Kurti: Kosova po bëhet një histori suksesi, ne mund të jetojmë pa njohjen e Serbisë
Cili është qëndrimi i qeverisë së Kosovës për dialogun me Serbinë dhe si i sheh ajo angazhimet e saj brenda marrëveshjes së Uashingtonit? A ka ndonjë alternativë ndaj dialogut për Kosovën dhe cilat tema pret qeveria e Kosovës që të diskutohen në raundet e ardhshme në Bruksel? European Western Balkans (EWB) i ka diskutuar këto pyetje me Albin Kurtin, Kryeministri i Kosovës, në Dialogun e Forumit të Prespës, i cili u zhvillua më 1 dhe 2 korrik në Ohër, Maqedonia e Veriut, përcjell “Bota sot”.
EWB: Më lejoni të filloj duke ju pyetur për atë që biseduat sot në Dialogun e Forumit të Prespës - problemi me mini-Shengenin dhe domosdoshmëria e ekzistimit të formave të tjera të bashkëpunimit rajonal siç është SEFTA. Cili është sipas jush ndryshimi kryesor midis mini-Shengenit dhe SEFTA-s që ju propozoni?
Albin Kurti: Së pari, ne nuk e dimë se çfarë përfshin mini-Shengeni në të vërtetë. Nuk e kuptoj pse na duhet mini-Shengeni kur kemi Procesin e Berlinit, i cili që nga Samiti i Sofjes, ka përfshirë Tregun e Përbashkët Rajonal. Pra, pse do të na duhej mini-Shengeni nëse kemi Tregun e Përbashkët Rajonal nga Samiti i Sofjes? Nga ana tjetër, nuk mendoj se është me vend ta quajmë atë mini-Shengen. Filloi në Novi Sad dhe nuk e shoh se si mund ta bëjmë këtë iniciativë pa njohje reciproke ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Sepse është i paimagjinueshëm niveli në të cilin bashkëpunojnë Kosova dhe Serbia me njëra tjetrën për sa kohë që nuk kemi njohje reciproke.
EWB: Por disa mund të thonë se hyrja në mini-Shengen është një angazhim i bërë nga Kosova brenda Marrëveshjes së Uashingtonit të nënshkruar vitin e kaluar. Cili është mendimi juaj për këtë? A do të tërhiqet Kosova nga ky zotim?
AK: Vitin e kaluar, ne patëm një vendim nga gjykata Kushtetuese që tregoi se qeveria e mëparshme ishte jo vetëm e paligjshme, por edhe anti-kushtetuese. Sepse, kur u zgjodh - më 3 qershor 2020, në të vërtetë nuk e kishte shumicën. Nuk i kishte 61 deputetë nga 120, por vetëm 60. Unë mendoj se në mesin e opinionit publik në Kosovë ka rezerva të mëdha ndaj qeverisë së mëparshme dhe gatishmërinë e institucioneve që kurrë nuk ishin për këtë iniciativë mini-Shengen. Unë mendoj se ne po veprojmë në përputhje me rrethanat, dhe ata që propozuan iniciativën mini-Shengen duhet të kenë barrën e provës për të treguar se cila është me të vërtetë përmbajtja e saj dhe pse është e nevojshme kur e kemi Procesin e Berlinit.
EWB: Nga sa keni thënë, mund të interpretohet që ju e konsideroni Marrëveshjen e Uashingtonit si të paligjshme në vetvete me të gjitha klauzolat e saj. Ne kemi dëgjuar nga Qeveria e SHBA që marrëveshja është e vlefshme në sytë e tyre. A do të jetë ky një problem, sipas mendimit tuaj, në marrëdhëniet tuaja me administratën amerikane?
