inkurajojnë përulësinë dhe ndarjen nga bota.
Studiuesit thonë se Amishët janë të neveritshëm ndaj teknologjisë që ata mendojnë se dobëson strukturën
e familjes. Lehtësitë që ne të tjerët i konsiderojmë si të mirëqena, si energjia elektrike, televizioni, telefonat, traktorët, konsiderohen si një tundim që mund të shkaktojë kotësi, të krijojë pabarazi ose të largojnë Amishët nga komuniteti i tyre i lidhur ngushtë.
Studiuesit kan vrejtuar se Familja është njësia më e rëndësishme shoqërore në kulturën Amish. Familjet e mëdha me shtatë deri në dhjetë fëmijë janë të zakonshme. Punët ndahen sipas rolit seksual në shtëpinë Amish - burri zakonisht punon në fermë, ndërsa gruaja bën larjen, pastrimin, gatimin dhe punët e tjera të shtëpisë. Në shtëpi flitet gjermanisht, por në shkollë mësohet edhe anglishtja. Amish martohen me Amish - nuk lejohet martesa e përzier. Divorci nuk lejohet dhe ndarja është shumë e rrallë.
Amishët kanë një ndjenjë të fortë të shpirtit të komunitetit dhe shpesh u vijnë në ndihmë atyre në nevojë. Rritjet e tyre në hambar janë një shembull i mirë. Fqinjët japin lirisht nga koha dhe aftësitë e tyre për të ndihmuar njëri-tjetrin. Me interesin aktual të shoqërisë sonë për të rivendosur "vlerat familjare", mund të mësohet shumë nga studimi i mënyrës së jetesës së Amishit. Përkushtimi i tyre ndaj familjes dhe komunitetit dhe etika e tyre e fortë e punës janë shembuj të mirë për shoqërinë tonë më të madhe.
Kush është komuniteti Amish
Në pamje të parë, shumë pjesëtarë të komunitetit Amish, duket sikur kanë mbetur të "ngërthyer" në shekullin e 19-të. Pjesëtarët e këtij komuniteti preferojnë kuajt në vend të makinave, jetën modeste në vend të luksit. Shumica nuk kanë telefona dhe as energji elektrike në shtëpitë e tyre. Ata i dërgojnë fëmijët e tyre në shkolla private, njëdhomëshe, deri në moshën 13 vjeç. Ata evitojnë teknologjinë dhe predikojnë izolimin nga bota moderne. Ata nuk pranojnë t\‘i bashkohen ushtrisë dhe as nuk pranojnë ndihmën e qeverisë. Komuniteti Amish, në Lancaster County, Pensilvani, ka qenë model edhe për një film të 1985-ës, "Dëshmitari", ku në rol kryesor luan Harrison Ford. Një film "thriller" që vë në dukje kontrastin mes botës moderne, të dhunshme, dhe ekzistencës paqësore të Amishëve. Pjesëtarët e komunitetit Amish, përjetojnë në pjesën më të madhe, të njëjtat probleme me komunitetet e tjera, por i mban ato të fshehta. Rreth 200 mijë njerëz Amish, jetojnë në më shumë se 20 shtete të Amerikës dhe në provincën e Kanadasë, në Ontario. Grupi më i vjetër i "Urdhrit të vjetër Amish", me rreth 16-18 mijë pjesëtarë, jetojnë në Lancaster County, një zonë rurale ku u vendosën Amishët e parë, në vitin 1720, shumica të larguar nga persekutimet në Evropë. Amish është i ndarë në disa degë të veçanta, të vendosura nëpër distrikte dhe kongregacione. Çdo distrikt është krejtësisht i pavarur dhe jeton sipas rregullave të veta të pashkruara. "Urdhri i Vjetër", është edhe më konservativi i këtyre grupeve dhe ka rregulla të rrepta për veshjen, sjelljen si edhe përdorimin e teknologjisë.
Dasmat Amish
Amish janë komunitet i vogël por i fuqishëm në Kombet e bashkuara dhe Kanada. Ka rreth 200.000 Amish në Kombet e bashkuara. Ata jetojnë sipas një religjioni të vjetër katolik. Ata përdorin kujat për bujqësi dhe transport, vishen në mënyrë tradicionale, dhe nuk lejojn telefon dhe rrymë.
