Analiza e re tregon rënie të mprehtë të disponueshmërisë së ujit në Amerikën e Jugut, pjesën më të madhe të Afrikës dhe Australinë qendrore dhe veriperëndimore.
Shumica e njerëzve të botës nuk janë të vetëdijshëm se vetëm rreth një për qind e të gjithë ujit në planet është në dispozicion të njerëzve, bimëve ose kafshëve tokësore.
Çdo gjë tjetër gjendet në oqeane ose në akull dhe shkëmbinj polar të ngrirë. Në një botë që po ndryshon për shkak të ndryshimeve klimatike, shpërndarja globale e një për qind të ujit po bëhet jashtëzakonisht e rëndësishme.
Hulumtimet e reja kanë treguar se hemisfera jugore po thahet më shumë se hemisfera veriore gjatë njëzet viteve të fundit (2001 - 2020).
Autorët sugjerojnë se shkaku kryesor i kësaj është një fenomen i motit i njohur si El Niño, i cili ndodh çdo disa vjet kur uji në Paqësorin lindor është më i ngrohtë se zakonisht.
Gjetjet bazohen në të dhënat satelitore dhe matjet e rrjedhës së lumenjve dhe përrenjve, të cilat i lejuan autorët të modelonin dhe llogaritnin ndryshimet në disponueshmërinë e ujit.
Disponueshmëria e ujit është ndryshimi neto midis sasisë së ujit që arrin në peizazh, në formën e reshjeve në tokë, dhe ujit që largohet në atmosferë përmes avullimit të përgjithshëm ose përmes bimëve përmes gjetheve të tyre, raporton Science Alert.
Megjithëse Hemisfera Jugore ka vetëm një të katërtën e sipërfaqes tokësore të botës (me përjashtim të Antarktidës), duket se ka një ndikim dukshëm më të madh në disponueshmërinë globale të ujit sesa Hemisfera Veriore.
Analiza e re tregon rënie të mprehtë të disponueshmërisë së ujit në Amerikën e Jugut, pjesën më të madhe të Afrikës dhe Australinë qendrore dhe veriperëndimore. Megjithatë, disa zona, si pjesa jugore e Amerikës së Jugut, do të kenë më shumë ujë në dispozicion.
Nga ana tjetër, pavarësisht ndryshimeve të rëndësishme midis rajoneve, hulumtimet sugjerojnë se disponueshmëria e ujit në hemisferën veriore është pak a shumë e balancuar. Kjo është pjesërisht për shkak të ndikimeve të gjera njerëzore, të tilla si ujitja, digat dhe prodhimi i ushqimit. Faktorë të tillë janë më të rëndësishëm në hemisferën veriore pasi rreth 90 për qind e popullsisë së botës jeton atje.
Disa rajone do të vuajnë
Por pse ka rëndësi i gjithë ky modelim teknik i disponueshmërisë dhe tharjes së ujit? Cilat janë implikimet e mundshme nëse hemisfera jugore thahet më shumë se ajo veriore?
Një pjesë e përgjigjes qëndron në rajonet që ka të ngjarë të përjetojnë tharje të shtuar. Amerika e Jugut përfshin pyllin tropikal të Amazonës, i cili është një rregullator kyç i klimës dhe një habitat i rëndësishëm global për speciet dhe shtëpia e shumë komuniteteve indigjene.
Tharja e pyjeve tropikale do të zvogëlonte bimësinë dhe do të rriste rrezikun e zjarrit. Ky do të ishte një lajm i keq për njerëzit dhe kafshët që jetojnë në pyll, dhe gjithashtu ka potencialin të çlirojë miliarda ton karbon të mbyllur aktualisht në bimësinë pyjore dhe tokën.
Amerika e Jugut është gjithashtu një eksportues i rëndësishëm i sojës, sheqerit, mishit, kafesë dhe frutave për tregun botëror. Ndryshimet në disponueshmërinë e ujit do të rrisin stresin në sistemet globale të ushqimit.
Tharja e pjesës më të madhe të Afrikës është gjithashtu një sfidë e vërtetë. Ky kontinent i gjerë ka shumë zona klimatike dhe kontraste socio-ekonomike, shpesh me burime të kufizuara për zbutjen dhe përshtatjen.
Do të ndryshojë modelet
Presioni mbi sistemet dhe habitatet ushqimore do të krijojë strese shtesë në të gjithë një kontinent që tashmë vuan nga rritja e çmimeve globale të ushqimeve të lidhura me inflacionin dhe luftën në Ukrainë.
Rendimentet e kulturës kryesore, kasave, janë në rënie për shkak të thatësirës. Dhe mallrat e eksportit si kafeja dhe kakaoja gjithashtu mund të reduktohen, duke çuar në një spirale të humbjes së jetës, varfërisë dhe urisë.
Australia Veriperëndimore është një nga zonat më të mëdha të shkretëtirës së vendit. Megjithatë, do të ishte një gabim i madh ta konsideronim rajonin "bosh" dhe për këtë arsye të parëndësishëm për sa i përket tharjes.
Tharja do të ndryshojë modelet e vegjetacionit dhe do të rrisë më tej temperaturat, gjë që mund të rezultojë në temperatura mbi 35°C për pjesën më të madhe të vitit deri në vitin 2100, nëse nivelet e emetimeve vazhdojnë të jenë të larta. Kjo do të kishte pasoja të rënda për shëndetin e njerëzve dhe habitateve.
E rëndësishme për të gjithë planetin
Në mënyrë të ngjashme, tharja në Australinë qendrore ka efekte negative në motin dhe klimën e zonave bregdetare ku ndodhen pjesë të mëdha të qyteteve dhe popullsisë kryesore të Australisë. Tendencat e thatësirës po ndihen edhe në jugperëndim dhe juglindje të vendit, duke çuar në stres dhe ndryshim habitati, zjarre, lumenj të varfëruar dhe ndikime në shëndetin e njerëzve, veçanërisht në zonat urbane.
Ashtu si me shumë aspekte të ndryshimit të klimës, natyra e saktë dhe shtrirja e ndryshimeve dhe ndikimeve janë të vështira për t'u parashikuar ose modeluar në shkallë lokale ose rajonale. Por ky studim i ri tregon ndryshime të qarta në modelet dhe proceset komplekse klimatike në hemisferën jugore që do të reduktojnë disponueshmërinë e ujit gjatë ngjarjeve të El Niño.
Tharja do të gjenerojë stres shtesë në habitatet dhe speciet në rajonet kryesore. Ajo do të prekë gjithashtu popullatat njerëzore me kapacitete të ndryshme adaptive dhe, në fund të fundit, sistemet globale të ushqimit. Megjithëse Hemisfera Jugore është kryesisht ujë, ajo që ndodh atje ka vërtet rëndësi për të gjithë planetin.
