Remzi Basha është poet i talentuar dhe simbol i mrekullueshëm i diasporës lirike shqiptare. Ai shkruan për femrën si një një bukurie ideale, duke na ofruar një poezi të butë dhe sensuale, të „ngarkuar” me sinqeritet dhe sensualitet, me dashuri dhe ndjeshmëri. Cili është mendimi i tij për femrën?
Midis gruas që lahet dhe ujit është një lidhje thelbësisht kozmike, e zbuluar nga kinezët. Disa nga piktorët e mëdhenj evropianë e përjetësuan "poezinë e gruas që lahet", duke e shndërruar thelbin e mendimit lindor në një përrallë pamore. Është gjithashtu një nga idetë e filozofit francez Gaston Bachelard (1884-1962), kur ai interpreton pikturat e Renoir dhe Cézanne në esetë e tij. Dhe, duke përdorur një frazë të famshme biblike, mësojmë gjithashtu se "Në fillim ishte fjala... fjala që bëhet ujë". Gruaja flet për veten në mënyrën më elokuente kur e kapërcen drojën pranë dhe në krahët e ujit. Por kjo lidhje e pastërtisë dhe sensualitetit u zbulua shumë më herët.
E gjemë në afresket e Pompeit dhe e gjejmë, më pas, pas një pushimi të gjatë - në të cilin arti pamor i kushtohej pothuajse tërësisht të shenjtës në dëm të mitologjisë - gjejmë "gratë në (pas) banjë" motiv në pëlhurat e pikturave të disa mjeshtrave të shquar francezë. Me këtë rast do të përdor edhe termin nimfë, konotacionet e të cilës janë të lehta për t'i kuptuar.
Duke shfletuar koleksionet e artit, ne admiruam, në barok të plotë, Nicolas Poussinin me kanavacën e tij madhështore "Nimfa dhe Satiri" (1627). Më pas, njeriu që i dha një shkëlqim të veçantë rokokosë, François Boucher, me “Diana at the Bath” dhe “Toaleta lui Venus” (1742) e tij të admirueshme. Plot romancë, Jean-Auguste Ingres i paharrueshëm sjell një prekje orientalizmi me kryeveprën e famshme "Banja Turke" (1862) - një grumbullim i parezistueshëm odalisques, të burgosur vetëm të trupave të tyre të perëndeshës.
Duke marrë shkëlqyeshëm idenë e grupit të grave që lahen dhe braktisin vetëm për një moment nudon e veçantë, Paul Cézanne (1906) dhe Pierre-Auguste Renoir (1887) gjithashtu sjellin në skenë - përmes stileve post-impresioniste dhe impresioniste, "Gratë që lahen", në përmasa të mëdha. Të dy mjeshtrat i nxjerrin nimfat nga ambientet e brendshme që sjellin hije dhe kufizime gjestesh dhe u japin atyre leje të kënaqen në buzë të ujit.
Kërkimi i sensualitetit diafanoz duke i shoqëruar gratë me ujin pastrues ka një shkakësi sa më logjike. Arsyeja pse një perëndeshë i hedh më shpesh rrobat e saj është dëshira për t'u pushtuar nga përkëdhelja e butë e ujit, ndoshta si një kujtesë e përqafimit të nxehtë të ofruar nga i dashuri i saj. Sepse, siç na tregon historia e artit, disa mjeshtër të varieteteve aktuale të pikturës universale preferojnë nudon që lidhet me "tharësinë" e një mjedisi ku mungon uji, por ka praninë relaksuese të një divani apo gjumi - si në kanavacat e Modiglianit. dhe në "Mare odalisque" të pabesueshme të Ingres - gruaja me një shpinë të lëmuar, por anormalisht të gjatë që i ofrohet shikuesit (shpina e së cilës - llogaritën specialistët - duhet të ketë tre ose katër rruaza shtesë!).
