Poezia është barnatorja e sentimenteve letrare. Vargjet magjike janë si një erë e këndshme që e përshkon tokën. Ata janë uji, dielli dhe mendimi. Poeti është gjithmonë i etur për dashuri. A ka ndonjë forcë tjetër më magjike se forca e dashurisë? Vargjet e poetit kërkojnë shenjtorë dhe martirë, të parë jo vetëm si do relike për përkushtim. Poezia nuk mund të pushtohet. Ajo ka etje për adhmëri dhe kërkon të adhurohet e të ndjehet. Poezia është një perëndeshë e madhe. A ka gjë më të bukur se të jesh zëdhënës i buzëqeshjes dhe ëndrrave të zemrave të fëmijëve? Vargjet e Zt. Remzi Basha i krahasoj me një krijim të poetit të madh romantik Naim Frashëri.
Remzi Basha është një kreshnik i diasporës shqiptare. Me vullnet të jashtëzakonshëm për t'i afirmuar vlerat kombëtare, ky bir i Sllapuzhanit krenar e ka pasuruar bibliotekën e ndjenjave kombëtare me vlera të veeçanta letrare, duke e shkrirë jetën për një ideal të shenjtë. Poezia është dimensioni më i pastër që e ka çdo qenie njerëzore. Poezia është testamenti i jetës, i miqësisë dhe i dashurisë, kurse bota kuptohet më së miri përmes shpirtit të poetit. Libri i tij është një kontribut i veçantë që krijon ura miqësie ndërmjet gjuhëve, vendeve, popujve dhe kulturave. Remzi Basha e ka krijuar profilin e tij letrar, të dallueshëm, të veçantë dhe kuptimplotë. Autori është i pranishme në libër me poezitë e tij në gjuhën shqipe. Ai na del përpara me poezitë më frymëzuese për dashurinë, për botën dhe për jetën..
Poezitë e Zt. Remzi Basha janë befasuese, me vlera intelektuale, herë-herë të pigmentuara me fragmente ideshë, të artikuluara mirë, me kuptim poetik: „Dhe pemishte të tëra piqen në gjirin tënd,/ Dhe sytë e tu të bukur, zonjë e nderuar,/ Veshje përkushtimi dhe fati./ Në kofshën tënde ata ulen të gjallë/ Duke pëshpëritur mrekulli dhe magji.” Arti është prova më e fortë e qëndrueshmërisë në kohë dhe poezia e Remziut është arti i momenteve të përjetshme. Poezia e tij arrin një pikë unike: bashkon të shkuarën me të ardhmen, ditën me natën, tokën me qiellin dhe shpirtin me trupin. Poeti është një shpirt nga shpirti i kombit. Poezia është shprehja e parë, e fundit dhe e vetme e bukurisë së shpërfytyruar nga shpirti i njerëzimit të rikuperuar.
Me origjinalitet, identitet, thjeshtësi dhe sinqeritet, autori i drejton vetes pyetje që do ta shpëtojnë qenien, në një univers rrëfimtar. Poeti i Dashurisë nuk ka as rezervime dhe as komplekse. Temat e poezisë së tij janë të vjetra dhe të reja, tema që shoqërojnë gjithmonë dëshirën për justifikim ontologjik. Përtej pasigurive shfaqet shpirti, qenia, jeta, ëndrrat, besimi, vepra, shpresa, zhurma pas heshtjes dhe imagjinata poetike. Poeti shpall vazhdimisht në çdo formë idenë e risisë, të ripërtëritjes, të rikrijimit të bukurisë konvulsive pa peizazhe të rrezikshme apo ëndrra shqetësuese.
Poezia është ajo që duam dhe kërkojmë te njerëzit: diçka ndriçuese që ndiejmë dhe marrim frymë, diçka që na qetëson, na harmonizon, na frymëzon. Për vlerën e poezive të Remziut mund të themi se ato janë të frymëzuara dhe të denja për lexim dhe rilexim. Lirika e Remzi Bashës e ka origjinën në kompozimin e saj origjinal, në filozofinë e pigmentuar me nocione të huazuara nga të gjitha fushat e dijes dhe të jetës, të cilave a u jep vlera stilistike të rralla. Poezitë e tijj janë rezultat i një meditimi të mirëfilltë për botën femërore dhe hijeshitë natyrore. Ato janë reflektime ekzistenciale dhe evokime arkitekturore të mesazhit estetik. Edhe titujt e tyre janë një metaforë që na kujton ndërtimet e famshme të Egjiptit të lashtë. Sipas mendimit tonë, qëllimi i piramidës është të zbulojë misterin e botës sonë, të cilën ne nuk e kuptojmë sa duhet, nuk e ndjejmë dhe nuk e shikojmë fuqinë e saj të plotë.
