Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës (ASHAK) ka mbajtur sot tryezën shkencore “Ndotja e mjedisit nga materialet plastike dhe substancat organike rezistente dhe metodat e trajtimit”.
Materialet plastike janë problem i mjedisit dhe se 14% prej tyre digjen dhe 14% riciklohen, ndërsa, në vit prodhohen rreth 367 milionë tonë materiale plastike. Kështu ka prezantuar rezultatin anëtari korrespodent i ASHAK-ut, Fetah Podvorica.
Podvorica tha se plastika është materiali i tretë në botë i cili prodhohet më së shumti, sipas tij arsyeja pse plastika përdoret kaq shumë është qëndrueshmëria e saj dhe pesha e lehtë e cila është material shumë i rëndësishëm për qytetarët.
Podvorica: 367 milionë tonë plastikë prodhohen në vit
“Aktualisht në vit prodhohen diku rreth 367 milionë tonë materiale plastike, dhe aktualisht janë materiali i tretë në botë për nga sasia pas prodhimit të çimentos dhe çelikut. Materialët plastike janë materiale lehtë të deformueshme dhe lehtë marrin forma të ndryshme, janë rezidente ndaj goditjeve ndaj ndryshimeve temperaturave dhe lagështisë. Një ndër arsyeje kyçe pse materialet plastike janë kaq të përdoreshme, është në radhë të parë qëndrueshmëria e tyre, pastaj ka të bëjë edhe me peshën e tyre e cila nëse e shihni, p.sh. në mënyrë të thjeshtë kur krahasohet me shishe qelqi dallimi është 75 herë. Përdorimi i këtyre materialeve është shumë i rëndësishëm edhe për shkak të transportit, sepse sot në të gjitha pajisjet në aeroplan bashkëkohorë përdoren shumë materiale plastike për shkak se zvogëlohet pesha dhe ruhen në të njëjtën kohë vetitë e këtyre fluturakeve. Për shkatë problemeve që ndodhin në ndotjen e mjedisit edhe kjo qëndrueshmëri paraqet një problem në vete, problem tjetër te polimerët paraqet edhe masa e tyre kimike, molekuare, sepse sa më e madhe të jetë masa, pastaj rezistenca ndaj zbërthimit ose degradimit, është më e madhe”, tha Podvorica.
Po ashtu, ai tha se zgjidhja e materialeve plastike duhet të ketë kombinim të metodave që nga trajtimi, derisa shtoi se djegia e materialeve plastike është mënyra më e lehtë, por jo edhe më e duhura.
Podvorica: Djegia e materialeve plastike mënyrë e lehtë, por jo e duhur
“Aktualisht në botë janë të grumbulluara, për shkak të mos zbërthimit të materialeve plastike, rreth 8 milionë tonë material plastikë, dhe kjo i bie që pothuajse secili banor i ka nga një ton material plastikë, pra është një shifër enorme. Vetëm 14 % prej tyre janë ricikluar dhe mund të futen përsëri në përdorim, ndërsa 14% janë zbërthyer ose mënyrë totale ose duke i djegur, mirëpo djegia e këtyre materialeve plastike është problem në vete. Zgjidhjen e këtyre unë e shoh në këtë mënyrë, duhet të ketë një kombinim të metodave para trajtimit kimik, dhe po ashtu edhe përdorimin dhe biozbërthimin. Ndërsa sa i përket djegieve, kjo është ndoshta qasja më e lehtë, por problemin aktual siç është dekarbonizimin ose prodhimin e energjisë prej këtyre burimeve duhet të gjendet mënyra e rikuperimit”, tha Podvorica.
Akademiku Ilirjan Malollari, nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë tha se materialet farmaceutike janë të nevojshme për t’u përdorur, edhe pse në spitalet rajonale nuk ka mënyra të shkarkimit të tyre.