AK: Unë jam një nga udhëheqësit që mbështet presidentin Biden, në kontrast me presidentin Vuçiq, i cili po lobonte fort për presidentin Trump. Unë nuk thashë se atë që është nënshkruar në Uashington që unë thjesht do ta hedh - aspak. Pika e fundit, e cila ishte njohja e Kosovës nga Izraeli është zbatuar dhe kjo është pjesa më e vlefshme e marrëveshjes. Ju duhet ta dini që të dy tekstet nuk janë të njëjta. Për shembull, në tekstin e palës serbe, ishte shkruar që ambasada nga Tel Aviv do të zhvendoset në Jeruzalem, por kjo nuk ndodhi ashtu siç ishte dashur. Pra, dy tekste të ndryshme, dy angazhime të njëanshme.
EWB: Unë po flisja për marrëveshjen e Uashingtonit duke pasur parasysh se shumë po mendonin se kjo marrëveshje do të pushojë së qeni e rëndësishme për administratën e re nëse Joe Biden fiton zgjedhjet, dhe ai me të vërtetë fitoi. Në përgjithësi, a shihni ndonjë ndryshim të madh në qasjen e SHBA-së ndaj marrëdhënieve me Kosovën dhe atyre Serbi-Kosovë, që nga ndryshimi i administratës në Uashington, veçanërisht kur bëhet fjalë për marrëdhëniet midis SH.B.A. dhe administratave të BE-së mbi dialogun?
AK: Në një nivel, SH.B.A. mban qëndrimin e saj për Kosovën e pavarur, pavarësisht se kush fiton zgjedhjet atje. Por pastaj, përsëri, ka disa ndryshime. Presidenti Biden dëshiron të forcojë marrëdhëniet Trans-Atlantike midis SHBA dhe Evropës. Ai është një social demokrat dhe gjithashtu ka një politikë të bazuar në vlera, ku nga dialogu dëshiron të ketë një rezultat transformues, jo qasje transaksionale.
EWB: Lidhur me këtë raund të fundit të dialogut që keni pasur me presidentin Vuçiq në Bruksel, është thënë se është shumë pozitive që ky takim u zhvillua, por gjithashtu ajo që dëgjuam përmes deklaratave të ndryshme nga të dy palët është se nuk kishte shumë besim dhe se të dy palët janë shumë larg njëra-tjetrës. Cila është pozitivja që mund të merrni nga ky takim dhe ku mendoni se mund të shkojë dialogu nga këtu?
AK: Unë mendoj se duhet të pajtohesh me mua se është e vështirë të mbash bisedime për sa kohë që nuk ka distancë nga regjimi i Millosheviçit. Është shumë e nevojshme që të kemi një distancim real, një introspeksion, një autokritikë në mënyrë që të merrni orientim të duhur në të ardhmen dhe të arrini zgjidhje me pajtimin. Unë nuk shoh një alternativë ndaj njohjes reciproke dhe nuk dua të shmang elefantin në dhomë. Disa herë ka pasur këtë përpjekje për të diskutuar në lidhje me detajet teknike të raundeve të mëparshme të bisedimeve, por ne jemi udhëheqës politikë. Detajet teknike janë për ekspertë profesionistë, zyrtarë shtetërorë të cilët janë pjesë e ekipeve tona. Por për udhëheqësit, ne nuk duhet të shmangim elefantin në dhomë, dhe unë mendoj, që është, mungesa e njohjes reciproke, domethënë - mosnjohja reciproke.
Për mua, dialogu në Bruksel, i cili mbështetet në rezolutën e Asamblesë së Përgjithshme të 8 shtatorit 2010, ka të bëjë me statusin e marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë. Ne kemi marrëdhënie anormale dhe do t'i normalizojmë ato. Për këtë qëllim, siç thotë ajo rezolutë, ekzistojnë katër qëllime që duhet të arrijmë - paqja, siguria dhe stabiliteti, bashkëpunimi, afirmimi i rrugës dhe perspektivës evropiane dhe përmirësimi i jetës së qytetarëve. Besoj se me dialog konstruktiv, mund të kemi progres.
