“European Western Balkans”, media që fokusohet në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe raporton mbi zhvillimin e politikës së zgjerimit të BE ka bërë një artikull për planin që ka Brukseli për rajonin, ku përfshihet dhe Shqipëria. Në artikull thuhet se: “Thirrjet për të përshpejtuar anëtarësimin e vendeve kandidate në Bashkimin Evropian janë intensifikuar që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Nisma e fundit u bë nga Charles Michel javën e kaluar në Bled të Sllovenisë, ku ai propozoi që BE dhe kandidatët të jenë gati për zgjerim deri në vitin 2030. Megjithatë, në fjalimin e tij kishte një element tjetër që filloi të merrte vëmendje edhe më para pushtimit rus vitin e kaluar. “Një aderimi gradual dhe progresiv i vendeve kandidate në BE”. Në fillim të këtij viti, në Bratislavë, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen gjithashtu e përmendi këtë mundësi si pjesë e planit të ri të rritjes së Komisionit për Ballkanin Perëndimor. “…Vendet që janë tashmë në një rrugë premtuese të BE-së duhet gjithashtu të përfitojnë nga tregu ynë i vetëm. Për shembull, Ballkani Perëndimor mund t'i bashkohet Tregut tonë Unik Dixhital në fusha të tilla si tregtia elektronike ose siguria kibernetike. Ne mund të lehtësojmë tregtinë tonë në mallra dhe pagesa. Dua që tregu ynë i vetëm të jetë një shtytës i ndryshimit, jo vetëm për vendet që tashmë i janë bashkuar familjes, por edhe për ato që janë ende në rrugën e tyre”, tha von der Leyen. Tani pritet gjerësisht që një formë e këtij propozimi të zbatohet përpara aderimit formal, kurdo që të ndodhë. Ideja nuk është e re. Ajo u përfshi gjithashtu në metodologjinë e rishikuar të anëtarësimit në vitin 2020 të Komisionit Evropian, më i njohur për prezantimin e gjashtë grupeve në vend të kapitujve individualë të negociatave.
Si do të zbatohet plani
Shoqëria civile ka përshkruar disa ide se si të zbatohet një aderim gradual i Ballkanit Perëndimor. Një nga propozimet më të spikatura në publik është bërë ideja për anëtarësimin në Tregun Unik Evropian përpara anëtarësimit të plotë në BE. Sipas bashkëbiseduesve të kësaj medie, përfshirja në elementet e Tregut Unik do të ishte e dobishme; megjithatë, ata paralajmërojnë se nuk duhet të bëhet një objektiv që do të zëvendësonte anëtarësimin. Një model tjetër i cili, në vend të përfshirjes së kandidatëve në fusha specifike të politikave, propozon rritjen graduale të pjesëmarrjes së tyre në institucionet e BE-së në të gjithë bordin, ka marrë gjithashtu vëmendje vitet e fundit.
Aderimi me dy faza
Një nga avokatët më të shquar për Tregun Unik si një hap ndërmjetës përpara anëtarësimit të plotë në BE ka qenë Iniciativa Evropiane e Stabilitetit (ESI) me bazë në Berlin. Pasi Ukraina dhe Moldavia u bënë vende kandidate, ky institut propozoi që, për të ringjallur procesin e anëtarësimit në BE, BE-ja duhet të ofrojë anëtarësimin në Tregun Unik, si një synim të përkohshëm të besueshëm dhe të arritshëm për të gjithë kandidatët, pa hequr dorë nga anëtarësimi i plotë në BE si qëllimi përfundimtar. “Të gjitha vendet kandidate që plotësojnë kriteret për t'u anëtarësuar në BE, duke përfshirë respektimin e të drejtave të njeriut dhe sundimin e ligjit, duhet të kenë akses të plotë në Tregun e Vetëm Evropian dhe katër liritë, lëvizjen e lirë të mallrave, njerëzve, shërbimeve dhe kapitalit. Qytetarët dhe bizneset do të gëzonin atëherë të njëjtat të drejta si ato nga anëtarët e BE-së ose Norvegjia dhe Islanda që gëzojnë sot”, thuhet në propozim. Ideja ka marrë një mbështetje politike në Gjermani.
Një qasje më holistike
Ndërsa vendet bëhen më të përgatitura për anëtarësim në BE, ato gradualisht duhet të fitojnë të drejta në rritje të pjesëmarrjes në organet dhe institucionet e BE-së, si Këshilli i Bashkimit Evropian dhe Parlamenti Evropian. Ata, natyrisht, do të fitonin të drejtën e votës vetëm pasi të bëhen shtet anëtar. Ky model ndryshon nga propozimi i anëtarësimit në tregun e vetëm sepse nuk përfshin integrimin në fusha specifike të politikave, siç janë katër liritë, por një rritje graduale e pjesëmarrjes në punën e institucioneve të BE-së në të gjitha fushat e politikave. Një vend do të jetë në gjendje të përparojë në fazën tjetër vetëm kur të arrijë përparim në të gjitha grupet negociuese, jo vetëm ato që lidhen me tregun e vetëm, mbyllet artikulli.