Malollari: Materialet farmaceutike janë të nevojshme
“Nevoja për të përdorur këto kërkon detyrimisht instalimin e kimikateve të trajtimeve të ujërave të ndotura, të cilat mungojnë edhe në Kosovë. Besoj, mund të jetë në spitale rajonale ose qendrore që mungon impianti i trajtimeve të ujërave të shkaktuara nga aktiviteti spitalor që përbën trajtimin e një sasie shumë të madhe. Sipas normave të Bashkimit Evropian janë të nevojshme rreth 9.000 litra për shtrat, dhe detyrimisht duhet të trajtohen në impiante të mëdha. Përkundrazi, në impiantet e fabrikave e spitaleve tona nuk ekzistojnë të tilla, por ekzistojnë impiantet të shkarkimeve nëntokësore, të cilat derdhen në lumnej dhe përfundojnë në thellësi. Mbetjet farmaceutike, të cilat nuk shkatërrohen, nuk hiqen qafe, nuk izolohen ndryshe vetëm siç u përmendën me metoda kimike dhe biologjike te trajtuara me oksidues të fuqishëm oksidim të avancuar” tha Malollari.
Po ashtu, anëtari korrespodent, Salih Gashi u shpreh se masat plastike prodhojnë mbeturina, pasi sipas tij nuk trajtohen në metoda adekuate.
Gashi: Mbetjet plastike nuk trajtohen në metoda adekuate
“Masat plastike janë të konsumueshme shumë dhe janë një prodhim i madh i tyre dhe në këtë mënyrë prodhojnë edhe mbeturina. Ato faktikisht prodhohen për shkak se nuk trajtohen në metoda adekuate, dhe e dyta për shkak se janë metodat të dobëta, të cilat i trajtojnë dobët këto materie organike. Diku afër 300 milionë tonë prodhohen masa plastike, dhe diku 400 milionë mbetje të tyre dhe 10 milionë tonë shkojnë në oqeane hyjnë sepse ato shpërndahen në tokë, ujë dhe në ajër. Kur këto materie hyjnë në oqean apo në lumenj, në dete, ato ndahen në fragmente të vogla të madhësisë 1 milimetër. Ato klasifikohen si mikroplastika, ndërsa të tjerat të cilat janë 1 deri 100 anemometra klasifikohen si nanogrimca. Këto grimca janë afër 1% në sipërfaqe kurse krejt tjerat nën sipërfaqe dhe bien poshtë në det. Këto plastika ndahen në dy mënyra termoplastika, të cilat janë shumë të përhapura dhe këto janë materie, të cilat gjatë transformimit me nxehje ato frekuentohen, bëjnë formë dhe me ftohje ato forcohen”, tha Gashi.
Ndryshe, plastika është një material thelbësor që përdoret në të gjithë sektorët ekonomikë për shkak të shkathtësisë së saj. Për të përmbushur kërkesën gjithnjë në rritje për këto materiale, prodhimi global i plastikës është rritur në dekadat e fundit dhe në vitin 2021 arriti një kulm vjetor prej 390.7 milionë tonë metrikë. Si një rajon kryesor i prodhimit të plastikës, Evropa përbënte 15 për qind të prodhimit atë vit, me vetëm Kinën dhe Amerikën e Veriut që prodhonin më shumë.
Gjermania është prodhuesi dhe prodhuesi më i madh i plastikës në Evropë deri tani, duke llogaritur një të katërtën e kërkesës së rajonit për konvertues të plastikës. Në vitin 2020, prodhimi gjerman i produkteve plastike kishte një qarkullim prej 76.6 miliardë eurosh.
Segmenti i paketimit është industria më e madhe e përdorimit përfundimtar për plastikën në Evropë, me një pjesë tregu prej gati 40 për qind të kërkesës për materiale plastike. Prodhimi i mallrave të ambalazheve plastike në BE kishte një xhiro prej 54.8 miliardë euro në vitin 2020.