Kjo është vlera e madhe e poezisë: të ndjesh nevojën për të lexuar një poet në një moment shqetësues të ekzistencës, kur asgjë nuk mund të të ndihmojë, as mjeku, as miku, as ndonjë qenie njerëzore e gjallë. Një libër me poezi mund të të shërojë, të të shpëtojë me të vërtetën që të ndërton dhe të mban gjallë! Poezia të jep forcë për të jetuar. Kjo është vlera e madhe e poezisë: sepse ajo manipulon forcat universale përmes kësaj gjuhe magjike, i kontrollon ato me shpirtin tënd! Duke përdorur fraza të ndryshme, autori i këtyre vargjeve depërton me sukses në botën magjike të fjalëve, duke hapur portat e përjetësisë me një “këmishë gazmore”, me erëra të çuditshme që vërtiten rreth teje në heshtje, me vërshimën e trazuar të shirave që bien në botë. Përtej pasigurive shfaqet shpirti, qenia, jeta, ëndrrat, besimi, vepra, shpresa, zhurma pas heshtjes, bota morale dhe siguria ekzistenciale. Poeti shpall vazhdimisht në çdo formë idenë e risisë, ripërtëritjes, krijimit të bukurisë konvulsive pa peizazhe të rrezikshme apo ëndrra shqetësuese: Me shkëlqim të tillë hyjnor,/ gdhendi shpirtin për atë model,/ ylberin e pikturoi vetë me dorë,/ flokëve ua shtoi si një kordhel.”
Kjo është vlera e madhe e poezisë: të ndjesh nevojën për të lexuar një poet në një moment shqetësues të ekzistencës, kur asgjë nuk mund të të ndihmojë, as mjeku, as miku, as ndonjë qenie njerëzore e gjallë. Një libër me poezi mund të të shërojë, të shpëtojë me të vërtetën që të ndërton dhe të mban gjallë! Poezia të jep forcë për të jetuar. Kjo është vlera e madhe e poezisë: sepse ajo manipulon forcat universale përmes kësaj gjuhe magjike, i kontrollon ato me shpirtin tënd! Duke përdorur fraza të ndryshme, autori i këtyre vargjeve depërton me sukses në botën magjike të fjalëve, duke hapur portat e përjetësisë me një “këmishë gazmore”: Pena e nxehtë në dorën time/ një re e dendur mbi atë fletore/ po fshije dritaren gjitonja ime/ sytë e mi të shijonin si akullore.”
është barnatorja e ndjenjave letrare. Tekstet magjike janë si një erë e këndshme që përshkon tokën. Ata janë uji, dielli dhe mendimi. Poeti është gjithmonë i etur për dashuri. A ka ndonjë forcë tjetër më magjike se forca e dashurisë? Vargjet e poetit kërkojnë shenjtorë dhe martirë, të parë jo vetëm si relike për përkushtim. Poezia nuk mund të pushtohet. Ajo kërkon të adhurohet dhe të shërbehet. Poezia është perëndeshë e madhe. A ka gjë më të bukur se të jesh zëdhënës i buzëqeshjes dhe ëndrrave të zemrave të fëmijëve? Tekstet e Remziut më kujtojnë të tjerët për të cilët më intereson thellësisht dhe që i krahasoj me një krijim të poetit të madh romantik Mihail Lermontov: „Valët dallgën gjithmonë pas valëve,/ Kumbon deti i heshtur/ Radha e njerëzve që ndjekin./ Vala shkon e lirë nën dielli,/ I lirë dhe i ftohtë përgjithmonë.”(Valët. Populli).