Dasmat amishe janë mbajtur zakonisht të marteve ose të enjtëve pas të korrave. Pas njohjes, çifti i ri bashkohet në kishë dhe pagëzohen. Një i ri informon një të vjetër në kishë të cilët pastaj shkojnë te prindërit e vajzave amishe për të marrë premtimin për martesë. Pas premtimit të dhenë nga prindërit peshkopi 'publikon' lajmin e martesës në kishë. Në ditën e martesës nusja veshë një fustan të kaltër të thjeshtë. Nuk bënë makeup, dhe nuk pranon unazë fejese apo martese. Çifti betohet në kishë. Ceremonia mund të zgjas disa ore, duke u ndjekur nga komuniteti që përfshihet në banket duke kënduar. Çifti i ri do të flej në shtëpinë e prindërve natën e parë. Në disa grupe çifti duhet të ngrihet në mëngjesin e parë të martesës së tyre dhe të pastrojne të gjitha teshat e tyre së bashku. Pas martesës çifti do të kaloj disa javë duke vizituar shtëpitë e miqve dhe të afermeve të cilët janë kujdesur për dasmën.
Interesante
Amishët kanë disa tradita dasmash që mund t'ju befasojnë. Një ceremoni quhet, "duke shkuar në tavolinë'. Pas ushqimit, gratë e pamartuar në mes të 16 dhe 30-ave ftohen të ulen një nga dhomat më të mëdha të fjetjes. Burri shkon në shtallë. Është detyrë e çiftit të martuar të bind të riun që të shkoj brenda në shtëpi dhe të ngjitet lartë ku janë duke pritur vajzat. Djali kërkon nga një vajzë 'të shkoj te tavolina', një tavolinë poshtë. Në ndërkohë njerëzit më të vjetër ulen në banka nëpër shtëpi. Ata këndojnë, hanë karamele dhe fruta. Nusja dhe dhëndrri sigurojnë çdo person të pamartuar të cilët së paku janë 16, që të ka një partner për tavolinen e mbrëmjes. Përderisa djemtë dhe vajzat janë zakonisht të ndara kjo është një ritual i rëndësishëm. Kjo është mënyra që të rinjtë dhe të rejat të noftohen me njëri-tjetrin dhe të shohin nëse ka ndonjë shkëndijë që më vonë të udhëheq në martesë.
Pa asnjë teknologji dhe shumë striktë, njihuni me sektin fetar Amish!
Amish, është një nga besimet fetare më interesante të kohëve moderne. Ky komunitet është i famshëm për jetesën e tij të thjeshtë, distancimin nga teknologjia e sotme, sidomos ato që lidhen me mjetet e komunikimit masiv dhe automjetet. Pjesëtarët e këtij sekti kristian nuk ndjekin modën, por vazhdojnë të vishen si paraardhësit e tyre qindra 400 vjet më parë.
Rrënjët e këtij besimi fetar, gjenden në lëvizjen Anabaptiste, një grupim që u krijua gjatë Reformimit Protestant në vitin 1525. Anabaptistët janë shumë pacifistë, dhe besojnë shumë në ndarjen e kishës nga shteti. Ndryshimi më i madh midis Anabaptistëve dhe sekteve të tjera të krishtera, është se besimtarët pagëzohet të rritur.
Në fillim, pagëzimi i të rriturve ishte kundër ligjeve të katolicizmit, dhe dënohej me vdekje. Kësisoj, anabaptistët u përballën me përndjekje të tmerrshme, dhe u detyruan ta praktikojnë pagëzimin në fshehtësi. Një nga grupet më të hershme të Anabaptistëve, drejtohej nga ish-prifti katolik, Meno Simon me origjinë nga Holanda.
Prandaj pasuesit e tij do të quheshin menonitë. Pas persekutimit në Evropë, në vitin 1737, 21 familje Amish u larguan nga Hollanda, dhe u vendosën në Pensilvani, përpara se të përhapeshin në pjesën tjetër të SHBA-së. Ata bëjnë një jetë shumë strikte në pikëpamja morale. Seksi para martesës është i ndaluar.
Megjithatë ata u japin të rinjve të rritur shansin që duke nisur nga mosha 16 vjeз, të përjetojnë ndjesitë e botës së jashtme, në një periudhë të njohur si “Rumspringa”. Ajo зfarë bëjnë gjatë kësaj kohe të rinjtë Amish, mund të ndryshojë nga zona në zonë. Disa veshin rroba moderne, të tjerët shkojnë në kinema dhe ngasin makina.
Sidoqoftë, në disa raste, të rinjtë e këtij komuniteti festojnë, konsumojnë drogë dhe alkool, ose kryejnë marrëdhënie seksuale. Pasi provojnë botën e jashtme, të rinjtë duhet të zgjedhin nëse duan të pagëzohen. Nëse zgjedhin të bëjnë këtë, janë të detyruar të rrëfejnë mëkatet e tyre dhe pas pagëzimit mund të martohen.
