Shumica prej nesh janë mësuar të jetojnë në një mënyrë të ethshme dhe të shpejtë, duke menduar gjithmonë se çfarë të bëjmë në orët ose ditët në vijim: ndërsa shohim një film, mendojmë për faturat për të paguar mëngjesin e ardhshëm; kur hamë drekë, në vend që të shijojmë gjellën që kemi përpara, kujtojmë se pas pak ditësh do të skadojë kontrolli i makinës; duke folur me një shok, në vend që të fokusohemi te fjalët e tij, shqetësohemi për takimin që do të kemi në zyrë të nesërmen.
Duke vepruar në këtë mënyrë shumica e njerëzve nuk jetojnë më në të tashmen, por projektojnë veten në të ardhmen, por ata nuk e bëjnë atë në një mënyrë pozitive (duke u fokusuar, domethënë në ngjarje të këndshme), por në një kuptim negativ, duke menduar për detyrat ose afatet e ardhshme. Bukuria e shijimit të së tashmes ka humbur, e përqendrimit në atë që bën në një moment të saktë, e përjetimit të “momentit”.
Ushtrime për të pushtuar “të tashmen”
Si të “fitoni përsëri” të tashmen? A ka ndonjë mënyrë për t’u kthyer për të shijuar momentin? Një ndihmë mund të vijë nga ndërgjegjja, e lindur si një teknikë meditimi, por që vitet e fundit është bërë gjithashtu një mjet për ndërhyrje terapeutike në fushën psikologjike: ajo na shtyn të jemi të vetëdijshëm për atë që bëjmë dhe për emocionet dhe ndjesitë që përjetojmë nga një veprim i caktuar. Kjo teknikë na fton ta shikojmë botën me sytë e një fëmije që e jeton çdo moment me kuriozitet dhe entuziazëm.
Prandaj, ndërgjegjësimi mund të “stërvitet” dhe siç kanë treguar studime të ndryshme, trajnimi ndërgjegjësues përmirëson shëndetin fizik dhe mendor dhe redukton stresin, ankthin, depresionin dhe dhimbjet kronike. Në veçanti, përmes ushtrimeve që duhen bërë për rreth dhjetë deri në pesëmbëdhjetë minuta trajnohen dy lloj vëmendjeje:
përqendrimi (ose fokusimi në vëmendje),
monitorimi i hapur
Llojet e para të ushtrimeve, ato të përqendrimit të vëmendjes, ndihmojnë në zgjedhjen e një ndjesie ku të fokusohemi, ndoshta e lidhur me frymëmarrjen, shijen e ushqimit ose ndonjë ndjesi të ushtruar nga inputet e jashtme ose të brendshme që po përjetojmë. Ushtrimet e dyta të quajtura “monitorim i hapur”, na mësojnë të vëzhgojmë atë që kalon nëpër ndërgjegje, moment pas momenti.
Në vitet 1970, Jon Kaba-Zinn, një biolog në Shkollën Mjekësore të Universitetit të Masaçusetsit, zhvilloi një program shkencor të njohur si Reduktimi i Stresit i Bazuar në Mindfulness (MBSR), pra reduktimi i stresit përmes ndërgjegjësimit. Aspekti qendror i këtij programi është të mësuarit e një metode që inkurajon njerëzit të zhvillojnë një nivel të thellë kërkimi dhe eksperimentimi mbi veten e tyre, nëpërmjet një praktike të përditshme ndërgjegjësimi, jo-gjykuese, për momentin aktual.
Studime të shumta që përfshijnë pacientë me patologji të ndryshme (depresioni, ankthi dhe sëmundjet somatike) të cilët i janë nënshtruar kësaj terapie të bazuar në ndërgjegje, kanë treguar se këta njerëz ishin më pak të prirur ndaj episodeve të depresionit, dhimbjeve kronike dhe stresit. Në lidhje me këtë, në vitin 2012, psikologu J. David Creswell tregoi se ata që kishin marrë pjesë në një program MBSR jo vetëm u përmirësuan nga pikëpamja psikologjike, por gjithashtu përjetuan ndryshime pozitive në nivelin imunitar: kursi i ndërgjegjes kishte reduktuar nivelet e të ashtuquajturave proteina pro-inflamatore.
Jetoni një veprim të plotë dhe zhyteni veten në të tashmen
Pa shkuar më tej në këtë praktikë, unë dua të përqendrohem në ndjenjat pozitive që përjetojmë kur zhytemi plotësisht në një veprim, pavarësisht nëse është përkushtimi ndaj hobit tonë, ushtrimi i sportit tonë të preferuar apo dëgjimi i muzikës. Kujt nuk i ka ndodhur kurrë të jetë kaq i fokusuar në diçka pozitive dhe të bukur deri në atë pikë sa të harrojë gjithçka tjetër dhe madje të humbasë gjurmën e kohës?
Në psikologji kjo ndjesi njihet si përvoja e rrjedhës, një term i krijuar në vitin 1975 nga psikologu Mihaly Csikszentmihalyi, me të cilin ai tregon një gjendje në të cilën një individ është plotësisht i zhytur në një aktivitet që është i këndshëm për të, aq sa ai harron kohën që kalon dhe gjithçka që e rrethon. Teoria e rrjedhës e merr emrin e saj nga mënyra në të cilën pacientët e psikologut të përmendur më sipër përshkruan këtë përvojë të të qenit i zhytur në një aktivitet të caktuar, ata përshkruan ndjesitë e tyre duke përdorur metaforën e një rryme, të një lumë uji që i tërhoqi zvarrë.
Për të siguruar që një veprim që është i këndshëm për ne mund të bëhet një përvojë rrjedhëse, ai duhet të ketë karakteristika që përfshijnë:
synime të qarta
përqendrim total në detyrë
shtrembërim i ndjenjës së kohës (d.m.th. nuk e kupton kalimin e kohës),
kënaqësi të brendshme (d.m.th. veprimi është i këndshëm për vete dhe jo sepse ka motive të fshehta).
Përvojat rrjedhëse mund të jenë kur një sportist konkurron për një rekord të ri, pianisti që luan kompozimin e tij, pastiçieri që krijon një tortë të re, një artist që përfundon punën e tij; por jo vetëm… Gruaja që punon me grep, një djalë që dëgjon artistin e tij të preferuar, një burrë që po plotëson një puzzle mund të ketë këtë përvojë… Nuk ka nevojë për një veprim të bujshëm apo “rekordthyes”, e rëndësishme është që njeriu të ndiejë pasion, vëmendje, të ndihet i përfshirë dhe të ndihet protagonist i asaj që po bën.
Sipas Csikszentmihalyi, i cili njihet jo vetëm për teorinë e rrjedhës, por edhe për studime të ndryshme mbi psikologjinë pozitive, lumturia nuk është për shkak të ngjarjeve të jashtme, por vjen nga vullneti ynë dhe mënyra se si ne interpretojmë dhe reagojmë ndaj asaj që ndodh rreth nesh.
Si përfundim, përtej teorive, termave psikologjikë, kërkimeve të kryera, ne thjesht duhet të përpiqemi të shijojmë momentin, të jemi mirënjohës për atë që kemi, të emocionohemi, të përkushtohemi për një qëllim qoftë edhe të vogël, të jetojmë të tashmen mbi të kaluarën dhe pa u shqetësuar për të ardhmen, sepse në fund të fundit, e tashmja është e vetmja gjë që kemi.