EWB: Ne e dimë që pala serbe është mjaft e fortë kundër idesë së njohjes reciproke në rrethanat aktuale dhe me kufijtë e tanishëm të Kosovës. Ku e shihni hapësirën për kompromis? Ju keni përmendur që për ju Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe, i cili ishte rënë dakord në marrëveshjen e Brukselit dhe gjithashtu në marrëveshjen e veçantë në vitin 2015 është diçka që do të ishte keq për Kosovën dhe që qeveria juaj nuk do ta zbatonte atë. Ku e shihni një hapësirë për kompromis në mungesë të bisedimeve për ASM nga njëra anë dhe nga ndryshimi i kufirit nga ana tjetër, të cilat i keni përmendur shumë herë në të kaluarën?
AK: Kosova me qeverinë e re, tre të parët në listën tonë fituese janë udhëheqës të tre institucioneve - përkatësisht, Zonja President Osmani, kryetar i Parlamentit Konjufca, dhe unë si Kryeministër - ne kemi fituar në këtë biletë pune dhe drejtësie, dhe ne jemi qeveria më e suksesshme që kur Kosova u çlirua, e të mos flasim nga shpallja e pavarësisë.
Më lejoni të theksoj se eksportet në Kosovë në këto pesë muaj u rritën me 66%, qarkullimi i aktivitetit ekonomik me 15%, të ardhurat e qeverisë me 30% dhe ne kemi një perspektivë të një 7.9% të PBB-së si rritje ekonomike për këtë vit. Administrata jonë e taksave arriti të mbledhë 60 milion euro më shumë se vitin e kaluar, dhe doganat tona 108 milion euro më shumë se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar në pesë muajt e parë. Ne po e menaxhojmë pandeminë mjaft mirë. Kur morëm detyrën më 22 mars të këtij viti, kishim 781 të infektuar rishtas në ditë dhe 17 vdekje. Dhe tani, është një numër një shifror i të sapo infektuarve me vdekje zero. Ne jemi siguruar që të kishim 2 milion vaksina, me zero vaksina nga Federata Ruse dhe Kina. Ne kemi administruar 200.000 doza dhe 400.000 vaksina tashmë të mbërritura. Shtrimi në spital u ul me 86%, i infektuar rishtas me 99%, rastet aktive në përgjithësi me 97%.
Ne kemi pasur 221 operacione policore, kemi shkatërruar 7 banda kriminale, kemi konfiskuar 400 kilogramë kokainë dhe 7 milion euro. Ne kemi arrestuar 933 persona në 101 bastisje dhe 221 operacione policore. Ne po forcojmë shtetin e Kosovës. Kosova po bëhet një histori suksesi. Dhe taktika e vjetër e sallamit - çfarë më jepni për njohje e cila nuk do të ndodhë kurrë nuk do të funksionojë. Presidenti i Serbisë tha se ai kurrë nuk do të njohë Kosovën. Me këtë qasje, ai e ka vënë veten si një pengesë të marrëveshjes, sepse të gjitha koncesionet e mëparshme nga paraardhësit e mi i janë dhënë Serbisë në dritën e njohjes në të ardhmen, për të cilën ai tha se nuk do të ndodhë kurrë.
EWB: Ju jeni përqendruar tashmë në fillimin e mandatit tuaj në çështje të brendshme të tilla si lufta kundër korrupsionit, etj, dhe keni thënë që dialogu nuk është midis përparësive tuaja. Duke pasur parasysh ato që keni thënë, a besoni se për Kosovën është e vlefshme që dialogu të ndalohet plotësisht, dhe se ju thjesht mund të përqendroheni në zhvillimin tuaj?
AK: Sigurisht, unë do të preferoja që Serbia ta njohë Kosovën, por nëse Serbia nuk e dëshiron atë, ne duhet të vazhdojmë të jetojmë pa atë njohje. Unë nuk jam duke planifikuar të zëvendësoj varësinë e kaluar të Kosovës nga Serbia me varësinë e re të Kosovës nga njohja e Serbisë në vendin tonë të pavarur. Pra, për 13 vjet tani, ne kemi jetuar pa njohjen e Serbisë. Do të ishte mirë nëse Serbia na njeh, por unë nuk do të paguaj për atë, as me territorin e Kosovës, as me funksionalitetin e shtetit tonë. Kosova është e pavarur. 26 nga 30 vendet e NATO-s e njohën atë, 22 nga 27 vendet anëtare të BE-së njohën Kosovën. Rusia dhe Kina nuk na njohin, por SH.B.A., Franca dhe Mbretëria e Bashkuar në Këshillin e Sigurimit na njohin. Ne do të duhet të vazhdojmë tutje.