Bota e poezisë është bota e frymëzimit, bota e shpirtit të hapur. Remzi Basha është poeti i një mesazhi të pastër për jetën dhe hyjninë. Vitaliteti i jashtëzakonshëm i vargjeve të tij vjen nga refuzimi për të zbritur në tokë, duke sugjeruar kështu idenë se poezia nuk është thjesht lojë, por përpjekje për të ngritur shprehjen në nivelin e një nevoje të vetë-imponuar, si rezultat, në tërësi. Poezitë e tij nuk janë arrogante, por ato dëshmojnë kthjelltësi dhe rigorozitet lirik dhe artistik: „Gjithmonë kam ëndërruar një femër/ ideale vetëm për mua/ të ketë një këmbë sa Turni Ejfel/ pastaj simetrikisht tjetrën/ dhe një kambë që nuk pret/ çorapin Adesgo/ të ketë buzëqeshjen e Xhiokondës minore.”
Muzika e sferave të dashurisë dhe idealeve mund të dëgjohet në tekstet e poetit. Poezitë e tij marrin një forcë shtesë në ndikimin me ndjeshmërinë e lexuesit, kur lidhen me kufijtë e njeriut. Fjala e bukur poetike shqiptare u gjurmua edhe në këto komunitete bashkëkohore. Në themelet e panteonit të modernitetit poetik rumun, një kontribut meritor dha edhe “babai” i madh që do ta quaja poezi romantike, me në krye poetin Naim Frashëri, i cili u pasua nga një grup poetësh si: Gjergj Fishta, Fan Noli, Asdreni, Lagush Poradeci, Azem Shkreli etj. Në kuptimin femëror, vazhdimisht mbi bazën e këtij moderniteti poetik, në panteonin e letërsisë shqipe veçanërisht, militon një brez i ri (Sabile Keçmezi Basha, Ana Xh. Hoxha, Sadije Aliti, Drita Nikoliqi Binaj etj.) që rindërton ndërtesën e modernitetit poetik autokton me kodifikime të reja poetike, në kuptimin e risive universale të fjalës së bukur.
Vargjet kërkojnë shenjtorë dhe martirë që shihen jo vetëm si relike për t'u adhuruar. Poezia duhet të ketë diçka hyjnore dhe misterioze në vargun e saj. Çdo ditë e jetës është një dhuratë nga Zoti. Këtu është një mesazh i pastër për hyjninë! Zemra zgjerohet deri në masën e dashurisë. Duke e supozuar fjalën si një hap të detyrueshëm të vetënjohjes, Remziu shkruan një poezi me rezonanca të thella. Çdo poezi është shprehje e një përvoje ekzistenciale me intensitet të madh dhe tension të mirëfilltë intelektual. Remzi Basha ka një stil të veçantë të shkruari, e drejtpërdrejtë, pa u fshehur pas fjalëve, e guximshme, pa paragjykime tronditëse dhe të pandjeshme. Ai e shijon botën dhe jetën në një kuptim pozitiv. Artisti është një qenie e fuqishme që jeton gjatë gjithë kohës në tension jetik me këto vlera që përpiqet t'i bëjë të kuptueshme dhe të kontrollueshme, duke i shndërruar në poezi, në fjalë, në shprehje, me të cilat mund të kontrollojë forcat universale.
Poeti i motivimeve të përditshme dhe metafizike zbulon magjinë e fjalës poetike, pas një jete në të cilën fjala e tij përfitoi admiruesit me reflekset meditative dhe psikologjike, duke braktisur pesimizmin, deklarativizmin, patosin dhe tundimet moralizuese, duke vendosur të materializojë magjinë e fjalës poetike, herë pas here duke provuar reflekset e momentit si dhe refleksin nostalgjiko-rikuperues të momenteve të bukura. Janë polet mes të cilave zhvillohen tensionet lirike të autorit mes fjalëve dhe jo fjalëve, mes të folurit dhe të mos folurit, mes vallëzimit të shirave dhe mes të qenit një Univers përmbushjeje. Autori kërkon përgjigje për momentin dhe vë në dyshim emocionin: „Egra nëpër pritjet e hardhisë/ Dhe aroma e manave të pjekur,/ Do të shijojmë verën e faljes së fundit./ Sa e bukur je dhe sa e trishtuar,/ Tani kur pemët zverdhen nga malli.”
