Efekti halo në psikologji është ideja që një tipar i një personi përdoret për të bërë një gjykim të përgjithshëm rreth tij, (p.sh. ajo që është e bukur është e mirë)
‘Efekti halo’ është një gjetje klasike në psikologjinë sociale. Nganjëherë quhet parimi “ajo që është e bukur është e mirë”, ose “stereotipi i tërheqjes fizike”. Quhet efekti halo sepse një halo përdorej shpesh në artin fetar për të treguar se një person është i mirë.
Historia e efektit halo
Efekti halo u shpik nga psikologu amerikan Edward L. Thorndike. Thorndike vuri re se kur vlerësoheshin njerëzit e tjerë, njerëzit e gjatë dhe tërheqës supozoheshin automatikisht se ishin më inteligjentë dhe ‘më të mirë’ se të tjerët.
Pamja fizike është parashikuesi i vetëm më i fortë i efektit halo.
Shembuj
Yjet e Hollivudit demonstrojnë në mënyrë perfekte efektin halo. Për shkak se ata janë shpesh tërheqës dhe të pëlqyeshëm, natyrshëm supozojmë se janë gjithashtu inteligjentë, miqësorë, shfaqin gjykim të mirë e kështu me radhë. Kjo do të thotë, derisa të hasim në prova (nganjëherë të shumta) për të kundërtën. Në të njëjtën mënyrë politikanët përdorin ‘efektin halo’ në avantazhin e tyre duke u përpjekur të duken të ngrohtë dhe miqësorë, duke thënë pak për çdo substancë. Njerëzit priren të besojnë se politikat e tyre janë të mira, sepse personi duket i mirë.
Studimi klasik
Nisbett dhe Wilson donin të shqyrtonin mënyrën se si pjesëmarrësit studentë bënin gjykime për një pedagog (Nisbett & Wilson, 1977).
Studentëve iu tha se hulumtimi po hetonte vlerësimet e mësuesve.
Në mënyrë të veçantë, u tha atyre, eksperimentuesit ishin të interesuar nëse gjykimet ndryshonin në varësi të sasisë së ekspozimit që studentët kishin ndaj një pedagogu të caktuar. Kjo ishte një gënjeshtër totale.
Në fakt studentët ishin ndarë në dy grupe të cilët do të shikonin dy video të ndryshme të të njëjtit pedagog, i cili rastësisht kishte një theks të fortë belg (kjo është e rëndësishme!). Një grup e pa pedagogun duke iu përgjigjur një sërë pyetjesh në një mënyrë jashtëzakonisht të ngrohtë dhe miqësore. Grupi i dytë pa saktësisht të njëjtin person duke iu përgjigjur saktësisht pyetjeve në një mënyrë të ftohtë dhe të largët.
Eksperimentuesit u siguruan që të ishte e qartë se cili prej lektorëve alter-ego ishte më i pëlqyeshëm. Në njërën dukej se i pëlqente mësimdhënia dhe studentët dhe në tjetrën ai u duk si një figurë shumë më autoritare që nuk i pëlqente fare të jepte mësim.
Pasi secili grup studentësh shikuan videot, atyre iu kërkua të vlerësonin pedagogun për pamjen fizike, sjelljet dhe madje edhe theksin e tij (sjelljet mbaheshin të njëjta në të dyja videot). Në përputhje me efektin halo, studentët që panë mishërimin ‘të ngrohtë’ të pedagogut e vlerësuan atë më tërheqës, sjelljet e tij më të pëlqyeshme dhe madje edhe theksin si më tërheqës. Kjo nuk ishte befasuese pasi mbështeti punën e mëparshme mbi efektin halo.
Efekti halo vepron në mënyrë të pandërgjegjshme
Çudia është se studentët nuk e kishin idenë pse i dhanë një pedagogu vlerësime më të larta, edhe pasi iu dha çdo mundësi. Pas studimit iu sugjerua se sa shumë u pëlqente pedagogu mund të kishte ndikuar në vlerësimet e tyre. Përkundër kësaj, shumica thanë se sa shumë e pëlqyen pedagogun nga ato që ai tha nuk kishte ndikuar aspak në vlerësimin e karakteristikave të tij individuale.
Për ata që e kishin parë ligjëruesin e këqij, rezultatet ishin edhe më të këqija – studentët e kishin marrë në mënyrë të gabuar. Disa menduan se vlerësimet e tyre për karakteristikat e tij individuale kishin ndikuar në vlerësimin e tyre global të pëlqyeshmërisë së tij.