Natyrisht, të gjitha kanavacat e famshme me një ose më shumë nimfa në plan të parë dominohen gjithashtu nga një nuancë befasie. Sytë e publikut indiskret janë bashkëpunëtorë me piktorin, i cili nga ana e tij plotëson dëshirën për të tërhequr perden e modestisë dhe për të na ofruar një “eroticizëm të matur”. Kjo pozë e femrës vlerësohet aq shumë, saqë skenarë të tillë gjejmë edhe në artin japonez të shekullit të 19-të. Por, sipas specifikave aziatike, trupi i gruas nuk ka më të njëjtën butësi të rrumbullakësisë. Në fakt, në një pikturë të Toruma Haiki-t gjejmë një sauna plot nimfa, por edhe një sy të mbushur me tupe që shikon me entuziazëm në një të çarë të murit prej druri... Një pafytyrësi e thjeshtë adoleshente, vetëm për të zbuluar se si fjala bën ujë. Kur femra na e fal çel[sin e thesarit, ja çelësi i lumturisë: Kur femra të do/ me gjithë shpirt,/ jeta të bëhet/ gjelbërim më fletë.
Kur mashkulli ia dhuron femrës çelësin e lumturisë, parajsa e saj shndërrohet në thesar të ndjeshmërisë. Remzi Basha është një zjarr i bekuar që digjet për Shqipërinë e Bashkuar. Ai nuk bën marketing turistik, por na jep vlera reale dhe origjinale. Poezitë e tij shëmbëllejnë me disa piktura të bukura. Duke pikturuar me dritën e ndjeshmërisë, poetin e shohim duke vallëzuar nëpër fjalë. Mendja është si një parashutë. Vepron vetëm atëherë kur është e hapur. Shkrimtarët marrin copa nga dashuritë reale dhe i shndërrojnë në personazhe dhe në përfytyrime reale dhe origjinale. Remzi Basha din ta kultivojë dhe ta shijojë magjinë e gjuhës shqipe.
Eleganca erotike është eleganca e stilit tëtij. Harta e kohës për të është Republika e Arteve dhe Barnatorja e Zemrës. Idoli i tij janë Femra dhe Libri. Dy gjëra janë të pamundura në këtë botë: t’i dashurosh të gjitha femrat dhe t’ilexosh të gjitha librat. Si çdo poet, i gjallë dhe i vërtetë, Remzi Basha e kupton poezine si pronë nacionale dhe personale, ekzistenciale dhe letrare, një vlerë e shenjtë e botës lirike bashkëkohore. Për të poezia nuk është gazetë, dhe as zhurnalizëm. Është e mjaftueshëme, kjo gjendje poetike. Domethënë ky art për të jetuar. Jetë e pastër dhe e çiltërt ndjehet në poemat e librave të tij, vala e fërgëlllimës ekzistenciale të romantikëve, një gjendje në të vilën ëndrra, refuzimi, senzacioni i së shkuarës, indentifikimi me presonazhet iluzore që transparojnë nëpërmjet vjershave me thjeshtësi çarmatuese.
Temat primordiale të poetit të dashurisë janë dashuria, shtati i përgjumur në hijet e lulëkuqeve, pllajet, fëmijëria dhe përkohshmëria. Fjala është për një poet me një diskurs prej një frymëmarrje të gjatë. Përkundrazi, fjala është për një rob të rimes, të këngës me intonacione klasike dhe romantike. Një botë poetike e përfillur, e cila dremit pranë zanave dhe muzave të dashuruara: Fustan kuqe moj burbuqe/ Seç të erdha të kërkova/ Në Kosovë erdha të morra/ Të rrëmbeva porsi molla.
Remzi Basha është skalitësi më i talentuar i poezisë së dashurisë. I ndërton aq bukur vargjet poetike sa që poezitë e tij sa më shumë që të lexohen aq më shumë të japin kënaqësi estetike. Aq mjeshterisht i krijon e i formon figurat stilistike, metaforike e gjuhësore sa që lexuesin e lë pa fjalë. Shkurt e qartë është model poetik i figurave artistike. Mitra e përmbredshme frymëzuese e Remzi Bashës është e përkryer për shkak se pas lindjes së poezisë aq bukur e kultivon vargun me figura që të japin mbresa të mëdha perceptuese imagjinative, mistike e shpirtërore.