EWB: Unë do ta kuptoja këtë përgjigje si një po nga ju. A jeni i shqetësuar se mungesa e dialogut mund të ketë pasoja të sigurisë në të gjithë rajonin? Publiku në Serbi tani është mjaft i shqetësuar për disa incidente që kanë ndodhur në Kosovë gjatë ditëve të fundit. A ka frikë se mund të ketë përshkallëzim të dhunës në një rast që dialogu thjesht ndalet dhe se gjërat kthehen në kohën para dialogut?
AK: Ne jemi një qeveri paqësore dhe do të kujdesemi për të gjithë qytetarët e Kosovës. Në Kosovë nuk ka probleme ndër-etnike. Në të vërtetë, ju keni serbë në Kosovë që ankohen për presionin nga Serbia. Kur isha Kryeministër për herë të parë, unë caktova Aleksandër Stankoviç nga Ranilugu si këshilltarin tim, por pas dy orësh, ai dha dorëheqjen për shkak të presionit nga strukturat nga Beogradi. Në thelb, serbët e Kosovës janë nën presion nga Beogradi. Ne duam t'i ndihmojmë gjithashtu. Sepse, siç e dini, pothuajse 100% janë të detyruar të votojnë vetëm për një parti, e cila është nën kontroll dhe financohet nga Beogradi, dhe kjo është me të vërtetë trishtuese. Unë mendoj se duhet të ketë pluralizëm demokratik dhe jo homogjenizim nacionalist.
EWB: Shumë do të pajtoheshin që shumë serbë ndihen nën presion nga Serbia, por gjithashtu ka shqetësime të ndryshme në lidhje me kërcënimet nga shqiptarët etnikë. Në vitin e fundit kemi parë disa incidente - në Beograd, kjo është një nga temat më të nxehta në ditët e fundit. A besoni se ky paraqet një problem në Kosovë?
AK: Ne i trajtojmë të gjitha incidentet, por gjithashtu nuk është mirë që në një kishë e cila nuk ka mbaruar sepse ata nuk e kanë arritur ta bëjnë atë, pasi ishte gjatë periudhës së Millosheviçit në kampusin universitar, një kishë gjysmë e përfunduar, të vihet për të bërë liturgji politike. Nuk është mirë. Pa kërkuar leje. Sepse, edhe sipas marrëveshjes së Brukselit sa herë që vini, duhet të kërkoni leje. Pra pa kërkuar leje të vinë për të kryer një liturgji politike në një kishë të Millosheviçit, e cila u ndërtua në vitin ’97 në kampusin universitar. Sepse, Millosheviqi shpronësoi territorin e kampusit universitar, dhe gjithashtu shfrytëzoi pronën publike për të ndërtuar kishën. Instrumentalizimi i kishës së Milosheviçit është diçka që ne duhet ta dënojmë dhe jo ta kthejmë atë në liturgji politike.
Është përshtypja ime që tani, me qeverinë e re, ka njëfarë interesi të Beogradit për të shkaktuar incidente dhe për ta kthyer këtë çështje në një çështje sigurie. Më besoni mua, shqiptarët dhe serbët në Kosovë, kudo që janë në një treg ose në një ndërmarrje, ose që punojnë për organizata ndërkombëtare, ata nuk kanë asnjë problem. Incidente zero sot, zero incidente dje, zero incidente pardje. Unë thjesht kam frikë se ka rrënjë politike në incidente, të cilat nuk po ndodhin për shkak të dallimeve tona etnike, por për shkak të interesit politik të dikujt. Padyshim jo timit.
