Robert Ingersoll, mendimtari i lirë amerikan i shekullit të 19-të thotë: Lumturia është e vetmja e mirë. Koha për të qenë të lumtur është tani. Vendi për të qenë të lumtur është këtu. Mënyra për të qenë të lumtur është t’i bëni të tjerët të tillë. Gjithmonë e kam konsideruar veten një humanist, me një dashuri të hutuar për speciet me të meta që feston filozofia dhe me besimin se njerëzit mund të ndiejnë solidaritet të vërtetë për njëri-tjetrin, pavarësisht dallimeve të tyre – por ky është një moral i hollë si letra, që vështirë se i mbijeton skepticizmit.
Çfarë është humanizmi?
Humanizmi është një tipar personaliteti që karakterizohet nga parime morale që shprehin humanizmin në lidhje me marrëdhëniet e përditshme të njerëzve. Është një manifestim i fituar, i vetëdijshëm që formohet në procesin e socializimit dhe edukimit të një personi me shembullin e autoriteteve të rëndësishme. Njerëzimi i atribuohet virtytit më të lartë, dinjitetit njerëzor. Humanizmi karakterizohet nga një sërë shenjash, të cilat janë cilësi specifike të karakterit dhe qëndrimit ndaj botës. Këto cilësi përfshijnë mirësinë, vetëflijimin në emër të të tjerëve, vullnetin e mirë, sinqeritetin, simpatinë, bujarinë, respektin, modestinë, ndershmërinë.
Humanizmi sot
Njerëzimi aktualisht është në pikëpyetje. Është një njerëzim në rrëmujë, i cili është përplasur me lakminë e tij, është rrëmbyer nga gabimet e tij. Një njerëzim që e ka gjunjëzuar veten. Një njerëzim që ka dalë ballë përballë me natyrën dhe me botën që ajo ka krijuar: të ndotur, të padrejtë, të dhunshme, të egër dhe të pangopur. Është një njerëzim që po përpiqet dëshpërimisht në një mënyrë shqetësuese dhe jokoherente të kthehet në rregullsinë e dikurshme. Duke harruar ose injoruar se rregullsia e dikurshme na ka çuar në përjashtimin e së tashmes. Në një epokë lakmitare, sepse kërkon sakrifica, dhe në një botë të uritur ku askujt nuk i pëlqen të sakrifikojë.
Humbja e Humanizmit: një greminë nga e cila ende mund të shpëtojmë veten
Ka diçka tmerrësisht të gabuar në situatën filozofike që po përjetojmë: humbjen radikale të Humanizmit, njeriu nuk e ka idenë për të dhe nuk e ka idenë se çfarë po humbet, por po ndodh. Mbi këtë analizë, Antonio Saccà, shkrimtar, eseist, poet dhe filozof, ndërton një tezë më të thelluar kur thotë se vetëm humanizmi mundet të na shpëtojë. Por çfarë ka mbetur nga humanizmi? Kultura klasike u zhduk së bashku me gjuhët klasike; historia dhe historia e artit, themeli i qytetërimeve për t’i njohur dhe mbrojtur duke i dashur ata, nuk mbizotëron. Dhe si lind nevoja për të mbrojtur qytetërimin nëse dikush e shpërfill qytetërimin e tij?
E keqja e kohës sonë
Po nxitojmë drejt shoqërisë duke braktisur qytetërimin, rrugën e kundërt, kemi kaluar nga shoqëritë në qytetërime, po kalojmë nga qytetërimet në shoqëri, agregate utilitare. Lartësia jo e shkencës, e cila është e mahnitshme, por e teknologjisë, e cila është degradimi i shkencës, po na shkatërron. Teknologjia, nëse është brenda shkencës, është e mrekullueshme. Por nëse bëhet një kult në vetvete, e humb aspektin njohës, kërkues që i jep shkenca dhe bëhet një instrument i thjeshtë pushteti që vlen thjesht si pushtet. Pushteti i ndarë nga cilësia e qëllimeve, pushteti pa qëllime të tjera përveç pushtetit çfarëdo qoftë ai, mund të asgjësojë njeriun cilësor.
Teknologjia dhe humanizmi
Kjo është ajo që po ndodh: teknika teston, përjeton përshtatshmërinë e saj shkatërruese dhe rindërtuese. Mbi ose nën kriterin cilësor minimal (ngul këmbë, është ndarja midis fuqisë teknike dhe cilësisë që e bën jashtëzakonisht problematike epokën tonë). Bëjmë ndarjen mes pushtetit dhe cilësisë së pushtetit, sepse përderisa ka pushtet, pushteti ka vlerën e vet, e bërtas këtë. Sigurisht, aftësia për të transformuar një ushqim në një tjetër është një shfaqje e fuqisë teknike; por është thelbësore nëse transformimi është i dukshëm. Të zgjosh një burrë-grua, një burrë që lind, është mrekulli: por a është ky qëllimi i kimerizmit të sotëm, apo lind një kaos psiko-fizik? Ne rrezikojmë të degjenerojmë krenarinë për fuqinë teknologjike që nuk është vënë nën kontrollin humanist. Nuk ka kufi për mundësinë e përdorimit të teknologjisë për të transformuar dhe drejtuar shoqërinë. Ky është rreziku i natyrshëm në arritjet e ekzagjeruara teknike, të cilat mund të asgjësojnë çdo grimcë të individit. Teknologjia, si vlerë absolute, nuk është shenja e një shoqërie që mund të quhet qytetërim. Çfarë po ndodh? Ne duam të zbrazim njeriun, jemi të lodhur nga vetja apo dikush është i lodhur nga njeriu? Kush?
A mund të mësohet humanizmi?
Edgar Morin, sociolog dhe filozof, në esenë e tij të fundit “Të mësojmë si të jetosh” na jep dy pyetje për fatin e njerëzimit: Cilin planet do t’u lëmë fëmijëve tanë? Cilëve fëmijë do t’ua lëmë planetin tonë? Me pak fjalë, na kujton përgjegjësinë tonë të madhe, shumë të madhe ndaj brezave të ardhshëm. Sot, sipas Morinit, e keqja e madhe nuk është dhe aq moskomunikimi, sa moskuptimi, jo vetëm mes qytetarëve të së njëjtës shoqëri, por edhe ndaj të huajit, të ndryshëm nga ne. Edukimi, pra, kërkohet që të nisë jo vetëm nga aftësitë e kërkuara nga bota e punës dhe profesionale, por mbi të gjitha, nga aftësitë ekzistenciale. Detyra e procesit të formimit bëhet thelbësore nëse ofron mirëkuptim njerëzor, i cili kërkon hapje ndaj të tjerëve. Nisur nga njohja empatike e tjetrit, që shfaqet ndryshe nga ne, na jep mjete të forta për të luftuar racizmin, ksenofobinë, por edhe paragjykimet gjinore dhe bullizmin. Kuptimi kërkon dëgjim, lejon pjesëmarrjen emocionale në dëgjimin e tjetrit, ju lejon të zhyteni në një kontekst gjithnjë të ri me përshtatshmëri të jashtëzakonshme. Të kuptuarit të lejon të mbash larg refuzimin e të tjerëve, sepse mirëkuptimi do të thotë të hysh në një marrëdhënie, të krijosh një lidhje, një fije të padukshme të krijuar nga shkëmbimi dhe krahasimi i ndërsjellë.