Poeti i Dashurisë ndërton ura mes brigjeve të lindjes dhe të përmbushjes. Ai nuk është i shqetësuar me kujtesën dhe me zhurmën e saj, me dashurinë, por edhe me nostalgjinë e saj. Thënia poetike ka qartësi, në retorikë të saktë dhe të qartë. Vlera lirike e poezive në këtë libër është atributi që sugjeron heshtjen brenda nesh, e cila përfshin shtrirjen e pyetjeve të mëdha të mbetura ende të pashkelura. Shumë mrekulli të mëdha ndodhin në vargjet e Remziut, imagjinata e autorit duket se nuk ka kufi. Mesazhi i tij i jep vlerë dhe bukuri artistike: lëvizje rrethore, valë hapësinore, cunami, tornado, arsenal e të tjera. Fryma e tij enciklopedike i jep lexuesit mundësinë të vendosë kalimin e paepur të kohës në modelin e artit poetik, për të shpjeguar metaforikisht ligjin e përhershmërisë kombëtare dhe universale.
Kemi përshtypjen se të gjitha përvojat kalohen në filtrin e të kuptuarit lirik, për t'u përsëritur në një formë të përmirësuar thelbësisht. Një ton tepër i ndjeshëm shoqëron tekstin e këtij vëllimi. Vazhdimi i stinëve të jetës ndihet me mprehtësi të veçantë emocionale. Remzi Basha shkruan për dridhjet e trupave, për shtigjet mes gjetheve të thata, për këngën e heshtjes, për furinë e këngës, për hijet, për atë diçka, për rrethin e stinëve: „Ajo pamje e pastër qielli,/u fiksua me një madhështi,/ fytyrën e imitoi nga dielli,/ e në buzë mbolli dashuri.”
Poeti shkruan në emër të vetëdijes së tij estetike, të origjinalitetit shkrimor dhe psikik që ndërthur brishtësinë me një forcë stërgjyshore, duke përshkuar një labirint të gjendjeve mendore që e pikturojnë atë si një fitimtare në një tunel ekzistencial që na është dhënë të gjithëve për ta kaluar. Poeti i Dashurisë është një shpirt fisnik dhe bujar, një qenie e ndjeshme që dashuron, që psherëtin, që gëzohet, që pëshpërit me metafora: Kjo është gjithçka që dua prej teje./ Që acari të bjerë mbi dritaret me xham,/ Me ditën, me jetën, me ëndrrën në mua!/ Shpirti yt mban erë vjeshte,/ Fruta në vreshta dhe ftua të pjekur/ Dhe ti je ende më e dashur për mua, e dashur zonjë,/ Dhe më shumë e dëshiruar nga sytë e ti të kalttërt!
Fjala e frymëzuar përfaqëson gjithçka që ka ndodhur në mendjen tonë. Mirazhi i poezisë jep jetë dhe fuqi, e drejta e lindjes së çdo lloji arti. Dashuri, energji shpirtërore, besim, sinqeritet dhe butësi. Poezitë e Remzi Bashës shquhen për sinqeritetin e fjalës, për lirikën që përmbajnë. Autori është një ndërgjegje e madhe poetike. Ai na jep tekste të një cilësie të jashtëzakonshme. Poezia e mbretërimit të tij është një hapje drejt bukurisë, thellësisë, risisë dhe hyjnisë. Poeti arrin të komunikojë në mënyrë të përsosur me gjendjet shpirtërore që pikturon, duke u dhënë atyre individualitet në një regjistër ku mbizotëron qëndrimi i tij soditës ndaj jetës.
Poezitë e tij na befasojnë në mënyrën më të këndshme dhe elegante me aftësinë e tij krijuese mahnitëse. Nëpërmjet imagjinatës, përmes finesës dhe realizmit, autori din të krijojë në të gjitha poezitë një gjuhë lirike origjinale, të padiskutueshme, duke realizuar unitetin e poezisë, duke u treguar një krijues i madh lirik. Një lirikë sentimentale-rrëfimtare, e rrjedhshme, meditative, romantike dhe filozofike, në të cilën thelbi lirik është pikërisht një gjendje e përhershme vulnerabiliteti i brendshëm i autorit.
Mund ta përmbledhim atë që është thënë deri më tani në disa përfundime: imazhi poetik në vizionin konstruktivist të botës, rehabilitimi i ëndrrës, psikologjia dhe magjia e poezisë, poezia e nëntokave fantastike që e ka burimin nga avantgardë. Në vargjet e Remzi Bashës ndërthuret klasikja me modernen. Nga poezia klasike në poezinë e delirit somnambulistik, postmodern, është përshkuar një rrugë e madhe që nuk duhet të injorohet nga poetët bashkëkohorë. Kam përmendur vetëm disa ide përmbajtësore të avangardës nga e cila është nxjerrë poezia bashkëkohore e Zt. Remzi Basha.
