Një ekip i shkencëtarëve bëri thirrje për hulumtime më të hollësishme se si rrezet e diellit çaktivizojnë koronavirusin pasi kuptuan se ekziston një ndryshim i dukshëm midis teorisë së fundit dhe rezultateve eksperimentale.
Inxhinieri mekanik Paolo Luzzatto-Fegiz nga Universiteti i Kalifornisë, së bashku me kolegët e tij, vunë re se virusi ishte çaktivizuar në eksperimente madje tetë herë më shpejt sesa parashikohej nga modeli i fundit teorik, shkruan Science Alert.
"Bazuar në teori, supozohet se çaktivizimi funksionon nga rrezet UVB që godasin ARN të virusit dhe e dëmtojnë atë," shpjegoi Luzzato-Fegiz.
Por mosmarrëveshjet sugjerojnë se diçka tjetër po ndodh dhe zbulimi i tij mund të jetë i dobishëm për menaxhimin e vetë virusit.
Rrezet UV në ADN dhe ARN thithen lehtësisht, gjë që mund të çojë në formimin e lidhjeve që janë të vështira për t’u riparuar.
Por jo të gjithë rrezet ultravjollcë (UV) kanë të njëjtën gjatësi. Valët më të gjata UV, të quajtura UVA, nuk kanë energji të mjaftueshme për të shkaktuar probleme për virusin. Janë valët UVB me rreze të mesme që janë përgjegjëse për vrasjen e mikrobeve dhe ekspozimin e qelizave të tyre ndaj rrezikut të dëmtimit kur ekspozohen në diell.
Rrezatimi UVC me valë të shkurtër është treguar i efektshëm kundër viruseve të tilla si koronavirusi. Por ky lloj rrezatimi UV zakonisht nuk bie në kontakt me sipërfaqen e Tokës falë shtresës së ozonit.
"Rrezatimi UVC është i shkëlqyeshëm për spitalet", tha Julie McMurry, bashkautore dhe toksikologe në Universitetin Shtetëror të Oregonit.
"Por në mjedise të tjera, në kuzhina ose metro, rrezatimi UVC në komunikimin me grimcat do të krijonte ozon të dëmshëm," shtoi ajo.
Në korrik të vitit 2020, një studim eksperimental testoi efektet e dritës UV në SARS-CoV-2 në një pështymë të simuluar. Ata vunë në dukje se virusi u çaktivizua kur u ekspozua ndaj rrezeve diellore të simuluar për midis 10 dhe 20 minuta.
"Rrezet e diellit natyrale mund të jenë efektive si dezinfektues për materialet e ndotura jo poroze", përfunduan ata.
Luzzatto-Fegiz dhe ekipi i tij i krahasuan rezultatet me teorinë se si rrezet e diellit e arritën këtë, e cila u botua vetëm një muaj më vonë, dhe panë që numrat nuk përputheshin.
Ky studim zbuloi se virusi SARS-CoV-2 është tri herë më i ndjeshëm ndaj rrezeve UV në rrezet e diellit sesa gripi i tipit A, me 90 për qind të grimcave të koronavirusit të çaktivizuar pas vetëm gjysmë ore ekspozimi ndaj rrezeve të diellit të mesditës gjatë verës.
Për krahasim, në dritën e dimrit, grimcat mund të mbeten të paprekura për ditë. Një ekip i veçantë i studiuesve arriti në përfundimin se rrezet e diellit dëmtojnë direkt në mënyrë fotokimike molekulat e ARN të virusit.
Ky efekt arrihet më fuqishëm me dritat me gjatësi vale më të shkurtër, të tilla si UVC dhe UVB. Meqenëse UVC nuk bie në kontakt me sipërfaqen e Tokës, ata i bazuan llogaritjet e tyre të ekspozimit ndaj dritës në pjesën UVB të valës mesatare të spektrit UV.
"Çaktivizimi i vëzhguar në mënyrë eksperimentale në pështymën e simuluar është tetë herë më shpejt sesa parashikohet nga teoria," thanë Luzzatto-Fegiz dhe kolegët e tij, duke shtuar se shkencëtarët ende nuk e dinë se çfarë po ndodh saktësisht.
Studiuesit dyshojnë se në vend që të ndikojë direkt në ARN, UVA me rreze të gjatë mund të veprojë me molekula në pështymë të simuluar në një mënyrë që përshpejton jo aktivizimin e virusit. Diçka e ngjashme është parë në trajtimin e ujërave të ndotura, ku UVA reagon me substanca të tjera për të formuar molekula që dëmtojnë viruset.
Nëse UVA mund të përdoret për të luftuar SARS-CoV-2, burimet më të lira dhe më efikase të energjisë specifike për gjatësinë e valës mund të jenë të dobishme për të rritur sistemet e filtrimit të ajrit me rrezik relativisht të vogël për shëndetin e njeriut.
"Analiza jonë tregon nevojën për eksperimente shtesë në mënyrë që të testohen veçmas efektet e gjatësisë së valëve të caktuara të dritës dhe përbërjen e mediumit të përdorur në eksperiment," përfundon Luzzatto-Fegiz.
Duke pasur parasysh aftësinë e këtij virusi për të qëndruar pezull në ajër për një kohë të gjatë, mënyra më e sigurt për të shmangur atë është mbajtja e distancës fizike dhe mbajtja e maskave në situata dhe hapësira ku mbajtja e distancës nuk është e mundur.
