Një gjen që parandalon qelizat e dëmtuara nga kryerja e vetëvrasjes duket se mban çelësin e plakjes së shëndetshme dhe për t’u bërë (ultra) njëqindvjeçare.
Në Itali, jetëgjatësia në lindje në 2021 ishte 82.4 vjet: megjithatë, ka disa me fat që jo vetëm e kalojnë këtë shifër, por edhe fikin njëqind qirinj. Sipas raporteve të Istat, ishin mbi njëzetmijë italianë mbi njëqind vjeç në fillim të vitit 2022, një rekord historik: por çfarë përcakton se kush do të arrijë moshën shekullore? A mjafton të ushtrohesh dhe të ushqehesh shëndetshëm, apo ke nevojë për diçka tjetër? Sipas një studimi të botuar në The Journals of Gerontology, nuk mjafton të jesh i shëndetshëm për të jetuar gjatë: sekreti duket se është prania e bollshme e një gjeni që parandalon vdekjen e programuar qelizore, e cila do të ngadalësonte plakjen dhe do të lejonte fatlumët të arrijnë 100 vjet të shëndetshëm.
Shekullorë dhe gjene. Për të arritur këto përfundime, studiuesit rekrutuan tre grupe vullnetarësh: i pari i përbërë nga 88 persona midis 65 dhe 80 vjeç, me prindër të gjallë mbi 97 vjeç, i dyti i përbërë nga 63 njëqindvjeçarë dhe i treti i përbërë nga 88 vullnetarë jo pasardhës të njëqindvjeçarëve. Studimet treguan se fëmijët e (gati) njëqindvjeçarëve ishin shumë më pak të dobët se moshatarët pa të afërm të tillë të moshuar dhe se gjenet e njerëzve afër 100 dhe pasardhësve të njëqindvjeçarëve të tjerë ishin shumë të ngjashëm. A ekziston pra një predispozitë gjenetike për t’u plakur mirë (dhe shumë)?
Qelizat stoike. Përgjigja është po, ose kështu duket: analiza gjenetike ka treguar se njëqindvjeçarët dhe pasardhësit e njëqindvjeçarëve kanë një sasi më të madhe të gjenit Bcl-xL (nga anglishtja limfoma e qelizave B-ekstra të mëdha), që parandalon vdekjen e programuar të qelizave, ose apoptoza. Qelizat tona janë të programuara për të kryer vetëvrasje kur dëmtohen për të parandaluar përhapjen e dëmit nëpër trup. Ky gjen bën që një qelizë, para se të vdesë, të rezistojë pak më gjatë dhe që organi në të cilin gjendet plaket më ngadalë dhe e ruan funksionimin e tij më gjatë.
Duket gjithashtu se proteinat e prodhuara nga gjeni Bcl-xl parandalojnë brishtësinë: “E kemi parë atë në eksperimentet e kryera mbi krimbat dhe mizat, dhe tani po e studiojmë edhe te minjtë”, shpjegon për revistën spanjolle El Confidencial Consuelo Borrá, një nga autorët e studimit 100-vjeçar.
Fati luan rolin e vet. Me pak fjalë, duket se sado të përpiqemi të kemi zakone të shëndetshme, nëse gjenet tona nuk bashkëpunojnë, do të jetë e vështirë të shuajmë njëqind qirinj: “Gjenet luajnë një rol të rëndësishëm”, thekson Borrás. “Ka njerëz që kanë bërë një jetë aspak të shëndetshme, por arrijnë të mbushin njëqind vjeç”. Ajo që është e qartë për studiuesit është se qëllimi i studimit nuk është vetëm të sigurojë që njerëzit të jetojnë më gjatë, por që të jetojnë shëndetshëm më gjatë, duke luajtur letrat e jetës në mënyrën më të mirë të mundshme.