Nëse dikush zgjedh të mos pagëzohet, ai duhet të largohet nga komunitetit, por mund të qëndrojnë në kontakt me miqtë dhe familjen e tij Amish. Njerëzit e këtij komuniteti nuk lejohen të luajnë instrumente muzikore apo të dëgjojnë muzikë, përveз atyre që vijnë nga libri i këngëve të tyre i quajtur “Ausbund”. Arsyeja pse nuk lejohen të luajnë në instrumente, është sepse kjo cilësohet një formë vetë-shprehje, dhe mund të зojë në ndjenja të krenarisë dhe epërsisë.
Fëmijët e këtij komuniteti përdorin kukullat Amish, që janë tejet të veзanta, pasi nuk kanë fytyrë. Ndërsa nuk ka ndonjë shpjegim zyrtar për këtë, mendohet se pa një identitet, kukulla përforcon idenë se të gjithë jemi njëlloj para Zotit.
Nëse do të ftoheshit për një vizitë në shtëpinë e një familje Amish, përveз faktit që ata nuk kanë televizor apo pajisje elektronike, do të vëreni se nëpër mure apo në tavolinë, nuk ka asnjë fotografi personale, si foto dasme ose foto të fëmijëve. Fotografitë janë të ndaluara, pasi shkelin disa parime të besimit të tyre.
Së pari, ata besojnë se fotografitë e njerëzve e theksojnë më tepër individualitetin, në një kohë që Amishët besojnë se të gjithë janë të barabartë në sytë e Zotit. Së dyti, një rregull i rëndësishëm është mos bërja e imazheve të gdhendura, dhe ata besojnë se fotografitë e shkelin këtë rregull. Së fundmi, Amishët duan të kujtohen më shumë për kontributin dhe mënyrën e tyre të jetesës, se sa për pamjen e tyre fizike.
Arsyeja pse nuk e përdorin teknologjinë moderne, është sepse mendojnë se ajo është e keqe. Ata druhen se ajo do të зonte në asimilimin e tyre me pjesën tjetër të shoqërisë, në një kohë që të qenit një komunitet i veзantë dhe i pavarur është parimi kryesor i besimit Amish. Kjo është arsyeja pse ata nuk përqafojnë asnjë lloj mjeti të komunikimit masiv, si televizioni, muzika pop dhe interneti.
Edhe kur e përdorin energjinë elektrike, ajo vjen nga bateritë apo energjia diellore, dhe jo nga linjat e shërbimit publike. Megjithatë edhe mes tyre ka disa nëngrupe, që sillen ndryshe nga të tjerët, duke qenë më miqësorë ndaj teknologjisë moderne. Ndonëse ky sekt nuk pranon shumë anëtarë të rinj, popullsia e këtij komuniteti dyfishohet зdo brez.
Në fillim të viteve 1900, kishte rreth 5.000 anëtarë që jetonin në Amerikën e Veriut. Sot ka mbi 250.000. Kjo rritje e madhe, ndodhi për shkak se зiftet kanë mesatarisht nga 6-7 fëmijë. Por problemi është se martesat brendapërbrenda komunitetit, krijojnë një “rezervuar të cekët gjenesh”.
Kur kjo ndodh, defektet gjenetike kanë më shumë shanse të kalojnë tek brezi tjetër. Ndërsa sëmundjet më të zakonshme në mesin e këtij janë Imunodefiзenca e Rëndë e Kombinuar, që njihet edhe si “sëmundja e djemve me flluska”. Sindroma Kohen, një sëmundje që prek aftësitë e muskujve dhe zhvillimin mendor, si dhe nanizmi (xhuxhëve).
Nga ana tjetër mënyra e jetesës, u sjell disa përfitime shëndetësore, teksa ata kanë shkallë më të ulët të prekjes nga tumoret, diabeti dhe sëmundjet kardiovaskulare. Në lidhje me këtë ekzistojnë disa shpjegime. Por studiuesit besojnë se arsyeja kryesore është mënyra e tyre jetesës, ku duhani dhe alkooli janë të ndaluara, si dhe nga moskonsumimi i ushqimeve të përpunuara.
Ndërkohë Amishët janë shumë aktivë fizikisht, ndaj obeziteti mes tyre është i rrallë. Për më tepër, ata jetojnë thuajse të gjithë në zona rurale, ndaj janë larg ndotësve të mëdhenj. Së fundmi, edhe pse jeta në këtë komunitet nuk është tërësisht pa strese, njerëzit jetojnë dhe punojnë në një komunitet që është shumë mbështetës ndaj njëri-tjetrit.