Si argument e kemi poezinë "Mall e lot për Shqipëri": Rri i zhytur në mërzi/ Mall e lot për Shqipëri/ Vendi im, vënd i uruar/ Dashuri e mall bashkuar/ Me rini të shpërndarë/ Nënë e madhe lot pa tharë/ Ti je vendi i mrekullive/ Vendi i shqipes i lartësive/ Ke bregdetin plot hijeshi/ Ke malet plot madhështi. Që në vargjet e para poeti të jep atë shijen e ëmbëlsisë së ndjesore dhe perceptuese, të përmbredshmen e lezetshme dhe të përjashtmen figurative. Sidomos shumë ndjesore janë vargjet ku poeti shpreh një imagjinatë ë fuqisjme shpirtërore me anë të figurave kyçe të ndjenjave dhe ndjesive.
Ndjenjat poetike të brendshme dhe pamjet e jashtme të figurave të rralla, perceptualisht apo ndjeshmërisht janë të skalitura me shije, me elegancë, me ngjyrime dhe me aromë poetike: Kënga jonë më mban gjallë/ Më trimëron e më qan hallë/ Një valle e hedhur Shqipëtare/ Më shetit në det e male… Kulmi i figurave të fuqishme, i muzikalitetit dhe ritmit shpirtëror poetik te Remzi Basha shprehet në vargjet e poezisë kushtuar nipit të tij: " Ti je shqiponja e Dardanisë/ Je zog i Plavës dhe i Gucisë/ Po rritesh me vjersha e legjenda/ Kurrë mos e harro Dardaninë/ Plak me mjekërr kur të bëhesh/ Me zemër duaje Shqipërinë! Poezia është e gërshetuar dhe e përmbushur me ndjenja poetike, me pamje figurative, me shije e ngjyrime poetike, me muzikalitete e ritme të brendshme dhe të jashtme poetike.
Vështrim
Flokët bjond, fytyrë purpur dhe shëndeti i harlisur
Të jepë dritë e të jepë nur, mendja ime merr të krisur
Rri pozon sikur dhe nuk pyet, sikur je i shastisur
Ky pozim mua më ngetë, ndaj dhe mendja mbetë aty.
E shikon që dhe pëlqehesh, tutje-t'hu zë bën sfilatë
Nga pëlqimet sikur dehesh dhe na shpie në mëkatë.
Mendja del nga burgjia, kush prej nesh nuk u trullos
Aq e madhe asgjësia, saqë gati jap sinjalin se u sos...
Bleta ime
Ti je si bleta: e di mirë ku dhëmb dhemb më shumë
Se kot nuk m'i ngule sytë mbushur qiell
Të them të drejtën aq e humba unë
Sa jam gati që të ngrohem në diell.
Se ndjenjat e mia të fjetura prej pleqërisë
Befas m'i zgjoi ai shikim aq i beftë
U kapa pas atij shikimi si djalërisë
Dhe thumbi yt qe i mjaltë moj bletë!
Nostalgjia
Ç'të kujtoj më parë moj mike
Sytë e mëdhenj apo buzët me lëng
Ta dish dhe ta dish, moj shpirtë
Se tani koka ime ma bën dëng!
Se kam ardhur poshtë qershisë
SE këtu shkëmbyem kredencialet
Sadoqë jam në moshë të pleqërisë
Kam nostalgji e mbytem nga mallet.
Malli i vjetër është si vera e vjetër
Sado kalon kohë bëhet më i çmuar
Flas me vete dhe s'kam ç'them tjetër
Se malli për ty më ka pushtuar…!
Një tufë me lule
Një tufë lule qe sebepi
Po pastaj mike ç'na gjeti?
Zgjidh, the, lulen që i ngjaj!
Pokur thonë që paskam faj!
Kur shoh ujkun s'e kërkoj gjurmën
Të vras ujkun, e bëj gati pushkën
Pushkën e zbraza, ujkun e vrava
Lulen time nga tufa e ndava….
Ti moj zana ime më erdhe në gjumë
Erdhe m'u shfaqe në gjumë,gjumi mori arratinë
Tani me ty paskam punë, edhe më s'e mbylla synë
Kur ka dasëm, s'shkoj për shkarpa, por për vasha
As që pyes ç'ndodh më prapa si kiameti të vijë pas!
Sado që është sport i rëndë për moshën time
Edhe ti je si zog me pëndë, cicëron tek tenda ime
Po të them dollibashi, se e ngrita prapë dollinë
Nëse gjumi më çarti unë gjeta prapë dashurinë.
