Ka disa dritare në Beograd që janë mbyllur në histori për njëzet e pesë vjet. Në udhëkryqin midis Kneza Milloshës dhe Nemanjinës, dy ndërtesa të shkatërruara nga bombat u kujtojnë atyre që kalojnë këtu çdo ditë, sulmet ajrore të NATO-s në Serbi në vitin 1999. Xhama të thyera, tavane të rrënuara plotësisht, mure të rrëzuara, ku ende sot dallohen orenditë e ish shtabit të ushtrisë jugosllave.
Disa nga këto dritare tregojnë një histori tjetër. Një pjesë e një prej ndërtesave të shkatërruara nga bombardimet e Forcave Aleate janë marrë në përdorim dhe tani aty është selia e Ministrisë së Mbrojtjes së Serbisë. Dhe aty NATO ka zyrën e saj.
“Zyra jonë është këtu që nga dita e parë”, thotë gjeneral brigade Giampiero Romano, komandant i Zyrës Ndërlidhëse Ushtarake të NATO-s në Beograd. Zyra u hap më 18 dhjetor 2006, katër ditë pas hyrjes së Serbisë në programin e Partneritetit për Paqe të Aleancës Atlantike, "për të lehtësuar bashkëpunimin e Serbisë me NATO-n".
Kushdo që dëshiron të hyjë, fillimisht duhet të kalojë nga autoritetet serbe. “Pak njerëz e dinë se NATO ka një zyrë në qytet”, thotë Misa Gjurkoviç, drejtor i Institutit të Studimeve Evropiane në Beograd. “Dhe ata nuk e dinë që është brenda Ministrisë së Mbrojtjes”, saktëson ai.
Një zyrë që jo të gjithë e njohin - me një staf prej 15 vetash - por një garnizon strategjik, vendimtar në ruajtjen e ekuilibrit të zonës së Ballkanit, në frenimin e ndikimit të Moskës, në monitorimin e marrëdhënieve me Kosovën dhe në përpjekjen për të ndërtuar një reputacion në NATO pas vitit 1999.
Shtatëdhjetë e tetë ditë, më shumë se 20,000 bomba dhe raketa, 754 viktima - për autoritetet serbe janë më shumë se 2,000 - dhe një debat i brendshëm që i kujton këto shifra në mënyrë ciklike. Siç shkruan Filip Ejdus në një gazetë, “kujtimi i ndërhyrjes së NATO-s në vitin 1999 është inkorporuar në identitetin e shtetit serb”.
Nevoja për bashkëpunim këtu është gjeografike, shpjegon komandanti Romano duke parë hartën e varur në derën e zyrës së tij: “NATO dhe Serbia nuk janë vetëm partnerë, por janë edhe fqinjë, pasi pothuajse të gjitha vendet e Ballkanit janë anëtarë të NATO-s”, thotë ai.
Në kufijtë serbë janë tre nga tetë grupet luftarake me të cilat NATO forcoi kapacitetin e saj operacional pas pushtimit rus të Ukrainës, me ushtarë në Hungari, Rumani dhe Bullgari.
Dhe me flamujt e NATO-s që valëviten në Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut, Kroaci. Në jug të Serbisë - në Kosovë si pjesë e KFOR-it - NATO ka 4500 ushtarë.
Siç pohon nga Beogradi İlbey Çoban, i cili studion në NATO: “Serbëve u duhet NATO për stabilitetin e rajonit”. Dhe dëshmi për këtë – pohon Çoban – është se në doktrinën e sigurisë kombëtare serbe të vitit 2021 për KFOR-in dhe NATO-n flitet si prani shumë domethënëse për të mbrojtur popullsinë vendase.
Lidhja me Moskën
Në planin gjeopolitik, Serbia nuk i ka ndërprerë kurrë lidhjet me Rusinë, me të cilën ka pasur lidhje kulturore dhe fetare për shekuj dhe arsye shumë aktuale ekonomike, duke qenë pothuajse plotësisht e varur nga Moska për gaz.
Pas luftës në Ukrainë, presidenti serb Vuçiç siguroi partnerët e tij evropianë, të respektojnë integritetin territorial të Kievit, por ai kurrë nuk vendosi sanksione ndaj Moskës. Sapo shpërtheu lufta, njerëzit demonstruan në Beograd duke valëvitur flamujt rusë dhe 59 për qind e serbëve fajësuan Perëndimin për situatën në Ukrainë.
Për më tepër, rreth 200,000 rusë që ikën nga lufta janë shpërngulur në Serbi në dy vitet e fundit, ata kanë avantazhin që mund të arrijnë këtu pa vizë. Dhe me një fluturim direkt nga Beogradi në Moskë, që operohet çdo ditë të javës nga Air Serbia.
Qiejt në të cilët ende fluturojnë Mig-29 të prodhimit sovjetik, forcat ajrore kanë rreth dhjetë të tillë, ushtria serbe ka gjithsej 25,000 ushtarë në shërbim. Me NATO-n që merret me "arsimimin dhe trajnimin e oficerëve të forcave të armatosura serbe", thotë Romano, objektivi është modernizimi i ushtrisë dhe zhvillimi i ndërveprimit midis pajisjeve të tilla të ndryshme.
Pastaj është bashkëpunimi shkencor, dhe ushtrimet e përbashkëta civile si “Serbia 2018”. Dy mijë njerëz nga 40 vende për një simulim të një tërmeti shkatërrues.
“Është kënaqësi e madhe të shoh NATO-n dhe Serbinë duke punuar së bashku”, tha Sekretari i Përgjithshëm Stoltenberg mes shtrëngimeve duarsh dhe buzëqeshjeve të mëdha. Një skenë që u përsërit më 21 nëntor të vitit të kaluar. Stoltenberg takoi presidentin serb Vuçiç në Beograd dhe ata folën për Kosovën, Ukrainën dhe mundësinë për të riorganizuar stërvitjet ushtarake. Një pikë që Stoltenberg duhej ta përsëriste.
